Perspective of Public Administrators to Privatization: A Phenomenological Study on the Executive Managers of TEKEL

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 379 - 407, 30.06.2023

Esra İşbilen Duru , Gül Eser

Öz

According to organizational theory studies, the dominant organizational form in Turkey today is business groups. Before business groups, there are state economic enterprises (SOEs) in many sectors. One of the organizational areas where the said change took place was the tobacco, cigarette and alcohol sectors, in which the General Directorate of Tekel (TEKEL) operates. In this study, the institution of TEKEL General Directorate executives who worked in decision-making positions of Tekel between 1991-2012 are investigated. Thus, it is aimed to understand how the change of the organizational forum, which dominates an organizational field, is understood from the perspective of the manager. In this study, qualitative research method was used as the research method. The research design of the study was determined as phenomenological research. Content analysis was used in the analysis of the data.

Anahtar Kelimeler

TEKEL, Management and organization, Management history

Kamu Yöneticilerinin Özelleştirmeye Bakışı: Tekel Genel Müdürlüğü Yöneticileri Üzerine Fenomenolojik Bir Araştırma

Öz

Örgüt kuramı çalışmalarına göre Türkiye’nin günümüzdeki egemen örgüt formu işletme gruplarıdır. Bununla birlikte, işletme grupları öncesinde birçok sektöre egemen olan kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT), örgütsel alanlardan çeşitli ekonomik, politik, sosyal gelişmelerin sonucu olarak çekilmiş, konumlarını yerli/yabancı özel sektör işletmelerine bırakmışlardır. Söz konusu değişimin yaşandığı örgütsel alanlardan biri de Tekel Genel Müdürlüğü’nün (TEKEL) faaliyet gösterdiği tütün, sigara ve alkol sektörleri olmuştur. Çalışmada, 1991-2012 yılları arasında TEKEL Genel Müdürlüğü’nün Tekel’in karar alıcı pozisyonlarında görev yapmış olan yöneticilerin, kurumun özelleştirilmesine olan yaklaşımları araştırılmaktadır. Böylece yönetici bakış açısı ile bir örgütsel alanda egemen olan örgüt forumunun değişiminin nasıl anlamlandırıldığının anlaşılması amaçlanmaktadır. Çalışma bir nitel araştırma olarak tasarlanmış olup, araştırma deseni fenomenolojik araştırma olarak belirlenmiştir. Verilerin analiz edilmesi için içerik analizi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

TEKEL, Yönetim ve organizasyon, İşletme tarihi

Kaynakça

• Akalın, G. (2003). KİT’ler ve Özelleştirilmeleri, Ankara: Gazi Kitapevi.
• Akın, Rıdvan (2016). Tekel Genel Müdürlüğü’ne Ait Taşınmazın Satış Yöntemiyle Özelleştirilmesine İlişkin Karar Tahlili. İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 195-120.
• Alak, A., ve Büyükkaya, A. (1975). Holdingler ve Türkiye’de Holdingleşme Hareketi. İstanbul: Umur Kitapçılık.
• Aytemur, J. Ö. (2007). 1930- 1945 Yılları Arasında Türk Yönetim Düşüncesi: Sümerbank Örneği Üzerinden Tarihsel Bir Çözümleme. Yayımlanmamış doktora tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bal, H. (2016). Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri (Uygulamalı-Örnekli). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Buğra, A. (2005). Devlet ve İşadamları, İstanbul: İletişim Yayınları
• Chang S. J. ve Hong. J. (2000). Economic performance of groupaffiliated companies in Korea: Intra group resource sharing and internal business transactions, Academy of Management Journal. 43: 429–448.
• Collin, S. O. (1998). Why Are These Islands Of Conscious Power Found In The Ocean Of Ownership? Institutional and Governance Hypotheses Explaining The Existence of Business Groups in Sweden. Journal of Management Studies. 35(6): 719-746.
• Creswell, John W. (2007). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Approaches Edition: 2nd, Sage Publications, Inc.
• Çolpan, A. M., & Hikino, T. (2008). Türkiye'nin Büyük Şirketler Kesiminde İşletme Gruplarının İktisadi Rolü ve Çeşitlendirme Stratejileri. Journal Of Management Research/Yönetim Araştırmaları Dergisi, 23-58.
• Çolpan, A.M. & Hikino, T. (2010). Foundations of Business Groups: Toward and integrated framework. A. M. Çolpan, T. Hikino ve J. R. Lincoln (Der.). The Oxford Handbook of Business Groups, ss. 15-67. Oxford University Press. Oxford.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.). (2011). The Sage Handbook of Qualitative Research. Sage.
• Doğruel, F., & Doğruel, A. S. (2000). Osmanlı'dan Günümüze Tekel. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Fıkırkoca, A. (2015). Örgüt Kuramları. İçinde: Makrokurumsal Kuram. Eds: Sargut A.S., Özen Ş. Ankara: İmge Kitapevi.
• Gürdamar, E. (2019). Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Tütün Politikaları. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi
• Hannan, M. T., & Freeman, J. (1977). The population ecology of organizations. American journal of sociology, 82(5), 929-964.
• Hotho, J. J.,& Pedersen, T. (2012). Beyond The'rules Of The Game': Three Institutional Approaches and How They Matter for International Business. Handbook of Institutional Approaches to International Business,
• Karaevli, A. (2008). Türkiye'deki İşletme Gruplarında Çeşitlendirme Stratejilerinin Evrimi. Yönetim Araştırmaları Dergisi (Journal of Management Research).85-107
• Karaevli, A., & Demirok, E. (2010). Devamlılık İçinde Değişim”: Türkiye’deki Büyük Aile Holdingleri ve Bünyelerindeki Şirketlerin Kurumsal Büyüme Stratejileri (1938-2009)”, 18. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Kongre Bildiriler Kitabı, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi, 418-422.
• Özdemir, Z. (1989). Türk Tarımında Destekleme Uygulamaları ve Sonuçları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47(1-4). 262
• Özen, Ş. (2014). Rhetorical Variations in the Crossnational Diffusion of Management Practices: A Comparison of Turkey and the US. In G.S. Drori, M. Höllerer, & P. Walgenbach (Eds.). Organizations and Managerial Ideas: Global Themes and Local Variations in Organization and Management. Perspectives on New York: Routledge. Glocalization, s.s. 119-132.
• Özen, Ş. (2017). Çok bölümlü yapı Türkiye’ye gelince nasıl holding’e dönüştü? Yerel ve İthal Yönetim Uygulamalarının Merkez ve Çevre Ülkelerde Meşrulaştırılması. Yönetim ve Çalışma Dergisi. Journal of Management and Labour, 1(1).
• Özen, Ş.,& Akkemik, K. A. (2012). Does illegitimate corporate behaviour follow the forms of polity? The Turkish experience. Journal of Management Studies, 49(3), 534.
• Özkara, B., Kurt, M., & Karayormuk, K. (2008). Türkiye'de İşletme Grupları: Eskiler ve Yeniler. Journal Of Management Research/Yonetim Arastirmalari Dergisi, 59-83
• T.C. Resmi Gazete, 233 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 18.06.1984, Sayı:18435
• T.C. Resmi Gazete, 4733 sayılı Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğünün Yeniden Yapılandırılması ile Tütün ve Tütün Mamullerinin Üretimine, İç ve Dış Alım ve Satımına, 4046 Sayılı Kanunda ve 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 09.01.2002, Sayı:24635.
• T.C. Resmi Gazete, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 22/4/2008 Tarihli ve 2008/23 Sayılı Kararı, 24.04.2008, Sayı: 26856
• T.C. Resmi Gazete, TEKEL’e Ait Alkollü İçkiler Sanayii ve Ticaret A.Ş.nin Özelleştirilmesi Hakkında Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı, 23.12.2003, Sayı: 25325.
• T.C. Resmi Gazete, Tütün İnhisarı Kanunu, 28.06.1930, Sayı No:1531
• Tunçay, H. (2015). Tekel Özelleştirmesi ve 78 Sıcak Gün, Ankara: Tunçay Yayıncılık
• Üsdiken, B. (2008). Türkiye'de İşletme Grupları: Özel Sayı’ya Giriş. Yönetim Araştırmaları Dergisi (Türkiye'de İşletme Grupları Özel Sayısı), 8(1-2)
• Üsdiken, B. (2008). Türkiye'de işletme grupları: Özel sayı'ya giriş. Yönetim Araştırmaları Dergisi (Türkiye'de İşletme Grupları Özel Sayısı), 8(1-2), 5-21.
• Whitley, R. (1994). Dominant forms of economic organization in market economies. Organization Studies 15.2.153-182.
• Whitley, R.. (1991). "The social construction of business systems in East Asia." Organization Studies 12.1, 1-28.
• Whitley, Richard. (1999). Divergent capitalisms: The social structuring and change of business systems. OUP Oxford.
• Yalçınkaya, A., & Taşcı, D. (2017). Bir kurumsal girişimci olarak devlet: yeni kurumsal kuram bağlamında bir değerlendirme. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 2(1).
• Yıldırım, A.,& Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.