Türkiye’de Döviz Kuru Oynaklığı ile Dış Borç Stoku Arasındaki İlişkinin Toda-Yamamoto Nedensellik Testi ile Analizi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 46 - 63, 11.01.2021

Gökhan Özkul , Ayşe Metin

Öz

Döviz kuru oynaklığı ve dış borç Türkiye gibi gelişmekte olan ülke ekonomileri için önemli makro iktisadi problemlerdendir. Bu bağlamda çalışmanın amacı Türkiye’de döviz kuru oynaklığı ile brüt toplam dış borç stoku, kısa vadeli dış borç stoku ve uzun vadeli dış borç stoku arasındaki ilişkiyi 1998Q1-2020Q2 dönemi üç aylık verileri kullanarak incelemektir. Çalışmada döviz kuru oynaklığını ölçmek için hareketli ortalamalara dayalı standart sapma yöntemi kullanılmıştır. Geleneksel ADF ve PP birim kök testleri ve yapısal kırılmaları dikkate alan Zivot-Andrews ve Lee-Strazicich birim kök testleri ile serilerin durağanlıkları test edilmiştir. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi Toda-Yamamoto nedensellik analizi ile test edilmiştir. Araştırma bulgularına göre döviz kuru oynaklığı ile toplam brüt dış borç stoku ve uzun vadeli dış borç stoku arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Döviz kuru oynaklığı ile kısa vadeli dış borç stoku arasında ise döviz kuru oynaklığından kısa vadeli dış borç stokuna doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru Oynaklığı, Dış Borç, Yapısal Kırılma, Toda-Yamamoto

The Analysis of the Relationship between Exchange Rate Volatility and External Debt Stock by Toda-Yamamoto Causality Test in Turkey

Öz

Exchange rate volatility and external debt is one of the major economic problems for the economies of developing countries such as Turkey. In this context, the purpose of the study is to examine the relationship between exchange rate volatility and gross total external debt stock, short-term external debt stock and long-term external debt stock by using quarterly data for the period 1998Q1-2020Q2 in Turkey. In the study, standard deviation method based on moving averages is used to measure exchange rate volatility. The stationarities of the series were tested by traditional ADF and PP unit root tests and Zivot-Andrews and Lee-Strazicich unit root tests, which takes into account structural breaks. The causality relationship between variables was tested by Toda-Yamamoto Causality analysis. According to the research findings, two-way causality relationship was found between exchange rate volatility and total gross external debt stock and long-term external debt stock. A one-way causality relationship from exchange rate volatility to short-term external debt stock has been found between exchange rate volatility and short-term external debt stock.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate Volatility, External Dept, Structural Break, Toda-Yamamoto

Kaynakça

• Abdullahi, M. M., Bakar, N. A. B. A. ve Hassan, S. B. (2015). Determining the Macroeconomic Factors of External Debt Accumulation in Nigeria: An ARDL Bound Test Approach. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 211, 745-752.
• Adusei, M. ve Gyapong, E. Y. (2017). The Impact of Macroeconomic Variables on Exchange Rate Volatility in Ghana: The Partial Least Squares Structural Equation Modelling approach. Research in International Business and Finance, 42, 1428-1444.
• Aghion, P., Bacchetta, P., Rancière, R. ve Rogoff, K. (2009). Exchange Rate Volatility and Productivity Growth: The Role of Financial Development. Journal of Monetary Economics, 56(4), 494-513.
• Akan, Y. ve Kanca, O. (2015). Türkiye'de Dış Borçlanma, Büyüme ve Enflasyon İlişkisi: VAR Yaklaşımı (1980-2013). Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(3), 1-22.
• Akduğan, U. (2020). Türkiye’de Döviz Kuru Hareketleri ve Kamu Borcu İlişkisi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(22), 75-97.
• Alam, N. ve Taib, F. M. (2013). An Investigation of the Relationship of External Public Debt with Budget Deficit, Current Account Deficit, and Exchange Rate Depreciation in Debt Trap and Non-Debt Trap Countries. European Scientific Journal, 9(22), 144-158.
• Al-Fawwaz, T. M. (2016). Determinants of External Debt in Jordan: An Empirical Study (1990–2014). International Business Research, 9(7), 116-123.
• Awan, A., Asghar, N. ve Rehman, H. (2011). The Impact of Exchange Rate, Fiscal Deficit and Terms of Trade on External Debt of Pakistan: A Cointegration and Causality Analysis. Australian Journal of Business and Management Research, 1(3), 10-24.
• Aypek, N. ve Erener, C. (2018). Döviz Kuru Hareketlerinin Türkiye'nin Dış Borç Stoku Üzerindeki Etkisinin Analizi. Bankacılık ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 15-30.
• Bunescu, L. (2014). The Impact of External Debt on Exchange Rate Variation In Romania. Economics and Sociology, 7(3), 104-115.
• Chowdhury, A. (1993). Does Exchange Rate Variability Depress Trade Flows? Evidence From Error Correction Models. The Review of Economics and Statistics, 75(4), 700-706.
• Claude, K. J. ve Dombou, T. (2019). External Debts and Real Exchange Rates in Developing Countries: Evidence from Chad. Sumerianz Journal of Economics and Finance, 2(1), 1-6.
• Çevik, N. K. ve Cural, M. (2013). İç Borçlanma, Dış Borçlanma ve Ekonomik Büyüme Arasında Nedensellik İlişkisi: 1989-2012 Dönemi Türkiye Örneği. Maliye Dergisi, 165, 115-139.
• Çöğürcü, İ. ve Çoban, O. (2011). Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1980-2009). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2011(2), 133-149.
• Devereux, M. B. ve Lane, P. R. (2003). Understanding Bilateral Exchange Rate Volatility. Journal of International Economics, 60(1), 109-132.
• Esener, S. Ç. (2013). Gelişmekte Olan Ülkelerde ve Türkiye'de Dış Borçlanmanın Belirleyicilerinin İncelenmesi: 1980-2010. T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No:2013/424.
• Evgin, T. (2000). Dünden Bugüne Dış Borçlarımız. Ankara: T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü.
• Fida, B. A., Khan, M. M. ve Sohail, M. K. (2012). Analysis of exchange rate fluctuations and external debt: Empirical evidence from Pakistan. African Journal of Business Management. 6(4), 1760-1768.
• Ijeoma, N. B. (2013). An empirical analysis of the impact of debt on the Nigerian economy. AFRREV IJAH: An International Journal of Arts and Humanities, 2(3), 165-191.
• Insah, B. ve Chiaraah, A. (2013). Sources of Real Exchange Rate Volatility in the Ghanaian Economy. Journal of Economics and international Finance, 5(6), 232-238.
• Kasman, A. (2003). Türkiye'de Reel Döviz Kuru Oynaklığı ve Bunun İhracat Üzerine Etkisi: Sektörel Bir Analiz. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXII(2), 169-186.
• Kaya, V. ve Çömlekçi, S. Ç. (2013). Döviz Kuru Oynaklığının Turizm Sektörüne Etkileri: Türkiye Örneği (2002-2011). Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi,10(2), 82-89.
• Kenen, P. B. ve Rodrik, D. (1986). Measuring and Analyzing the Effects of Shortterm Volatility in Real Exchange Rates. The Review of Economics and Statistics, 68(2), 311-315.
• Kharas, H. (1981). Constrained Optimal Foreign Borrowing by Less Developed Countries. World Bank Domestic Finance Study 75, Washington D.C, 1-31.
• Kocabıyık, T., Aksoy, E. ve Teker, T. (2020). Makroekonomik Değişkenlerin Park Mavera III Gayrimenkul Sertifikası Fiyatı Üzerine Etkisinin Toda-Yamamoto Analizi İle Keşfi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(21), 347-365.
• Koray, F. ve Lastrapes, W. D. (1989). Real Exchange Rate Volatility and U.S. Bilateral Trade: A Var Approach. The Review of Economics and Statistics, 71(4), 708-712.
• Köse, N., Ay, A. ve Topallı, N. (2008). Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi Türkiye Örneği (1995-2008). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,10(2), 25-45.
• Lee, J. ve Strazicich, M. C. (2003). Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks. The Review of Economics and Statistics, 85(4), 1082-1089.
• Mac Kinnon, J. G. (1996). Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests. Journal of Applied Econometrics, 11(6), 601-618.
• Noyan Yalman, İ. ve Karaköy, Ç. (2019). Türkiye’de Dış Borç, Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme. 5. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, 11 – 14 Temmuz 2019, Bandırma, Bildiri Tam Metin Kitabı, 2 Sosyal Bilimler, 15-27.
• Nwanne, T. ve Richard, E. O. (2015). Assessing The Effect of Debt Servicing and Receipt on Exchange Rate in Nigeria. International Journal of Economics and Finance, 7(9), 278-286.
• Odera, Q. A. (2015). An Analysis on the Effect of External Public Debt on Exchange Rate Volatility in Kenya. Master Thesis, The University of Nairobi.
• Ozata, E. (2020). The Effect of Exchange Rate Volatility on Economic Growth in Turkey. Pressacademia, 9(1), 42-51.
• Özkul, G. ve Ayşe, Ö. (2019). Yapısal Kırılmalar Eşliğinde Döviz Kuru Oynaklığı ile Türkiye'nin Sektörel Dış Ticareti Arasındaki Etkileşim. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(4), 1069-1095.
• Panizza, U. (2008). Domestic and External Public Debt in Developing Countries. United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). United Nations: OSG/DP.
• Saheed, Z. S., Sani, I. E. ve Idakwoji, B. O. (2015). Impact of Public External Debt on Exchange Rate in Nigeria. European Journal of Business and Management, 7(21), 51-58.
• Şanlı, O. (2019). Seçilmiş Ekonomik Göstergelerin Dış Borç Stoku Üzerine Etkileri: Türkiye Üzerine Bir Nedensellik Analizi. III. Uluslararası EUREFE Kongresi, 1—Kasım 2019, Aydın, 122-141.
• Şeker, M. (2006). Dış Borçlanmaya Teorik Bir Bakış ve Dış Borçların Ekonomik Etkileri. Sosyo Ekonomi, 3(3), 73-92.
• Tatar, H. E. ve Erdoğan, S. (2020). Türkiye'de Döviz Kuru ve Dış Borç İlişkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(1), 47-61.
• TCMB. (2020). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. Erişim Adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/, (13.11.2020).
• Tekgöz, A. (2020). Döviz Kuru Oynaklığı ve Finansal Gelişme İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
• Yılancı, V. ve Özcan, B. (2010). Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin Savunma Harcamaları İle GSMH Arasındaki İlişkinin Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 21-33.
• Yien, L. C., Abdullah, H. ve Azam, M. (2017). Granger Causality Analysis between Inflation, Debt and Exchange Rate: Evidence from Malaysia. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 7(1), 189-196.
• Zivot, E. ve Andrews, D. W. (1992). Further Evidence on The Geat Crash, The Oil Price Shock, and The Unit Root Hypothesis. Journal of Business and Economic Statistics, 251-270.