The Past and The Present of Feminist Movement in Turkey

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 38 - 49, 16.07.2018

Canan Budak

Öz

Social
movements’ actors are individuals who come from ignoring and their main purpose
is to make them visible in social life. In this context, the struggle of women
against social exclusion due to their gender is a part of social movements.
From the beginning of the 1900s, they began to receive the results of the
women's struggles and gained equal rights on the legal level. In the 1970s,
however, women realized that having a right does not mean the same as using it.
Women's secondary positions in the social life were driven, the male-dominated
society structure that had to change. The second-wave feminist movement has
been driven by this motivation and has struggled against the masculine politics
of women's bodies and their retirement. As it entered the 2000s, the third wave
of feminist movement began. The main aim of this study is to take feminist
movement in Turkey under the spotlight. For this purpose, firstly, the share of
the women's movement will be investigated in the women's rights revolutions in
the 1930s. Then, entering the third wave of the feminist movement in question
is entered in Turkey will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Social movements, The women’s movements in Turkey, The third-wave of feminist movements, Feminism

The Past and The Present of Feminist Movement in Turkey

Öz

Toplumsal hareketlerin aktörleri görmezden gelinen
bireylerdir ve temel amaçları, toplumsal yaşamda görünürlüklerini sağlamaktır.
Bu bağlamda, kadınların, cinsiyetleri nedeniyle toplumsal yaşamdan dışlanmaları
karşısında yürüttüğü mücadele, toplumsal hareketlerin bir parçasıdır. 1900’lerin
başlarından itibaren kadınlar mücadelelerinin sonuçlarını almaya başlamış,
yasal düzlemde eşitlik haklarına kavuşmuşlardır. Ancak 1970’lerde kadınlar, bir
hakka sahip olmanın, onu kullanabilmekle aynı anlama gelmediğinin ayırdına
varmışlardır. Kadınların toplumsal yaşamdaki ikincil konumları sürüyordu,
değişmesi gereken, erkek egemen toplum yapısıydı. İkinci dalga feminist hareket
bu motivasyonla yola çıkmış, kadınların bedenleri ve emekleri üzerinden
yürütülen eril politikalara karşı mücadeleye girişmiştir. 2000’lere
girildiğindeyse feminist hareketin üçüncü dalgası başlamıştır. Bu çalışmada
amaç, Türkiye’de feminist hareketleri mercek altına almaktır. Bu amaçla,
öncelikle, 1930’larda yapılan kadın hakları inkılaplarında, kadın hareketinin
payı araştırılacaktır. Ardından, Türkiye’de üçüncü dalga feminist harekete
girilip girilmediği sorusu tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal hareketler, Türkiye’de kadın hareketleri, Üçüncü dalga feminist hareket, Feminizm

Kaynakça

• Abadan Unat, N. (1998). Söylemden Protestoya: Türkiye'de Kadın Hareketlerinin Dönüşümü. A. Hacımirzaoğlu (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (s. 323-336). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Aldemir, C. (2018). Educational Governance in Turkey: From the view of New Public Management and New Social Movement Theories, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (2), 438-452.
• Akşit, E. E. (2010). Kadınların Mekansal Davranışlarının Siyasal Niteliği. H. Durudoğan, F. Gökşen, B. E. Oder & D. Yükseker (Ed.), Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar (s. 179-194). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Arat, Y. (1998). Türkiye'de Kadın Milletvekillerinin Değişen Siyasal Rolleri 1934-1980. A. Hacımirzaoğlu (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (s. 249-266). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Balcı, M., & Tuzak, M. (2017). Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Nezihe Muhiddin Özelinde Türk Kadınlarının Siyasi Hakları İçin Mücadelesi. Marmara Üniversitesi Kadın Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi(1): 43-51.
• Baykan, A., & Ötüş Baskett, B. (2016). Nezihe Muhittin ve Türk Kadını 1931. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2002). Bir Yapabilirlik Olarak Ka-Der. A. Bora & A. Günal (Ed.), 90'larda Türkiye'de Feminizm (s. 109-124). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cohen, Y. (2005). Québec'te Kadınlıktan Feminizme. F. Thébaud (Ed.), Kadınların Tarihi 5: Yirminci Yüzyılda Kültürel Bir Kimliğe Doğru (A. Fethi, Çev., s. 500-515). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çakır, S. (2001). Bir'in Nostalijisinden Kurtulmak: Siyaset Teorisine ve Pratiğine Cinsiyet Açısından Bakış. A. İlyasoğlu & N. Akgökçe (Ed.), Yerli Bir Feminizme Doğru (s. 385-422). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Çakır, S. (2014). Feminizm: Ataerkil İktidarın Eleştirisi. B. Örs. (Ed.), 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler (s. 413-475). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, S. (2016). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çelebi, Ö. (2015). Türkiye'de Kadın Hareketlerinin Siyasi Karar Alma Mekanizmalarına Etkisi. S. Orbay Yücel & S. Üçışık Erbilen (Ed.), Neoliberal Söylem ve Cinsiyet Çalışmaları (s. 181-187). Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınevi.
• Çetinkaya, D. (2015). Toplumsal Hareketler Derlenir Toplanır mı? D. Çetinkaya (Ed.), Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori ve Deneyim (s. 25-71). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Değirmenci, E. (2013). Doğanın ve Kadının Özgürlüğü İçin: Ekofeminizm. Erişim Tarihi ve Yeri: 06.05.2018, https://www.kuyerel.org/yazarlar/emet-degirmenci/doganin-ve-kadinin-ozgurlugu-icin-ekofeminizm.
• Demir, M. (2018). Kadını ve Doğayı Birlikte Düşünmek: Ekofeminizm. Erişim Tarihi ve Yeri: 06.05.2018, http://yavuzyilmazbiz.blogspot.com.tr/2018/01/ekofeminizm.html.
• Donovan, J. (2015). Feminist Teori. (A. Bora, M. Ağduk & F. Sayılan, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ergas, Y. (2005). 1970'lerin Feminizmleri. F. Thébaud içinde (Ed.), Kadınların Tarihi 5: Yirminci Yüzyılda Kültürel Bir Kimliğe Doğru (A. Fethi, Çev., s. 481-499). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Güç, H. (2017). Feminist Hareketin Öznesi Nezihe Muhittin. Samsun: Etüt Yayınları.
• IPU. (2018). Women in National Parliaments. Erişim Tarihi ve yeri: 29.04.2018, http://archive.ipu.org/wmn-e/classif.htm.
• Kandiyoti, D. (2011). Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Egemenliğin Çözümlenmesine Yönelik Notlar. Ş. Tekeli (Ed.), 1980'ler Türkiyesi'nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar (s. 327-340). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kardam, F., & Ecevit, Y. (2002). 1990'ların Sonunda Bir Kadın İletişim Kuruluşu: Uçan Süpürge. A. Bora, & A. Günal içinde, 90'larda Türkiye'de Feminizm (s. 87-108). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kortun, R. (2014). Vegan Olmayan Feminist Karşı Çıktığı Her Şeye Dönüşmeye Mahkumdur. Erişim Tarihi ve Yeri: 06.05.2018, http://m.bianet.org/biamag/kadin/160553-vegan-olmayan-feminist-karsi-ciktigi-seye-donusmeye-mahkumdur.
• Mark, H. (2017). Modern Türk Kadını ve Rolü. L. Ekmekçioğlu & M. Bilal (Ed.), Bir Adalet Feryadı: Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar 1862-1933 (S. Bilal, Çev., s. 323-4). İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Ramirez, F. O., Soysal, Y. Ve Shanahan, S. (1997). The Changing Logic of Political Citizenship: Cross-National Acquisition of Women’s Suffrage Rights, 1890 to 1990. Erişim Tarihi ve Yeri: 27.04.2018, https://www.jstor.org/stable/2657357?newaccount=true&read-now=1&seq=2#page_scan_tab_contents.
• Sancar, S. (2011). Türkiye'de Kadın Hareketinin Politiği: Tarihsel Bağlam, Politik Gündem ve Özgünlükler. S. Sancar (Ed.), Birkaç Arpa Boyu... 21. Yüzyıla Girerken Türkiye'de Feminist Çalışmalar (s. 61-117). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sancar, S. (2012). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sayan Cengiz, F. (2010). Bir "Yeni Sosyal Hareket" Olarak Türkiye'de 1980 Sonrası Feminist Hareket: Değerler Değişimi mi Alternatif Dinamikler mi? H. Durudoğan, F. Gökşen, B. E. Oder & D. Yükseker (Ed.), Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar (s. 115-134). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sever, M. (2014). Queer Teori Ekseninde LGBTİ Hareketi ve Feminizm. Erişim Tarihi ve Yeri: 06.05.2018, http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/6599/queer-teori-ekseninde-lgbti-hareketi-ve-feminizm#.Wu9OeoiWTIV.
• The Guardian. (2011). A timeline of women's right to vote – interactive. Erişim Tarihi ve Yeri: 27.04.2018, https://www.theguardian.com/global-development/interactive/2011/jul/06/un-women-vote-timeline-interactive.
• Tekeli, Ş. (1998). Birinci ve İkinci Dalga Feminist Hareketlerin Karşılaştırmalı İncelemesi Üzerine Bir Deneme. A. Hacımirzaoğlu (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (s. 337-346). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Timisi, N., & Ağduk Gevrek, M. (2002). 1980'ler Türkiyesi'nde Feminist Hareket: Ankara Çevresi. A. Bora & A. Günal (Ed.), 90'larda Türkiye'de Feminizm (s. 13-39). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yılmaz, İ. (2015). Hareket ve Kurumsallaşma Arasında Türkiye'de Kadın Mücadelesi: Eşitlik, Özgürlük, Farklılık. D. Çetinkaya (Ed.), Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori ve Deneyim (s. 533-575). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yüceer, S. (2008). Demokrasi Yolunda Önemli Bir Aşama: Türk Kadınına Siyasal Hakların Tanınması. Erişim Tarihi ve Yeri: 01.05.2018, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/214543.
• Zihinoğlu, Y. (2016). Kadınsız İnkılap. İstanbul: Metis Yayınları.