Gümüşhanevi Dergâhının Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinin İnsan Kaynağına Kazandırdığı İsimler

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 295 - 307, 29.06.2021

Kenan Aydın

Öz

19. yüzyılda Osmanlı Devleti, iktisadi çözülmesinin doruk noktasını yaşayarak zayıf düştüğü ve bunun zahirî ve bâtıni nedenlerinin olduğu bilinen bir gerçektir. Osmanlının en çetrefilli sosyal ve ekonomik sorunlar ile boğuştuğu bu yüzyılda ilim adamı, mücahit mürşit, aksiyoner ve dava adamı olarak ortaya çıkan Ahmet Ziyâüddîn Gümüşhanevi kendi zamanına bu çözülüşün neden-sonuç-neden ekseninde kaynağını tespit etmiş, buna göre de kurduğu dergâhı aracılığıyla çözümler üretmekle birlikte ürettiği çözümlerini uygulamaya koymuştur. Bu bağlamda Gümüşhanevî’nin; âdeta bir hayat rehberi olduğu ve Türk toplumunun gerek sosyoekonomik hayatına gerek siyasetine gerekse sanayi alanına canlılık getiren çok önemli şahsiyetleri yetiştirdiği bilinmektedir. Her ne kadar bu şahsiyetler ile ilgili bilgiler mevcut ise de onların genel olarak bir arada incelendiği monografik bir çalışmanın olmayışı bu bildirinin yazılmasına sebep olmuştur. Dolayısıyla bu bildiride Gümüşhanevî Dergahının Türkiye Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinin İnsan Kaynağına Kazandırdığı İsimler ele anılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Ziyâüddîn Gümüşhanevî, Gümüşhanevî Dergâhı, İnsan ve İrşat, İnsan Kaynağı, İnsani Gelişme, Cumhuruyet Dönemi

The Personalities Brought In The Human Resources Of The Republican Era Turkey By The Gumushane Dervish Convent

Öz

It is a known fact that in the 19th century, the Ottoman Empire became weak by experiencing the culmination of its economic dissolution and that it had external and internal causes for that. Ahmet Ziyâüddîn Gümüşhanevi, who emerged as a scientist, a warrior mentor, an actionist and a man with a cause, detected the source of this dissolution in the cause-effect-cause axis of his own time, and accordingly, by means of the dervish convent he had established, he started to produce solutions and put those solutions into practice. In this context, Gümüşhanevî is known to have been practically a life mentor; and raised very important figures that brought vitality to the socioeconomic life of Turkish society, especially to the academic, political and industrial fields. Despite the fact that there are data about those figures, the absence of a comprehensive monographic study that looked into them has led to the occurrence of this paper. Therefore, in this paper, the names that Gümüşhanevi Dervish Convent brought to human resources of Republic Period Turkey will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Ziyâüddîn Gümüşhanevî, Gümüşhanevî Dervish Convent, Human and Irshad, Human Resourse, Human Development, Republican Era

Kaynakça

• Acar, M., & Bilir, H. (2014). Gerçek Bir Âlim, Mümtaz Bir Şahsiyet: Sabri Fehmi Ülgener. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 114-122. doi:10.18493/kmusekad.87525
• Akşit, M. C. (2015). Prof. Dr. Mustafa Cevat Akşit'in Kaleminden Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevî (K.S.). A. Özcan (Dü.) içinde, Ahmet Ziyaüddîn Gümüşhanevî (K.S.) 2. Baskı (s. 8-51). İstanbul: GÜYAD.
• Akyüz, O. (2005). Faizsiz Sistem ve Sabahattin Zaim. Bereket(19 ), 4-8. https://www.albaraka.com.tr/pdf/Bereket_19.pdf
• Alkan, N. (2014). Ahmed Ziyaüddin Gümüşhânevî: Döneminin Osmanlısı ve “Zamanın Ruhu”nu Anlamak. I. Uluslararası Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu (03-05 Ekim 2013 Gümüşhane): Bildiriler Kitabı (s. 797-802). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Aydoğdu, R. (2008). 19. yy. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf-Hadis İlişkisi -Ahmed Ziyâeddin Gümüşhanevî Özelinde- (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi
• Aygül, H. H. (2014). Zihniyet, Din ve İktisat (1 b.). İstanbul: Açılım Kitap.
• Birand, M. A., & Yalçın, S. (2001). The Özal: Bir Davranışın Öyküsü. İstanbul: Doğan Kitabevi.
• Boratav, K. (2009). Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2007 (13 b.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Budak, H. (2014b). Ahmed Ziyaüddin Efendi’nin; Şemâili, Ailesi, Doğduğu-Çocukluğunun Geçtiği Muhit, Vefat Tarihi ve Kütüphaneleri. I. Uluslararası Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu (03-05 Ekim 2013 Gümüşhane): Bildiriler Kitabı (s. 75-86). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Bulut, F. (1999). Yeşil Sermaye Nereye? (4 b.). İstanbul: Su Yayınları.
• Ceylan, İ. (1998). Mehmet Zâhid Kotku (r.a.)'dan İnci Demetleri. Trabzon: Akça Kitabevi.
• Coşan, E. (1991-1993). Tabakàtü’s-Sûfiyye Sohbetleri 1. Hazırlayan: Dr. Metin Erkaya. (Erişim: 06.14.2019) http://www.esadcosankulliyati.com/arsiv/kitap/tabakatussufiyye/tasavvuf1.html
• Coşan, E. (1998). Şeyh Efendi Kimdir. İ. Ceylan (Dü.) içinde, Mehmet Zâhid Kotku (r.a.)'dan İnci Demetleri (s. 9-12). Trabzon: Akça Kitabevi.
• Coşan, M. E. (2002). KOTKU, Mehmet Zahit. İslam Ansiklopedisi (Cilt 26, s. 227-228). içinde Ankara: TDV.
• Çakır, C. (2013). Zaim, Sabahattin. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 44, s. 104-105).içinde İstanbul: TDV.(Erişim: 06 17.2019)https://islamansiklopedisi.org.tr/zaimsabahattn
• Çakır, R. (1991, 12 27). Politikaya Hocamın işaretiyle girdim - Korkut Ozal. (Erişim: 06 02, 2019) rusencakir.com: http://rusencakir.com/Politikaya-Hocamin-isaretiyle-girdim-Korkut-Ozal/2770
• Duman, M. Z. (2010). Türkiye'de Liberal-Muhafazakâr Siyaset ve Turgut Özal (1 b.). Ankara: Kadim Yayınları.
• Erbakan, N. (2007). Türkiye ve Ekonomi. İstanbul: Yeni Neşriyat A.Ş.
• Erbakan, N. (2019). Adil Ekonomik Düzen: Fayizsiz Bir Dünya. 2. Baskı. Ankara: MGV Yayınları.
• Foley, S. (2008). Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Siyasetinde Bölgesel ve Ruhani Güçler: Şeyh Halid, Gürcü Necip Paşa ve Nakşibendi-Halidiyye. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)(9), 227-244. (Erişim: 06 06, 2019) http://dergipark.org.tr/turkiyat/issue/16674/521865
• Gündüz, İ. (1984). Gümüşhanevi Ahmet Ziyaüddin (K.S) Hayatı Eserleri Tarikat Anlayışı ve Halidiyye Tarikatı, . İstanbul: Seha Neşriyat.
• Gündüz, İ. (1992). Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi’nin Hayatı, Eserleri ve Tesirleri. haz. Necdet Yılmaz (Dü.), Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhânevî: Sempozyum Bildirileri, 11-12 Temmuz 1992 içinde (s. 17-49). İstanbul: Seha Neşriyat.
• Güzel, A. (2012). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ.
• Işık, E. (2019). Nurettin Topçu, Çağdaş Bir Dervişin Dünyası (1 b.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İştar, E. (2014). Ahmed Ziaüddin Gümüşhanevî Hazretlerinin İktisadi Alandaki Etkileri Üzerine Bir İnceleme. I. Uluslararası Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu, 03-05 Ekim-2013 (s. 837-842). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Kara, İ. (2009). Gümüşhanevî Halifelerinden ŞEYH OSMAN NİYAZİ EFENDİ VE GÜNEYCE-RİZE'DEKİ TEKKESİ (Genişletilmiş İkinci Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kavak, A. (2014). Osmanlı Devleti’nin İlmî ve Siyasî Hayatında İz Bırakan Hâlîdî Şeyhleri Arasında Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî’nin Yeri. I. Uluslararası Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu (03-05 Ekim 2013 Gümüşhane): Bildiriler Kitabı (s. 209-218). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Maviş, N. (2016). Erbakan, Necmettin. İslâm Ansiklopedisi (Cilt Ek-1, s. 412-414). içinde TDV.
• Memiş, A. (2014). Anadolu’da Halidiyye Tarikatı ve Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Ekolü. I. Uluslararası Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu (03-05 Ekim 2013 Gümüşhane): Bildiriler Kitabı (s. 195-202). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Öniş, Z. (2004). Turgut Özal and his Economic Legacy: Turkish Neo-Liberalism in Critical Perspective. Middle Eastern Studies, 40(4), 113-134. doi:10.1080/00263200410001700338
• Özdemir, H. (2014). Turgut Özal (Biyografi) (1 b.). İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş.
• Palavar, M. (2010, 11 14). Bu çocuklar Türkiye'yi değiştirecek. (Erişim: 06.15.2019) https://www.yenisafak.com: https://www.yenisafak.com/yazidizileri/bu-cocuklar-turkiyeyi-degistirecek-287851
• Pekdemir, K. (2017). Sabri F. Ülgener, Zihniyet ve Din- İslam Tassavuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlakı, Derin Yayınları, Ankara 2006, 208 sayfa, ISBN: 9756463659. İslami İlimler Dergis, 205-209. 06 16, 2019 tarihinde http://dergipark.org.tr/islamiilimler/issue/35004/388455 adresinden alındı
• Sayar, A. G. (2012). Ülgener, Sabri Fehmi. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 42, s. 289-291). içinde İstanbul: TDV. (Erişim: 06.16.2019) https://islamansiklopedisi.org.tr/ulgener-sabri-fehmi
• Uluç, V. (2014). Liberal - Muhafazakar Siyaset ve Turgut Özal’ın Siyasi Düşüncesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(23), 107-140.
• Uzun, M. M. (2016). Ağır Sanayi Davası (Erbakan Risaleleri). İstanbul: Ravza Yayınları.
• Ülgener, F. S. (2006). İktisadî Çözülmenin Ahlâk ve Zihniyet Dünyası (1 b.). İstanbul: Derin Yayınları.
• Biyografi (tarih yok). Korkut Özal. (Erişim: 06. 15.2019) http://www.biyografi.info: https://www.biyografi.info/kisi/korkut-ozal
• Biyografi (tarih yok). Zaim, Sabahattin. (Erişim:06.17.2019) www.biyografi.net: http://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=4238
• Biyografi (tarih yok). Zaim, Sabahattin. (Erişim:06 17 2019) www.biyografi.net: http://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=4238
• Biyografi (tarih yok). Korkut Özal kimdir. (Erişim: 06.15.2019) http://www.biyografi.net.tr: https://www.biyografi.net.tr/korkut-ozal-kimdir/
• Zaim, S. (2007,). Türkiye’nin Yirminci Yüzyılı Toplum/İktisat/Siyaset (3 b., Cilt I). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Zaim, S. (2010). İslam Ekonomisinin Temelleri, Hazırlayanlar: Adem Esen, Turan Koç, Mustafa Yavuz Çakır. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları.
• Zevli, İ. (2007, 12 10). Tevazu timsali güzel insan... Hep var olacaksın. (Erişim:06.17.2019) https://www.yenisafak.com: https://www.yenisafak.com/gundem/tevazu-timsali-guzel-insan-hep-var-olacaksin-86708
• Zorlu, A. (2006). Sabri F. Ülgener’i Yeniden Okumak. Muhafazakar Düşünce, Yıl: 3(9-10 Yaz-Güz), 181-202. Erişim:06.16.2019) https://www.muhafazakar.com/uploads/articles/9/12.pdf