The Opening of Electricity Market to Competition in Turkey and Determinant of Electricity Consumption in Competitive Electricity Market: ARDL Bounds Test

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 148 - 164, 29.06.2021

Işıl Demirtaş , Elif Nur Tarı

Öz

In the post-1980 period, in the Turkey electricity sector, which is one of these sectors, each of the production, transmission, distribution and trade activities are separated as separate market activities and activities that can be opened to competition from these activities are liberated and privated. In this study, for the purpose of determine the factors affecting the electricity market that opens to competition in Turkey, the relation between electricity consumption and general price level, FDI, trade openness, electricity production are tested. The long-term relationship between the variables in the study was tested using the ARDL boundary test method. According to the results of the boundary test, it was concluded that all other variables, except the public sector share in electricity production, affect electricity consumption in the long run. Electrical energy policies in Turkey may create macroeconomic outcomes by affecting the consumption of electricity. In addition, it is observed that the increase or decrease of the public share in the electricity generation does not affect the consumption of electricity per person.

Anahtar Kelimeler

Electricity Consumption, Electricity Market, Deregulation, Privatization, ARDL Bounds Test

Türkiye’de Elektrik Piyasasının Rekabete Açılması ve Rekabetçi Elektrik Piyasasında Elektrik Tüketiminin Belirleyicileri: ARDL Sınır Testi

Öz

1980 sonrası dönemde Türkiye’de elektrik sektöründe; üretim, iletim, dağıtım ve ticaret faaliyetlerinin herbiri farklı bir piyasa faaliyeti olarak ayrıştırılmış ve bu faaliyetlerden rekabete açılabilmesi mümkün olanlar serbestleştirilmiş ve özelleştirilmiştir. Çalışmada Türkiye’de rekabete açılan elektrik piyasalarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla GSYİH, fiyatlar genel düzeyi, DYY, ticari açıklık ve elektrik üretiminde kamu sektörünün payı değişkenleri ile elektrik tüketimi arasındaki ilişki test edilmektedir. Çalışmaya konu olan değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki ARDL sınır testi yöntemi ile test edilmiştir. Sınır testi sonuçlarına göre, ilgili değişkenlerden elektrik üretiminde kamu sektörünün payı değişkeni dışındaki diğer tüm değişkenlerin elektrik tüketimini uzun dönemde etkilediği sonucuna varılmıştır. Türkiye’de elektrik enerjisi politikaları elektrik tüketimi üzerinde etki yaratarak ülke ekonomisi açısından makroekonomik sonuçlar doğurabilecektir. Ayrıca elektrik üretim faaliyetinde kamu payının kişi başına elektrik tüketimi üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Elektrik Tüketimi, Elektrik Piyasası, Deregülasyon, Özelleştirme, ARDL Sınır Testi

Kaynakça

• Afzal, M. N. I., Gow, J., & Rahman, A. (2019). Economic and Internet Growth Effect on Electricity Consumption in the BRICS Countries. International Advances in Economic Research, 25, 339-346.
• Akcollu, Y. (2013). Elektrik Sektöründe Rekabet ve Regülasyon, Uzmanlık Tezi, Rekabet Kurumu.
• Alam, A. (2013). Electric Power Consumption, Foreign Direct Investment and Economic Growth a Comparative Study of India and Pakistan, World Journal of Science, Technology and Sustainable Development, 10(1), s.55-65.
• Altıntaş, H., & Koçbulut, Ö. (2014). Türkiye’de Elektrik Tüketiminin Dinamikleri ve Ekonomik Büyüme: Sınır Testi ve Nedensellik Analizi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 43, 37-65.
• Atiyas, I. (2006), Elektrik Sektöründe Serbestleşme ve Düzenleyici Reform, https://www.tesev.org.tr/tr/research/elektrik-sektorunde-serbestlesme-ve-duzenleyici-reform/, (Erişim Tarihi: 11.06.2020)
• Aydın, B. & Bozdağ, A. (2018). Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Ilişki: Avrupa Birliği ve Türkiye Örneği, International Journal of Academic Value Studies, 4(18), 70-80.
• Bacon, R.W., & Jones, J.B. (2002). Global Electric Power Reform, Privitazionand Liberalization of the Electric Power Industry in Developing Countries, Energy&Mining Sector Board Discussion Paper Series.
• Bayraktutan, Y. (2010). Batı Avrupa ve Orta Asya’da Özelleştirme. Kocaeli: Kocaeli Ticaret Odası Yayınları.
• Bekhet, H. A., & Othman, N. S. (2011). Causality Analysis Among Electricity Consumption, Consumer Expenditure, Gross Domestic Product (GDP) and Foreign Direct Investment (FDI): Case Study of Malaysia, Journal of Economics and International Finance, 3(4), 228-235.
• Boısseleau, F. (2004). The Role of Power Exchanges for The Creation of a Single European Electricity Market: Market Design and Market Regulation, Yayımlanmamış Doktora Tezi, DUP Science.
• Bozkurt, H. (2007). Zaman Serisi Analizi. Kocaeli: Ekin Kitabevi.
• Bölük, G. (2010). Türkiye Elektrik Piyasasında Gelişmeler: Reform, Performans ve Talep Analizi, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cengiz, S. (2006). Türkiye’nin Elektrik Enerjisi Piyasasında Yeniden Yapılandırma, Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 125-147.
• Cope, D. (2000), Electricity Sector Deregulation in The Asia Pacific and The Future of Fossil Fuels for Power Generation, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.540.8996&rep =rep1&type=pdf (Erişim Tarihi: 11.06.2020).
• Çetin, M., & Saygın, S. (2019). Yapısal Kırılma Altında Ticari Dışa Açıklığın Enerji Tüketimi Üzerindeki Etkisi: Türkiye Ekonomisi Örneği, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 316-332.
• Derman, T., & Kızılyallı, S. (1999), Ülkemiz Elektrik Enerjisi Özelleştirme Gerçekleri, 2. Enerji Sempozyumu, TMMOB.
• Devir, K. (2017). Türk Elektrik Piyasasının İşleyişi. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Dickey, D.A., & Fuller, W.A. (1981). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root, Econometrica, 49, 1057-72.
• Doğan, K.C. (2016). Küreselleşme ve Neo-Liberal Kuşaklar Çerçevesinde Devleti Konumlandırma Sorunsalı: Minimal Devlet’ten Düzenleyici Devlet’e, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1795-1803.
• Dünya Enerji Konseyi Türkiye. (2018), Türkiye Enerji Piyasaları Araştırma Raporu, https://www.dunyaenerji.org.tr/wp-content/uploads/2018/07/TEPG1.pdf, (Erişim Tarihi: 11.06.2020).
• Emek, U. (2002), Ek ve Değişiklikleri ile Yap-İşlet-Devret (YİD), Yap-İşlet (Yİ) ve Kamu Hizmeti İmtiyazı Mevzuatı, Ankara: DPT Yayınları, Yayın No: 2659.
• Erdoğan, S., & Yıldırım, D. Ç. (2009). Türkiye’de Eğitim-İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(2), s.11-22.
• Faisal, F., Türsoy, T., Reşatoğlu, N., & Berk, N. (2018). Electricity Consumption, Economic Growth, Urbanisation and Trade Nexus: Empirical Evidence from Iceland, Economic Research, 31(1), 664-680.
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2018). Temel Ekonometri, Ümit Şenesen ve Gülay Günlük Şenesen (Çev). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Göktaş, P., Pekmezci, A., & Bozkurt, K. (2018). Ekonometrik Serilerde Uzun Dönem Eşbütünleşme ve Kısa Dönem Nedensellik İlişkileri Eviews ve STATA Uygulamaları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Hunt, S. (2002), Making Competition Work in Electricity, https://books.google.com.tr/books/about/Making_Competition_Work_in_Electricity.html?id=Pki4tu3P8iIC&redir_esc=y, (Erişim Tarihi: 11.06.2020).
• İpek, N. (2004). Türkiye’de Elektrik Enerjisinin Gelişiminin ve TEK’in Kısa Tarihçesi, Elektrik Mühendisliği Dergisi, 424, 22-23.
• İsmiç, B. (2015). Gelişmekte Olan Ülkelerde Elektrik Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Nüfus İlişkisi, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 259-274.
• Jamasb, T., & Pollitt, M. (2005). Electricity Market Reform in the European Union: Review of Progress Toward Liberalization & Integration, International Association for Energy Economics, 26, 11-41.
• Karagöl, E., Erbaykal, E. & Ertuğrul, H.M. (2007). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ile Elektrik Tüketimi İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), 72-80.
• Kirchen, D. S. (2003). Demand-Side View of Electricity Markets, IEEE Transactions on Power Systems, 18(2).
• Khobai, H. (2018). Electricity Consumption and Economic Growth: A Panel Data Approach for Brazil, Russia, India, China and South Africa Countries, International Journal of Energy Economics and Policy, 8(3), 283-289.
• Koçak, E. (2014). Türkiye’de Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Geçerliliği: ARDL Sınır Testi Yaklaşım, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3), 62-73.
• Kulalı, İ. (1997). Elektrik Sektöründe Özelleştirme ve Türkiye Uygulaması, Uzmanlık Tezi, DPT.
• Matar, A., & Bekhet, H. A. (2015). Causal Interaction Among Electricity Consumption, Financial Development, Exports and Economic Growth in Jordan: Dynamic Simultaneous Equation Models, International Journal of Energy Economics and Policy, 5(4), 955-967.
• Matar, A. (2016). A Dynamic Equilibrium Relationship Between Foreign Direct Investment, Electrical Power Consumption, and Gross Domestic Product in Jordan, Jordan Journal of Economic Sciences, 3(1).
• Mert, M., & Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Mohapatra, G., & Giri, A. K. (2021). Examining the Relationship Between Electricity Consumption, Economic Growth, Energy Prices and Technology Development in India. The Indian Economic Journal, 1-19.
• Mudakkar, S. R., Zaman, K., Shakir, H., Arif, M., Naseem, I., & Naz, I. (2013). Determinants of Energy Consumption Function in SAARC Countries: Balancing The Odds, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 28, 566-574.
• Narayan, S., & Narayan, P. K. (2004). Determinats of demand of Fiji’s exports: An empirical investigation, The Developing Economics, 42(1), 95-112.
• Narayan, P. K., & Smyth, R. (2006). What Determines Migration Flows from Low-Income to High-Income Countries? An Empirical Investigation of Fiji-U.S. Migration 1972-2001, Contemporary Economic Policy, 24(2), 332-342.
• Nguyen, T. N., & Wongsurawat, W. (2017). Multivariate Cointegration and Causality between Electricity Consumption, Economic Growth, Foreign Direct Investment and Exports: Recent Evidence from Vietnam. International Journal of Energy Economics and Policy, 7(3), 287-293.
• Orhan, A., İnce, M. R., & Açık, A. (2020). Asymmetric Causality Relationship between Energy Consumption and Economic Growth: Sample of Selected Turkish Republics. Journal of Emerging Economies and Policy, 5(2), 61-74.
• Owoeye, T., Olanipekun, D. B., Ogunsola, A. J., & Kutu, A. A. (2020). Energy Prices, Income and Electricity Consumption in Africa: The Role of Technological Innovation. International Journal of Energy Economics and Policy, 10(5), 392-400.
• Öz, S., & Tugay, S. (2018). Elektrik Sektöründeki Yapısal Reformların Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği, Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(3), 171-184.
• Özçağ, M. (2015). Türkiye’de Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Dışa Açıklık İlişkisi: ARDL Modeli, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52 (605), 7-17.
• Özercan, M. (2007). Elektrik Endüstrisinin Yeniden Yapılandırılması ve Deregülasyonu Sürecinde Perakende Satış Rekabeti, Uzmanlık Tezi, Rekabet Kurumu.
• Pamuk, M., & Bektaş, H. (2014). Türkiye'de eğitim harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: ARDL sınır testi yaklaşımı, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları, 2(2), 77-90.
• Pesaran, M.H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships, Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326.
• Phillips, P.C.B., & Loretan, M. (1991). Estimating Long-Run Economic Equilibria, Review of Economic Studies, 58, 407–436.
• Saatçi, M., & Dumrul, Y. (2013). Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Dinamik Bir Analizi: Türkiye Örneği, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 1-24.
• Saidi, K., Toumi, H., & Zaidi, S. (2017). Impact of Information Communication Technology and Economic Growth on the Electricity Consumption: Empirical Evidence from 67 Countries. Journal of the Knowledge Economy, 8, 789–803.
• Sbia, R., Shahbaz, M., & Öztürk, İ. (2017). Economic Growth, Financial Development, Urbanisation and Electricity Consumption Nexus in UAE, Ekonomic Research, 30(1), 527-549.
• Sevüktekin, M., & Çınar, M. (2015). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi Eviews Uygulamalı, Bursa: Dora Yayıncılık.
• Sharma, R., & Kautish, P. (2019). Dynamism Between Selected Macroeconomic Determinants and Electricity Consumption in India. International Journal of Social Economics, 46(6), 805-821.
• Solarin, S. A., Shahbaz, M., Khan, H. N., & Razali, R. B. (2019). ICT, Financial Development, Economic Growth and Electricity Consumption: New Evidence from Malaysia. Global Business Review, 1-22.
• Squalli, J., (2007). Electricity Consumption and Economic Growth: Bounds and Causality Analyses of OPEC Members, Energy Economics, 1192-1205.
• Şener, A.C., & Uluca, B. (2007), Türkiye Elektrik Piyasaları ve Jeotermal Enerjinin Konumu, Jeotermal Enerji Semineri, Makina Mühendisleri Odası, İzmir.
• Tamzok, N. (2007). Kamu Politikası Analizi: Elektrik Enerjisi Sektörü, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tang, C.F. (2009). Electricity Consumption, Income, Foreign Direct Investment, and Population in Malaysia, Journal of Economic Studies, 36(4), 371-382.
• Tang, C.F., & Tan, E. C. (2013). Exploring the Nexus of Electricity Consumption, Economic Growth, Energy Prices and Technology Innovation in Malaysia, Applied Energy, 104, 297-305.
• Tarı, R. (2015), Ekonometri, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Taşar, M. O. (2016), Piyasa Ekonomilerinde 3R: Rekabet-Regülasyon ve Reform, Konya: Palet Yayınları.
• TETAŞ. (2016), 2016 Yılı Sektör Raporu, https://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sektor-Raporlari, (Erişim Tarihi: 11.06.2020).
• TSKB. (2018), Sektörel Görünüm: Enerji, http://www.tskb.com.tr/i/assets/document/pdf/enerji-sektorel-gorunumu.pdf, (Erişim Tarihi: 11.06.2020).
• Yılmaz, A., & Altay, H. (2016). Türkiye’de Enerji Tüketimi ile Enflasyon Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 49, 214-233.
• Yılmaz, M., & Şen, E. (2018). Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 4(8), 328-338.
• Zaman, K., Khan, M. M., Ahmad, M., & Rustam, R. (2012). Determinants of Electricity Consumption Function in Pakistan: Old Wine in a New Bottle, Energy Policy, 50, 623-634.
• Zenginobuz, Ü. (2000), Elektrik Sektöründe Özelleştirme, Rekabet ve Regülasyon, Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları Yayınları, Ankara.