Katılım Esaslı Yatırım Bankacılığı: Türk Bankacılık Sisteminde Yeni Bir Aktör

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 285 - 296, 30.06.2023

Abdulkadir Atar

Öz

Türkiye’de 1985-2005 yılları arasında bankacılık sistemine alternatif bir model şeklinde özel finans kurumları ismiyle faaliyette bulunan katılım bankaları, 2005 yılına gelindiğinde bankacılık sistemine dahil edilerek bugünkü isimleri olan katılım bankacılığı ismi altında varlıklarını sürdürmeye başlamışlardır. Katılım bankaları, vâdeli fon toplarken kâr/zarar ortaklığına yani fıkıhtaki adıyla mudârebeye dayalı katılma hesabı ile, fon kullandırırken ise çoğunlukla müşterinin almak istediği ürünü (mal, konut, taşıt vb. gibi) peşin alıp üzerine kârını ilave edip müşteriye vâdeli satarak yani fıkıhtaki adıyla murabaha ile işlemlerini yürütmektedirler. Fon kullandırımında az da olsa kullanılan bir diğer yöntem ise proje tabanlı kâr/zarar ortaklığı yani mudârebe/müşârekedir. Bu çalışma, 1985-2022 yılları arasında katılım bankalarının fon kullandırım teknikleri açısından en çok tercih ettiklerini ürünün murâbaha olduğunu ortaya koyarak, katılım bankacılığında mudârebe/müşâreke türünde fon kullandırabilme imkanını sunan alternatif bir bankacılık türüne işaret ederek, kalkınma ve yatırım bankacılığının bu tür bir bankacılık zeminini sağlayıp sağlayamayacağını akademisyenler ve uygulayıcılar nezdinde tartışmaya açmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Katılım Bankaları, Türk Yatırım Bankaları, Mudarebe Bankacılığı.

Islamic (Participation) Based Investment Banking: A New Actor in the Turkish Banking System

Öz

Islamic banks in Turkey, which operated under the name of private financial institutions as an alternative model to the banking system between 1985 and 2005, were included in the banking system in 2005 and continue their existence under their current name of participation banking. Participation banks are carried out their transactions by using mudaraba accounts when collecting funds with maturity, and by murabaha when disbursing funds. Another method used to a lesser extent in fund disbursement is project-based profit/loss sharing (mudaraba/musharaka). This study aims to reveal that the most preferred product of participation banks in terms of fund disbursement techniques between 1985 and 2022 was murabaha, pointing to an alternative type of banking that offers the opportunity to disburse funds in the mudaraba/musharaka type of participation banking, and to open the public debate on whether development and investment banking can provide such a banking ground.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Banks, Turkish Investment Banks, Mudaraba Banking

Kaynakça

• Devlet Arşivleri
• 1950). BOA 110-696-4. İstanbul.
• (1950). BOA 122-41-2. İstanbul.
• (1963). BOA 168-6-14. İstanbul. (1984, Şubat 25).
• Diğer Kaynaklar
• Atar, A. (2017). Teoriden Pratiğe: Dünyada ve Türkiye’de İslâmi Bankacılığın Dünü ve Bugünü. İ. Eroğlu, Y. Temür, & S. Kekevi içinde, İslami Perspektifte İktisadi Yaklaşımlar (s. 215-258). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Bankacılık Kanunu. (2005, Kasım 19). mevzuat.gov.tr: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5411.pdf adresinden alındı
• bddk.org.tr. (2022, Mart). Türk Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri: https://www.bddk.org.tr/Veri/EkGetir/8?ekId=86 adresinden alındı
• Cingi, S. (1988). Dışticaretin Finansmanında Yeni Bir Kurum: Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1-2), s. 19-27.
• Çelik, İ. E. (2011). Türk Bankacılık Sektöründe Yatırım Bankacılığı Uygulamasi ve Ekonomiye Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
• Erdal, İ. (2022). Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası. Atatürk Ansiklopedisi, s. 1-3.
• Iannotta, G. (2010). Investment Banking. Londra: Springer.
• Katılım Finans Strateji Belgesi. (2022, Ekim 5). cbfo.gov.tr: https://www.cbfo.gov.tr/sites/default/files/2022-10/cumhurbaskanligi-finans-ofisi-katilim-finans-strateji-belgesi.pdf adresinden alındı
• Kayabaş, N. (1989). Türkiye'de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). (2019). sbb.gov.tr: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf adresinden alındı
• Resmî Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18323.pdf adresinden alındı
• Shibu, A. A., & Chachi, A. (2021). Development of Islamic Banking And Finance: The Contribution of Ahmed Abdul Azız Al Najjar. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(4), s. 223-235.
• (1963). Kalkınma Plânı -Birinci Beş Yıl- 1963-1967. Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası
• (1964). Devlet Yatırım Bankası Hakkında Kanun . Ankara: TBMM Kanun Tutanakları.
• (tarih yok). Düstur 1. Tertib. İstanbul.
• (2005, Ekim 19). Bankacılık Kanunu: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5411.pdf adresinden alındı
• (2019, Ocak 25). Resmî Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/01/20190125-11.htm adresinden alındı
• (2022, Ekim 2). tkbb.org.tr: https://tkbb.org.tr/Documents/sektor_mukayese/TEMMUZ_2022.pdf adresinden alındı
• (2022, Ekim 8). tmsf.org.tr: https://www.tmsf.org.tr/tr/Tmsf/Mevduat/mevduat.kapsam adresinden alındı
• (2022, Ekim 11). emlakkatilim.com.tr: https://emlakkatilim.com.tr/proje-tercihli-ozel-fon-havuzu-katilma-hesabi adresinden alındı
• (2022, Ekim 12). takasbank.com.tr: https://www.takasbank.com.tr/tr/hakkimizda/tanitim/sermaye-yapisi adresinden alındı
• (2022, Ekim 12). goldenglobalbank.com.tr: https://goldenglobalbank.com.tr/tr/hakkimizda adresinden alındı
• (2022, Ekim 12). ilbank.gov.tr: https://www.ilbank.gov.tr/sayfa/tarihce adresinden alındı
• (2022, Ekim 12). ml.com.tr: https://www.ml.com.tr/ adresinden alındı
• (2022, Ekim 13). kalkinma.com.tr: https://kalkinma.com.tr/bizi-taniyin/tarihce-statu-ve-sermaye-yapisi adresinden alındı
• (2022, Ekim 14). resmigazete.gov.tr: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/10/20221014-2.pdf adresinden alındı