Muhasebe Bilgi Sisteminde Veri Kalitesinin Denetim Kanıtlarının Güvenilirliğine Etkisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 52 - 63, 29.06.2021

Mustafa Savcı İmad Balioğlu

Öz

Son yıllarda bilgi teknolojisine dayanan muhasebe bilgi sistemindeki veri kalitesi, denetim kanıtlarının güvenilirliğini ön plana çıkarmıştır. Denetim kanıtlarının güvenilirliğinde; kanıtın elde edildiği kaynak ve kaynağa ulaşabilme, kanıtın belgeli olması ve denetlenen işletmenin iç kontrol yapısı önemli konulardır. Bunun için, denetçi tarafından oluşturulan denetim kanıtlarının güvenilirliğinde; kanıtın ilgililiği, kanıtın kaynağı, kanıtın zamanlılığı ve kanıtın nesnelliğinin göz önünde bulundurulması gerekir. Çalışmanın amacı, muhasebe bilgi sistemindeki veri kalitesinin denetim kanıtlarının güvenilirliğine etkisinin değerlendirilmesidir. Bu amaca ulaşmak için çalışma konusuyla ilgili literatür taraması yapılmıştır. Literatür taramasına dayalı bir değerlendirme sonucunda, muhasebe bilgi sistemindeki veri kalitesi ile denetim kanıtlarının güvenilirliği arasında doğrudan ve tamamlayıcı bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Bilgi Sistemi, Veri Kalitesi, Denetim Kanıtlarının Güvenilirliği

Evaluation of The Effect of Data Quality in Accounting Information Systems on The Reliability of Audit Evidences

Öz

In recent years, the data quality in accounting information systems which bases on information technology has been brought the reliability of audit evidences to the forefront. In the reliability of audit evidences, the ability to access the source of the evidence, the source which it is obtained, the document of the source and the internal control structure of the audited company are important issues. Therefore, the audit evidences which created by the auditor should focus on the relevance of the evidence, the source of the evidence, the timeliness of the evidence, and the objectivity of the evidence. The purpose of this study is evaluating of the effect of data quality in accounting information systems on the reliability of audit evidences. So, a literature review related to the subject of this study was conducted to achieve this purpose. As a result of this literature review, a direct and complementary relationship was found between the data quality in the accounting information systems and the reliability of audit evidences.

Anahtar Kelimeler

Accounting Information Systems, Data Quality, Reliability of Audit Evidences

Kaynakça

• Acar, D., & Özçelik, H. (2011). Muhasebe bilgi kalitesini etkileyen kritik başarı faktörleri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 10-23.
• Ağca, A., Alagöz, A., Erdoğan, M., & Azaltun, M. (2013). Muhasebede bilgi yönetimi. Türkiye: Anadolu Üniversitesi.
• Aktan, C. C., & Vural, İ. Y. (2005). Bilgi çağı, bilgi yönetimi ve bilgi sistemleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Al_Qudah, H. M. A., & Shukeri, S. N. B. (2014). The role of data quality and internal control in raising the effectiveness of ais in Jordan companies. International Journal of Scientific & Technology Research, 3(8), 298-303.
• Ataman, Ü., Hacırüsremoğlu , R., & Bozkurt, N. (2001). Muhasebe denetimi uygulamaları. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Atsız Şener, S. (2014). Kanıt ve kanıt toplama tekniklerine analitik yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Okan Üniversitesi.
• Boockholdt, J. L. (1996). Accounting information systems: Transaction processing and control. Chicago, USA: Irwin.
• Boz, İ. (2015). Bağımsız denetim ve denetimde kanıt toplama teknikleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Okan Üniversitesi.
• Bozkurt, P. (2013). Denetim kavramı ve denetim anlayışındaki gelişmeler. Denetişim Dergisi, 56-62.
• Çalgan, E., Menteşe, E., Işıloğlu, F., Toroslu, M. V., Özcan, M., Kanpak, N., Savaş, Ş., Onur, Z. J., & Ağca, Z. (2008). Muhasebe denetimi. İstanbul: İSMMMO Yayınları.
• Çelikkeser, M. G. (2015). Denetimde kanıt toplama tekniklerinin vergisel açıdan önemi. Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Okan Üniversitesi.
• Çetinkaya, N. (2017a). Risk odaklı denetide kanıtın kalitesinin önemi ve bir araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(1), 109-133.
• Çetinkaya, N. (2016b). Denetim kanıtının kalitesinin denetçi görüşü oluşturulmasın etkisi. Doktor Tezi. Ankara: Başkent Üniversitesi.
• DAMA (2013). The six primary dimensıons for data qualıty assessment: Defining Data Quality Dimensions. UK: DAMA UK Working Group.
• Demir Baş, P. (2019). Bağımsız denetimde kanıtların toplanmasında iç kontrolün etkisi: Bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Demir, B. (2010, Ekim). Muhasebe bilgi sistemlerinde bilgi kalitesi. MUFAD Muhasebe ve Finansman Dergisi, 48, 142-153. URL: http://mufad.org.tr/journal-/attachments/article/94/12.pdf
• Deniz, A. (2013). Bağımsız denetimde kullanılan kanıt toplama teknikleri ve denetçi açısından önemi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Okan Üniversitesi.
• Doger, Ş. (2020). Veri kalitesinde eksik veri sorunlarının derin öğrenme yöntemi ile çözülmesi: Üretici çekişmeli ağlar ile bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Durmuş, A. F., Otlu, F., & Özkan, Ö. (2018). Denetim kanıtı kalitesinin denetçi görüşüne etkisi: Literatür incelemesi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(1), 66-88.
• Dülge, S. (2009). Bilgi yönetimi çözümleri ve iş zekâsı projelerinde veri kalitesi yönetimi uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Emeka-Nwokeji, N. A. (2012). Repositioning accounting information system through effective data quality management: A framework for reducing costs and improving performance. International Journal Of Scientific & Technology Research, 1(10), 86-94.
• Ercan, İ., & Kan. İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211-216. URL: https://dergipark.org.tr/download/article-file/420425
• Gökdeniz, Ü. (2005). İşletmelerde muhasebe bilgi sistemine yaklaşım. MUFAD Muhasebe ve Finansman Dergisi, 27, 86-94.
• Gönen, S., & Yıldırım, F. (2019). Bağımsız denetimde kanıt ve BİST uygulaması. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 1085-1097.
• Güneş, M. İ. (2016 ). Kredi riski yönetiminde özelleştirilmiş toplam veri kalitesi yönetimi yaklaşımı ile veri kalitesinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Güney, A. (2013). Yönetim anlayışında muhasebe bilgi sisteminin yeri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 276 – 280.
• Güredin, E. (2014). Denetim ve güvence hizmetleri. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Güzel, F., & Kurşunel, F. (2015). Kalite maliyetleri ve veri kalitesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(29), 282-301.
• Haftacı, V. (2016). Muhasebe denetimi. Türkiye: Umuttepe Yayınları.
• Haug, A., Zachariassen, F., & Liempd, D. (2011). The costs of poor data quality. Journal of Industrial Engineering and Management (JIEM), 2(4), 168-193.
• Jayawardene, V., Sadiq, S., & Indulska, M. (2013). An analysis of data quality dimensions. Brisbane, Australia.: ITEE Technical Report No. 2013-01. School of Information Technology and Electrical Engineering, The University of Queensland.
• Karakaya, M. (1994). Muhasebe bilgi sistemi ve bilgi teknolojisi. Ankara: Çağlayan Kitabevi.
• Karr, A. F., Sanil, A. P., & Banks, D. L. (2005). Data quality: A statistical perspective. North Caroline, USA: National Institute of Statistical Sciences (NISS).
• Kartal, Ş. B. (2019). Büyük ölçekli otellerde muhasebe bilgi sistemi verilerinin kullanımı: Türkiye örneği. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Kaynar, Y. (2010). Muhasebe bilgi sisteminde üretilen temel performans göstergelerinin (key performans indicators) karar verme süreçlerinde kullanılması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• KGK, (2020). Türkiye denetim standartları - bağımsız denetim standardı 500. Türkiye. https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BDS/BDS_500_kurumsitesi.pdf
• Loshin, D. (2006). Monitoring data quality performance using data quality metrics - WHITE PAPER. USA: INFORMATICA. https://it.ojp.gov/documents/Informatica_Whitepaper_Monitoring_DQ_Using_Metrics.pdf
• Meiryani, Suzan, L., Tsudrajat, J., & Daud, Z. M. (2020). Accounting information systems as a critical success factor for increased quality of accounting information. Revista ESPACIOS, 41(15).
• Ömürbek, V. (2003). Kurumsal kaynak planlamasında muhasebe bilgi sisteminin rolü. Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Özçelik, D. (2015). Muhasebe denetiminde kullanılan kanıt toplama teknikleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Okan Üniversitesi.
• Özdemir Yılmaz, S. (2015). Uluslararası denetim standartlarına göre denetim kanıtları ve kanıt toplama teknikleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Romney, M.B., Steinbart, P.J., & Cushing, B.E. (1997). Accounting information systems. Chicago, USA: Addision-Wesley Publishing Co.
• Savaş, B. (2015). Denetimde kanıt toplama teknikleri ve vergi uygulamaları ile ilişkilendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Atılım Üniversitesi.
• Savcı, M., & Balioğlu, İ. (2019). Yönetim denetiminde veri kalitesinin değerlendirilmesi: Bir uygulama. Uluslararası 19 Mayıs Multidisipliner Çalışmalar Kongresi (s. 678-685). Samsun: İKSAD Yayınevi.
• Sujud, H., & Hachem, B. (2019). Effect of the quality of the accounting information system outputs on customer satisfaction in Lebanese Commercial Banks. International Research Journal of Finance and Economics, (176), 26-40.
• Susanto, A. (2017). The influence of accounting information system quality to accounting information quality and its implications to the good study program governance. International Business Management, 11(4), 5767-5776.
• Sürmeli, F. (1996). Muhasebe bilgi sistemi. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlilik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Tokatlı, E. (2013). XBRL (Geliştirilebilir işletme raporlama dili)’nin muhasebe bilgi sistemine etkileri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Tutar, H. (2010). Yönetim bilgi sistemi (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Wikinson, J. W. & Cerullo, M. J. (1997). Accounting information systems essential concepts and applications. New York, USA: John Wiley & Sons Inc.
• Williams, J. R., Haka, S. F., Bettner, M. S., & Carcello, J. V. (2010). Financial accounting. Boston, USA: McGraw - Hill Irwin.
• Wongsim, M. & Gao, J. (2010). Data quality issues in accounting information aystems adoption - theory building. The 6th International Conference on Networked Computing and Advanced Information Management. Seoul, South Korea: IEEE.
• Xu, H., Koronios, A., & Brown, N. (2003). IT-based managament: Challenges and solutions; Chapter 16: Managing data quality in accounting information systems. Brazil: Luiz Antonio Joia (Brazilian School of Public and Business Administration and Rio de Janeiro State University).
• Xu, H. (2003a). Would organization size matter for data quality. Proceedings of the Eighth International Conference on Information Quality (ICIQ-03), 365-379. USA: ICIQ.
• Xu, H. (2011b). Data quality issues for accounting information systems’ implementation: Systems, stakeholders, and organizational factors. Journal of Technology Research, 1-11.
• Xu, H. (2013c). Factor analysis of critical success factors for data quality. In: Proceedings of the Nineteenth Americas Conference on Information Systems (s. 1-6). Chicago, Illinois, USA: Americas Conference on Information Systems. https://pdfs.semanticscholar.org/df0d/8b5d2692bc8445e119a734d997b0571b4a84.pdf
• Yadav, M. S. (2016). The impact of information technology on modern accounting systems with reference to Pune Region. International Journal of Research in IT and Management (IJRIM), 6(8), 87-94.
• Zakari, M. A., & Ahmad, N. S. M. (2014). The role of audit evidence source in enhancing the quality and reliability of Libyan auditor's report. Review of Integrative Business & Economics Research, 3(1), 1-12.
• Zoto, E. (2014). Data quality and accounting information systems: Actual performance in Albania. Perspectives of Innovations, Economics & Business, 14(1), 34-41.