Türkiye’de Bankacılık Sektörünün Karlılığını Belirleyen Faktörler: Konvansiyonel ve Katılım Bankaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 158 - 179, 30.12.2024

İbrahim Güran Yumuşak , İlhan Deniz

Öz

Bu çalışmada konvansiyonel bankacılık ve katılım bankacılık kârlılığını belirleyen faktörlerin kıyaslaması panel veri yöntemi Genelleştirilmiş Momentler Metodu (GMM Sabit Etki) tahminleme tekniğinden faydalanılarak 2013 4Ç – 2019 4Ç dönemleri arasındaki üçer aylık verilerle yapılmıştır. Kârlılık bağımlı değişkenlerinin literatüre uygun olarak ROA (Aktif kârlılığı), ROE (Öz kaynak kârlılığı) ve NIM (Net faiz / kâr marjı) olarak ele alındığı çalışmanın bağımsız değişkenleri ise makroekonomik ve bankaya özgü olarak iki başlık altında incelenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre; gayri safi yurt içi hasıla, imalat sanayi üretim endeksi ve imalat sanayi kapasite kullanım oranı endeksi gibi reel çıktı göstergeleri katılım bankalarının kârlılığını konvansiyonel bankalara göre daha güçlü bir şekilde desteklemektedir. Hatta incelenen dönem içinde imalat sanayi kapasite kullanım oranı endeksi artışlarında katılım bankacılığı sektöründe kârlılık artarken konvansiyonel bankacılık sektöründe kârlılığın azaldığı görülmüştür. Katılım bankalarının konvansiyonel bankalara göre iyi yönettiği diğer kalemler NPL rasyosu ve maliyet rasyosu kalemleri, konvansiyonel bankaların iyi yönettiği kalemler ise toplam özkaynaklar ve komisyon rasyosu kalemleri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bankacılıkta kârlılık, katılım bankacılığı, Genelleştirilmiş Momentler Metodu (GMM Sabit Etkiler), İslami bankacılık

Factors That Determine Profitability Of The Banking Sector In Turkey: A Comparative Analysis On Conventional And Participation Banks

Öz

In this study, the comparison of the factors determining the profitability of conventional banking and participation banking was made using the panel data method Augmented Mean Group (AMG) estimation technique and using quarterly data between 2013 Q4 and 2019 Q4. The profitability dependent variables of the study are discussed as ROA, ROE and NIM in accordance with the literature and independent variables are examined under two headings as macroeconomic and bank specific. As a result of the study, important findings were reached. According to one of the most important outputs of the thesis; Real output indicators such as GDP, manufacturing industry production index and manufacturing industry capacity utilization index support the profitability of participation banks much more strongly than conventional banks. In fact, in the period analyzed, it was observed that the profitability in the participation banking sector increased while the profitability in the conventional banking sector decreased with the increases in the manufacturing industry capacity utilization rate index. Other items managed better by participation banks compared to conventional banks were NPL ratio and cost ratio items, while items managed better by conventional banks were total equity and commission ratio items.

Anahtar Kelimeler

Profitability of banking, participation banking, Augmented Mean Group (AMG), Islamic banking

Etik Beyan

Çalışmanın etik ilkelere uygunluğunu teyit ederim

Destekleyen Kurum

Makale, İlhan Deniz'in Prof. Dr. İbrahim Güran Yumuşak danışmanlığında İZÜ İslam Ekonomisi ve Uluslararası Finans Doktora programında başarıyla savunduğu doktora tezinden üretilmiştir

Kaynakça

• Abdul-Rahman, Y. (2015). İslam’da Bankacılık ve Finansman (1. Baskı) (S. Tuğ ve M.A. Tuğ, Çev.). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları.
• Akhigbe, A. ve McNulty, J. (2005). Profit Efficiency Sources and Differences Among Small And Large U.S. Commercial Banks. Journal of Economics and Finance. 29: 289-300.
• Aksoy, C. N. (2018). Merkez Bankası Para Politikası Araçlarının Banka Karlılık Performansları Üzerindeki Etkisi (Doktora Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• Alkassim, F. A. (2005). The profitability of Islamic and conventional banking in the GCC countries: A comparative study. Retrieved June 15, 2011.
• Atay, S. (2003). Banka Muhasebesi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları.
• Athanasoglou, P. P., Brissimis, S.N. ve Delis, M. D. (2008). Bank-specific, industry-specific and macroeconomic determinants of bank profitability. Int. Fin. Markets, Inst. and Money. 18(2): 121–136. doi:10.1016/j.intfin.2006.07.001 [20.06.2020].
• Bashir, A.H.M. (2003). Determinants of Profitability in Islamic Banks: Some Evidence From The Middle East. Islamic Economic Studies. 11(1): 31–57.
• Bitar, M., Kabir Hassan, M., Pukthuanthong, K., & Walker, T. (2018). The performance of Islamic vs. conventional banks: Evidence on the suitability of the Basel capital ratios. Open Economies Review, 29, 1003-1038.
• Boran, A. (2018). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Ticaret Bankalarının Karlılığını Etkileyen İçsel Faktörler: 2005-2016 Yılları Arası Panel Veri Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.
• Borio, C., Gambacorta, L. ve Hofmann, B. (2015). The Influence of Monetary Policy on Bank Profitability. BIS Working Papers. 514: 1-34.
• Bourke, P. (1989). Concentration And Other Determinants of Bank Profitability in Europe, North America and Australia. Journal of Banking and Finance. 13: 65–79.
• Breusch, T., ve Pagan, A. (1980). The Lagrange Multiplier Test and its Applications to Model Specification in Econometrics. The Review of Economic Studies. 47(1): 239-253. https://doi.org/10.2307/2297111 [28.07.2020].
• Carrion-i Silvestre, J.L., Barrio-Castro, T.D. ve Lopez-Bazo, E. (2005). Breaking the panels: an application to the gdp per capita. Econometrics Journal. 8(2): 159-175.
• Chaudhry, M., Chatrath A., & Kamath, R. (1995). Determinants of Bank Profitability. American Journal of Business. 10(1), 41-46.
• Choi, I. (2001). Unit Root Test for Panel Data. Journal of International Money and Finance. 20(2): 249-272.
• Coşkun, A. (2005). İşletmelerde Performans Yönetimi: Bir Yönetim Muhasebesi Aracı Olarak Performans Karnesi (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Cragg, J.G. & Donald, S.G. (1993). Testing identifiability and specification in instrumental variables models. Econom. Theory. 9, 222–240.
• Çayır, M., vd. (2015). TCMB, Fed ve ECB Para Politikalarının Türk Bankacılık Sektörü Performansı Üzerindeki Etkileri: Markov Switching Yaklaşımı (2002-2013). Maliye Finans Yazıları. (104): 9-28.
• Demir, A. Z. (2012). İMKB’de İşlem Gören Bazı Mevduat ve Katılım Bankalarının Büyüklüklerine Bağlı Olarak Kârlılık ve Verimlilik Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Demirgüç - Kunt, A. ve Huizinga, H. (1998). Determinants of Commercial Bank Interest Margins and Profitability: Some International Evidence. Dünya Bankası. 379-408.
• Demirel, S. ve Ulusoy, A. (2021). Journal of Banking and Capital Markets Research -JBCMR, V:5, N:11, ss.1-19
• Duran, T. (2016). Makroekonomik Değişkenlerin Katılım Bankaları ve Konvansiyonel Bankalar Özelinde Mevduat, Kredi ve Kârlılık Gelişimine Etkileri: Türkiye Örneği (Doktora Tezi). Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Ergeç, E., & Kaytancı, B. G. (2021). Relationship between Loans and Export in Turkey: Comparative Analysis of Islamic and Conventional Banks. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(1), 43-58.
• Growe, G., vd., (2014). The Profitability and Performance Measurement of U.S. Regional Banks Using the Predictive Focus of the “Fundamental Analysis Research”. In Advances in Management Accounting. 189-237. http://dx.doi.org/10.1108/S1474-787120140000024006 [19.08.2020].
• Gülhan, U. ve Uzunlar, E. (2011). Bankacılık Sektöründe Kârlılığı Etkileyen Faktörler: Türk Bankacılık Sektörüne Yönelik Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15 (1): 341-368.
• Hadri, K. ve Kurozumi, E. (2012). A simple panel stationarity test in the presence of serial correlation and a common factor. Economic Letters. 115(1): 31-34.
• Hall, M. & Weiss, L. (1967). Firm Size And Profitability. The Review of Economics and Statistics. 49: 319-331.
• Hansen, L.P. (1982). Large sample properties of generalized method of moments estimators. Econometrica. 1029–1054.
• Haris, M., vd., (2019). Intellectual Capital Performance and Profitability of Banks: Evidence from Pakistan. Journal Risk Financial Management. 12(56). doi:10.3390/jrfm12020056 [20.05.2020].
• Hassan, M. K., & Bashir, A. H. M. (2003, December). Determinants of Islamic banking profitability. In 10th ERF annual conference, Morocco (Vol. 7, pp. 2-31).
• Hussien, M. E., vd., (2019). The Performance of Islamic Banks during the 2008 Global Financial Crisis: Evidence from the Gulf Cooperation Council Countries. Journal of Islamic Accounting and Business Research. https://doi.org/10.1108/JIABR-01-2017-0011 [20.05.2020].
• Ifeacho, C. ve Ngalawa, H. (2014). Performance Of The South African Banking Sector Since 1994. The Journal of Applied Business Research. 30(4). DOI:10.19030/jabr.v30i4.8663 [15.08.2020].
• Jiang, G., vd. (2003). The Profitability of the Banking Sector in Hong Kong. Hong Kong Monetary Authority Quarterly Bulletin. 5-14.
• Kadıoğlu, M. K. (2018). Türkiye’de Konvansiyonel ve Katılım Bankacılığını Etkileyen Faktörler (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Kaya, Y. T. (2002). Türk Bankacılık Sektöründe Kârlılığın Belirleyicileri 1997-2000. BDDK, MSPD Çalışma Raporları: 2002/1.
• Kazancı, F. (2020). Merkez Bankaları ve Faizsiz Bankacılık (1. Baskı). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Kazancı, F. (2021). Uluslararası Ticaretin Faizsiz Finansmanı (1. Baskı). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Kırcalı, S. (2016). Bankacılıkta Karlılığı Oluşturan Faktörlerin İncelenmesi, Türk Bankacılık Sektörü Verileri Baz Alınarak Sürdürülebilir Karlılık Konusunun Analiz Edilmesi (Doktora Tezi). Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Köse, A. (2018). Türkiye'deki Ticari Bankaların Faiz Dışı Gelirlerinin Banka Performansı Üzerine Etkisinin Kamu, Özel, Yabancı Sermayeli Bankalarda Karşılaştırmalı İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Maddala, G. S., ve Wu, S. (1999). A comparative study of unit root tests with panel data and a new simple test. Oxford Bulletin of Economics and statistics. 61 (S1): 631-652.
• Minny, M. (2017). The Impact Of Interest Rate Fluctuations On The Participation Banks Profitabılıty: Turkey Case (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Molyneux, P. ve Thornton, J. (1992). Determinants of European Bank Profitability: A Note. Journal of Banking & Finance. 16(6): 1173–1178.
• Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross-section dependence. Journal of Applied Econometrics. 22(2): 265-312.
• Pesaran, M. H., ve Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels. Journal of Econometrics. 142(1): 50-93.
• Petria, N., Capraru, B. ve Ihnatov, I. (2015). Determinants of banks’ profitability: evidence from EU 27 banking. Procedia Economics and Finance. 20 (2015): 518 – 524. doi: 10.1016/S2212-5671(15)00104-5 [23.03.2020].
• Pilatin, A., Ayaydın, H. ve Barut, A. (2023). Journal of BRSA Banking and Financial Markets, 17 (1), https://www.bddk.org.tr/Content/docs/bddkDergiTr/dergi_0033_04.pdf [29.06.2024]
• Rose, P. & Hudgins, S. (2010). Bank Management and Financial Services (8. Baskı). Canada: McGraw Hill.
• Qureshia, M. H. ve Abbas, K. (2019). Performance Analysis of Islamic and Traditional Banks of Pakistan. International Journal of Economics Management and Accounting. 27(1): 83-104.
• Sahyouni, A. ve Wang, M. (2019). Liquidity creation and bank performance: evidence from MENA. ISRA International Journal of Islamic Finance. https://doi.org/10.1108/IJIF-01-2018-0009 [12.05.2020].
• Setyawati, I., vd., (2017). Does Financial Performance of Islamic Banking is better? Panel Data Estimation. European Research Studies Journal. 20 (2A), 592-606.
• Sun, P. H., Mohamad, S. ve Ariff, M. (2016). Determinants driving bank performance: A comparison of two types of banks in the OIC. Pacific-Basin Finance Journal. (42): 193–203. doi:10.1016/j.pacfin.2016.02.007 [03.07.2020].
• Supiyadi, D., Arief, M. ve Nugraha, N. (2018). The Determinants of Bank Profitability: Empirical Evidence from Indonesian Sharia Banking Sector, Advances in Economics. Business and Management Research. http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/ [22.05.2020].
• Swamy, P.A.V.B. (1970). Efficient Inference in a Random Coefficient Regression Model. Econometrica. 38(2): 311-323.
• Şengönül, A., Karadaş, H. A., & Koşaroğlu, Ş. M. (2018). Makroekonomik Değişkenler ve Finansal Değişkenlerin Uzun Dönem İlişkisi: SVAR Analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 12(1), 63-85.
• Tatoğlu, F. Y. (2017). Panel Zaman Serileri Analizi: Stata Uygulamalı. Istanbul: Beta.
• TBB, (2010). Banka Performansının Ölçümüne İlişkin Yeni Yaklaşımlar. Bankacılar Dergisi. (75): 1-128. https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Dergiler/Dokumanlar/Dergi-sayi_75_baski.pdf [22.04.2020].
• Yanıkkaya, H., Gümüş, N. ve Pabuçcu, Y. U. (2018). How Profitability Differs Between Conventional and Islamic Banks: A Dynamic Panel Data Approach. Pacific-Basin Finance Journal. 48: 99–111. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2018.01.006 [26.04.2020].
• Yıldız, Ö. D. (2018). Panel Veri Analizi İle Türk Ticari Bankacılık Sektöründe Karlılık (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.