AVRUPA BİRLİĞİ ÜYESİ ÜLKELER VE TÜRKİYE’NİN TURİZM GÖSTERGELERİ AÇISINDAN ÇOK DEĞİŞKENLİ İSTATİSTİKSEL TEKNİKLERLE İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 270 - 283, 30.12.2020

Özer Özaydın Fatih Çemrek

Öz

Bu araştırmada Avrupa Birliği (AB) üyesi 28 ülke ile aday konumunda olan Türkiye’nin turizm açısından gelişmişlik sıralaması ve
sınıflaması temel bileşenler analizi ve kümeleme analizi kullanılarak yapılmıştır. Onbir tane turizm değişkeni kullanılarak, temel
bileşenler analiziyle söz konusu ülkelerin gelişmişlik sıralaması yapılmış ve ülkeler için endeks değerleri elde edilmiştir. Birinci temel
bileşen skoruna göre ilk 10 ülkenin turizm gelişmişlik endeksi diğer ülkelerden oldukça farklıdır. Bu ülkeler Hırvatistan, Yunanistan,
Portekiz, Malta, İspanya, Bulgaristan, Estonya, Kıbrıs Rum Kesimi ve Avusturya olarak belirlenmiştir. İkinci temel bileşen skoruna
göre turizm gelişmişlik endeksi bakımından ilk 10 ülke, Lüksemburg, Macaristan, Letonya, Kıbrıs Rum Kesimi, Çekya, Avusturya,
Yunanistan, İspanya, Slovenya ve Hırvatistan olarak belirlenmiştir.
Kümeleme Analizi sonuçlarına göre ise, k ortalamalar tekniği kullanıldığında ve küme sayısı 2 olması durumunda, Almanya, Fransa,
İspanya, İngiltere ve Türkiye bir kümede toplanırken, kalan 24 AB üyesi ülke diğer bir kümede toplanmış olduğu görülmektedir. Küme
sayısı 3 olması durumunda, Fransa, İtalya, İspanya, İngiltere ve Türkiye bir kümede, Almanya bir kümede, kalan 23 AB üyesi ülke
diğer bir kümede yer aldığı belirlenmiştir. Küme sayısı 4 olduğunda ise, Avusturya, Çekya, Yunanistan, Macaristan, Hollanda, Portekiz,
Romanya ve İsveç bir kümede, Almanya bir kümede, Fransa, İtalya, İspanya, İngiltere ve Türkiye bir kümede, diğer bir kümeyi ise 15
AB üyesi ülkenin oluşturduğu ifade edilebilir. Tek bağlantı ve tam bağlantı kümeleme teknikleri uygulanarak benzer bulgular elde
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Turizm Sektörü Gelişmişlik Sıralaması, Temel Bileşenler Analizi, Kümeleme Analizi,, Avrupa Birliği, Türkiye

Kaynakça

• Atalay M. (2019). Kümeleme Analizi ile Türkiye’deki İllerin Turizm Verileri Açısından İncelenmesi, Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, Cilt: 2, Sayı:2, 103-155.
• Bahar, O. ve Kozak, M. (2005). Uluslararası Turizm ve Rekabet Edebilirlik, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Boz, C. (2006). Dünya’da Turizm Endüstrisinde İstihdam ve Çalışma Şartları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Yönetim ve Çalışma Psikolojisi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Chandra, S., & Menezes, D. (2001). Applications of Multivariate Analysis in International Tourism Research: The Marketing Strategy Perspective of NTOs, Journal of Economic and Social Research, 3(1), 77-98.
• Çoşkun, İ.O. (2004). Turizm Politikası ve Planlaması için En Uygun Talep Öngörü Yönteminin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ve Otel İşletmeciliği Anabilim Dalı, Eskişehir.
• Çakır Zeytinoğlu, F. ve Sadıç, C. (2013). Türkiye’deki İllerin Turizm Verileri Açısından Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi ile İncelenmesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Aralık Cilt :15, Sayı:2, 77-94.
• Díaz-Pérez, F. M., & Bethencourt-Cejas, M. (2016). CHAID Algorithm as an Appropriate Analytical Method for Tourism Market Segmentation, Journal of Destination Marketing and Management, 5, 275–282. Emir, O. ve Kılıç İ. (2014). Evaluation of World Countries in terms of Tourism Indicators Through Multivariate Analysis Method, Journal of Yaşar University, 9,33 5597-5622.
• Eraqi, M. I. (2007). Egypt as a Macro-Tourist Destination: Tourism Services Quality and Positioning, International Journal of Services and Operations Management, Vol. 3, No. 3, 297-315.
• Giray, S., Yorulmaz, Ö. ve Ergüt, Ö. (2016). 2008 Küresel Krizinin Turizm İstatistikleri Üzerindeki Etkisinin Çok Değişkenli İstatistiksel Teknikler ve TOPSIS Metodu ile Analizi, Journal of Awareness, Cilt:1 Sayı:2, 45-73.
• Gryszel, P., & Walesiak M. (2018). The Application of Selected Multivariate Statistical Methods for the Evaluation of Tourism Competitiveness of the Sudety Communes, Argumenta Oeconomica, 1, 40, 147-166.
• Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R.L., & Block, W.C. (1995). Multivariate Data Analysis with Readings, McMillan Book Company, London.
• Homsud, N., Ampai, N., & Anekpattanakij, A. (2012). Factor Analysis of Tourism Effects on People in Hua Hin Municipality, Prajuabkirikhan Province, European Journal of Social Sciences Vol.32 No.1 (2012), pp. 5-10.
• Jobson, J. D. (1991). Applied Multivariate Data Analysis, Springer-Verlag, New York.
• Johnson, R.A., & Wichern, D.W. (2007). Applied multivariate statistical analysis, Pearson Prentice Hall, USA. Kalaycı, Ş. (Editör) (2005). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti., Ankara.
• Kılıç, İ., Emir, O. ve Kılıç, G. (2011). Bulanık Kümeleme Analizi ile Ülkelerin Turizm İstatistikleri Bakımından Sınıflandırılması, İstatistikçiler Dergisi, Sayı:4, 31-38.
• Kozak, N., Kozak M.A. ve Kozak M. (2001). Genel Turizm: İlkeler ve Kavramlar, Detay Yayıncılık, 5. Baskı, Ankara.
• Kulcsár, E. (2010). Principal Component Analysis in Tourism Marketing Management & Marketing, Vol. 5, No. 2, pp. 151-158.
• Seçilmiş, C. ve Sarı, Y. (2010). Türkiye’de İllerin Turizm Gelişmişlik Endeksinin Oluşturulmasına Yönelik Bir Araştırma, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 32, 117-132.
• Sharma, S. (1996). Applied Multivariate Techniques, Wiley&Sons Inc., New York.
• Silik C. E., Ilgaz B. ve Dündar Y. (2020). COVID-19 Sonrası Turist Davranışlarının Kuşak Farklılıkları Açısından Çoklu Uyum Analizi (MCA) ile Değerlendirilmesi, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:24, 341-372.
• Şimşek Kandemir A. (2018). Bulanık Kümeleme Analizi ile Türkiye’deki İllerin Konaklama İstatistiklerine Göre Sınıflandırılması, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, Cilt:15, Sayı:3, 657-668.
• Tatlıdil, H. (2002). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Akademi Matbaası, Ankara. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2020). Turizm İstatistikleri 2020, https://yigm.ktb.gov.tr/Eklenti/72808,turizmistatistikleri2020-1update20052020pdf.pdf?0 (Erişim tarihi: Kasım 2020).
• TURSAB, (2020) https://www.tursab.org.tr/istatistikler/turist-sayisi-ve-turizm-geliri (Erişim tarihi: Kasım 2020).
• UNWTO, (2020). Tourism Highlights 2019, https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/9789284421152 (Erişim Tarihi: Kasım 2020).
• Ünlüönen K., Tayfun, A. ve Kılıçlar, A. (2007). Turizm Ekonomisi, Nobel Yayınları, Ankara.
• Yfantidou, G., Costa, G., & Michalopoulos, M. (2008). Tourist Roles, Gender and Age in Greece: A Study of Tourists in Greece, International Journal of Sport Management Recreation & Tourism, Vol.1, pp.14- 30.