Türkiye’nin Tek Parti Dönemi Filistin Politikası ve Filistin’le Ekonomik İlişkileri (1923-1946)

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 284 - 294, 29.06.2021

Veli Sırım

Öz

Cumhuriyet’in ilan edildiği 29 Ekim 1923 tarihi ile ilk çok partili seçimlerin gerçekleştirildiği 21 Temmuz 1946 tarihi arası dönem “Tek Parti Dönemi” olarak anılmaktadır. Bu dönemde Türk dış politikası Batı blokuna muhalif veya alternatif değil Batının bir parçası olma doğrultusunda şekillenmiştir. Bu anlayışla şekillenen Türk dış politikası, Ortadoğu’da ve Filistin’de yaşanan olaylara karşı Batı eksenli bir yaklaşım sergilemiştir. Bu yaklaşım sadece bölgeyle olan politik ilişkileri değil, ekonomik ilişkileri de etkilemiştir. Türkiye’nin Filistin’le olan ekonomik ilişkileri Cumhuriyetin ilk yıllarında neredeyse yok denecek seviyede gerçekleşmiştir. Ancak 1930’lu ve 1940’lı yıllarda, belirli periyodlarla Filistin’e yapılan dış ticarette beklenmedik artışlar yaşanmıştır. Bu makalede, Türkiye’nin Ortadoğu ve Filistin politikasında herhangi bir değişikliğe gidilmediği halde dış ticaretinde gözlemlenen bu artışların ana sebepleri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tek Parti Dönemi, Filistin, Dış Politika, Dış Ekonomik İlişkiler

Turkey's Single Party Period Palestinian Policy and Economic Relations with Palestine (1923-1946)

Öz

The period between October 29, 1923, when the Republic was declared, and July 21, 1946, when the first multi-party elections were held, is referred to as the "Single Party Period". During this period, Turkish foreign policy was shaped in the direction of being a part of the West, not opposing or alternative to the Western bloc. Turkish foreign policy shaped by this understanding has taken a West-oriented approach to the events in the Middle East and Palestine. This approach has not affected only political relations with the region but also economic relations. Turkey's economic relations with Palestine took place at almost negligible levels in the early years of the Republic. However, in the 1930s and 1940s, there were unexpected increases in foreign trade to Palestine at certain periods. This article will focus on the main causes of this observed increase in foreign trade even though there is not any change in Turkey’s Middle East and Palestinian Policy.

Anahtar Kelimeler

Single Party Period, Palestine, Foreign Policy, Foreign Economic Relations

Kaynakça

• Armaoğlu, F.(1975). Siyasî Tarih (1789-1960). Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Armaoğlu, F. (1989). Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları:1948-1988. Ankara: İş Bankası Yayınları.
• Beyaz, Y. (2018). 1931 Genel İslam Kongresi’nin İslam Dünyasına Etkileri ve Türkiye’deki Yansımaları”. Journal of Islamic jerusalem Studies, 18(1), 35-56.
• Bozkurt, C. (2000). Türk Kamuoyunda Filistin Problemi (1929-1939). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Bozkurt, C. (2012). Filistin Sorunu ve İlk Arap-Yahudi Çatışmalarının Türk Basınındaki Yankıları (1929-1939), The Journal of Academic Social Science Studies. 5 (8), 265-295.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), (13 Mart 1932). 30.18.01.02/26.16.2; (30 Aralık 1935, 28.Mart 1936) 30.18.01.02 /70.91.14, 1-4.
• Cumhuriyet (4 Aralık 1931). Mecliste Dün Kudüs Kongresi İçin Verilen Takrir Görüşüldü. 3.
• Cumhuriyet (6 Aralık 1931). Kudüs Kongresi / Kongrenin Ruznamesi Nasıl Tesbit Edildi?. 3.
• Cumhuriyet (11 Mart 1932). Tel Aviv Sergisi. 2.
• Cumhuriyet (15 İkinciteşrin 1935). Yumurtalara Vurulacak Damga. 3.
• Cumhuriyet (20 Haziran 1935). Türkofis’in Genişletilmesi. 3.
• Cumhuriyet (29 Şubat 1936). Telâviv Panayırında Paviyonumuz. 2.
• Cumhuriyet (24 Mart 1936). Tel Aviv Sergisine Gönderilecek Eşya. 4.
• Davudoğlu, A. (1994). 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’nin Uluslararası Konumu. 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’nin Hedefleri. İstanbul: MUSIAD Report, 10.
• Demir, Y, (2007), 1960-1980 Yılları Arası Türkiye’nin Ortadoğu Politikaları. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Geçikli, R. M. (2016). 1931 Kudüs-İslam Kongresi ve Türkiye'nin Kongreye Yaklaşımı. Journal of History Studies, 8(4), 89-102.
• Gözen, R. (2002). Türkiye’nin Ortadoğu Politikası: Gelişimi ve Etkenleri, Türkler Ansiklopedisi, C. 17. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 233-268.
• Gürün, K. (1983). Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939’dan Günümüze Kadar). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Hale, W. (2003). Türk Dış Politikası (1774-2000). Petek Demir (Çev.), İstanbul: Mart Matbaası.
• Holstein, W. (1975). Filistin Sorunu. Cemal E. Ertuğ (Çev.), İstanbul: Yücel Yayınları.
• İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası (1932). Sergi ve Panayırlar. İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, 48 (3), 135.
• Kamel, A. (1974). Türkiye’nin Arap Dünyası ile İlişkileri, Dış Politika, 4(4), 5-20.
• Kramer, M. (1986). Islam Assembles The Advent of the Muslim Congresses, New York: Clombia University Press.
• Kürkçüoğlu, Ö. E. (1972). Türkiye’nin Arap Ortadoğusuna Karşı Politikası (1945-1970), Ankara: Sevinç Matbaası.
• Lewis, B.(2003). Ortadoğu, Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Milliyet (1 Mart 1932). Tel-Aviv Panayırına Ehemmiyet Veriliyor. 3.
• Qureshi, M. N. (2014). Ottoman Turkey, Atatürk and Muslim South Asia Perspectives, Perceptions, and Response, Karachi: Oxford University Press.
• Robins, P. (1993). Türkiye ve’ş-Şarku’l-Evsat. Mihail Necm Hûri (Çev.), Limassol: Dār Qurṭubah.
• Sander, O. (1998). Türkiye ve Ortadoğu, Türkiye’nin Dış Politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• Servetifünun (Uyanış) Dergisi (11 Haziran 1936). Türkiye Paviyonu Çok Beğenildi!. 40-41.
• Shaw, S. J. (2014). 1933-1945 Yahudi soykırımı ve Türkiye, Fahir Armaoğlu (Çev.) İstanbul: Timaş Yayınları.
• Sırım, V. (1999). Cumhuriyet Dönemi Türkiye-İslam Ülkeleri Ticari İlişkileri: Mukayeseli Statik Bir Analiz, Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Sinkaya, B. (2011). Geçmişten Günümüze Türkiye’nin Ortadoğu Politikası ve Batı Etkisi, Adam Akademi 1, 79-100.
• Şahin, F. K. (2018). Cumhuriyet Dönemi Dış Ticaret Politikası ve Bir Örgütlenme Örneği: Türkofis ve Faaliyetleri (1934-1939), Journal of History Studies, 10(8), 143-176.
• Şahin, F. K. (2020). Türkiye’nin Orta Doğu’da Dış Ticaretini Geliştirmeye Yönelik Çabaları; Tel Aviv, Şam, Kahire Sergi ve Panayırlarına Katılımı (1932-1936), SUTAD, 49, 313-345.
• Şahin, M. (2010). Türkiye’nin Ortadoğu Politikası: Süreklilik ve Değişim., Akademik Orta Doğu, 4( 2), 9-22.
• T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (İUM). Haricî Ticaret Yıllık İstatistik 1930, 1939, 1942, 1945, 1953.
• T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), Dış Ticaret Yıllık İstatistik, 1961-1962.
• Tür, Ö. (2007). Türkiye ve Filistin 1908-1948: Milliyetçilik, Ulusal Çıkar ve Batılılaşma, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(1), 223-251.
• Yaşa, M. (1980). Cumhuriyet Döneminde Türkiye Ekonomisi (1923-1978), İstanbul: Akbank Kültür Yayınları.