Antikçağ Efes Olimpiyat Oyunları

Yıl 2024, , 48 - 60, 29.04.2024

Sevda Korkmaz

https://doi.org/10.55142/jogser.1413396

Öz

Antik dünyanın yedi harikasından biri olan ‘Artemis tapınağı’, bölgenin en büyük kütüphanesi olan Celsus, arkeolojik yapıları ile antikçağ yaşamı ve dinsel inançlar çerçevesinde Efes antik şehri, bilimsel araştırmalar ve hikayelere sıklıkla konu olmuştur. Ancak antik çağ Helen ve Roma dönemlerinde tanrısal kültleri ile öne çıkarılan Efes, bu özelliği ile iç içe geçen biçimde sportif bir yaşama zemin oluşu gölgede kalmıştır. Homeros’un ‘İliada ve Odysseia’ destanlarında anlatılan Küçük Asya kökenli cenaze oyunlarına kadar giden oyun geleneğinin dışında kalmayan Efes’in, oldukça hareketli bir spor merkezi olduğu günümüze kalan stadyum, spor ve rekreasyon yapıları, anıtlar, yazıtlar ve papirüsler gibi birçok belge ve veriden anlaşılmaktadır. Bu denli canlı bir spor yaşamına sahip şehirde düzenlenen önemli etkinliklerinden bir tanesi de Efes Olimpiyatları’dır. 300 yıldan uzun bir zaman boyunca sürdürülen Efes Olimpiyatları; şehirde yapılan sporlar, öne çıkan sporcular, oyunların kuruluşu, finansı ve konumuna dair bilgileri sunan önemli bir etkinliktir. Bu araştırma kapsamında Efes’te kapsamlı bir program ve anlayış içerisinde gerçekleştirilen bu oyunlara dair bilgiler, literatür tarama ve doküman analizi yöntemleriyle incelenerek sunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Efes, Olimpiyatlar, Agon, Elean, Olympia

Kaynakça

• Albayrak, Y. (2008). Anadolu’da Artemis kültü. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Altın, Recep. Yazıtlar ışığında Pisidia Bölgesi agonları. Süleyman Demirel Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans tezi 2015.
• Arnold, I.R.W. (1972). Festivals of Ephesus. American Journal of Archaeology, 76(1),17-22.
• Acara, M. (1998). Bizans Ortodoks Kilisesinde Liturji ve Liturjik Eserler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 183-201.
• Balcı, A. (2001). Sosyal Bilimlerde Araştırma. PegemA Yayıncılık. Ankara.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 368-388.
• Baz, F. (1998). Roma imparatorluk kültü. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Bruneau, M. (2018). Küçük Asya’dan Türkiye’ye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Brunet, S. (2003). Olympics hopefuls from Ephesus. Journal of Sport History, 30(2), 219-235.
• Burrel, B. (2004). Neokoroi: Greek Cities and Roman Emperors. Leiden: Brill.
• Büyükkolanci, M. (2011). Efes Artemis Tapınağı kilise işlevi kazandı mı? Ed. Caroline Jäger-Klein/Andreas Kolbitsch (Hg.). Fabrica et ratiocinatio in Architektur, Bauforschung und Denkmalpflege (pp.347-358). Wien: FS Friedmund Hueber.
• Crowther, N. B. (1983). Greek Games in Republican Rome. L'antiquité classique, 52, 268-273. Doi : https://doi.org/10.3406/antiq.1983.2102
• Çokbankir, N. (2010). Yazıtlar ışığında Roma İmparatorluk çağı Küçük Asya agonları ve sporcuları. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Elam, N. (2019). Edirne Müzesi’ndeki Bizans kurşun mühürleri. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9(18), 1-52.
• Elinç Kaynakçı, Z., Kaya, L.G., Elinç, H. (2013). Efes Antik Kenti Yamaç Ev 1’in peristik bahçesi restitüsyonu ile antik dönem bahçe mimarisinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3(2), 99-110.
• Engelmann, H. (1998). Ephesiaca. Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, 121, 305-311.
• Fauconnier, B. (2018). Ecumenical Synods: The Associations of Athletes and Artists in the Roman Empire. Doktora Tezi, University of Amsterdam.
• Franke, P. R. (2007). Roma döneminde Küçük Asya: sikkelerin yansımasında Yunan yaşamı. İstanbul: Ege Yayınları.
• Friesen, S.J. (1993). Twice neokoros: Ephesus, Asia and the cult of the Flavian imperial family. Leiden: E.J. Brill Publications.
• Friesen, S. J. (2001). Imperial Cults and the Apocalypse of John: Reading Revelation in the Ruins. Oxford University Press.
• Gromacki, G. (2011). The spiritual war for Ephesus. The Journal of Ministry and Theology, 15(2), 77-131.
• Hoffman, V. (2017). Hadrian und Finanzierung von Siegerstatuen für Trompeter und Herolde bei den ephesischen Olympia. PHILIA International Journal of Ancient Mediterranean Studies, 3, 79-98.
• Karweise. S. (1998). Ephesos 1995-1996. Ed. Koray Olşen vd. XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı I. Cilt (s. 721-744). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kaya, E. (2009). Eskiçağda Karia Bölgesi’nde festivaller. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Keleş, V. (ty). Polis (kent devleti) ve vatandaşları. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/vedat.keles/138149/2.pdf
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kyle, D.G. (2007). Fabulous females and ancient Olympia. Ed. Gerald P. Schaus, Stephen R. Wenn. In Onward to the Olympics: historical perspectives on the Olympic games (s.131-152). Wilfrid Laurier University Press.
• Lehner, M.F. (2004). Die Agonistik im Ephesos der römischen Kaiserzeit. München Ludwig Maximilians Universität. Doktora Tezi.
• Manning, C.A. (1917). Professionalism in Greek Athletics. The Classical Weekly, 11(10), 74-78.
• Mansel, A. M. (1999). Ege ve Yunan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mantas, K. (1995). Women and athletics in the Roman East. Nikophoros, 8, 125-144.
• Mellot, M. (2019). An agonistic explosion: an investigation of athletics in the seven cities of revelation. Currents in Theology and Mission, 46(2), 21-29.
• Özdemir, B. Ş. (2016). Tlos tanrıları ve kültleri. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Özdizbay Erol, A. (2018). Antik numismatic. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/ tarih_ao/anumismatik.pdf.
• Öztürk Dönmez, F. (2009). Likya örneğinde Romalılaştırma ve Romalılaşma. Doğu-Batı Dergisi, 49, 277-285.
• Öztürk, B. (2016). Herakleia Pontike (Karadeniz Ereğli) antik kentinde dinsel inanışlar. Ed. Ahmet Efiloğlu vd. In İnsan, Kimlik, Mekan Bağlamında Zonguldak Sempozyumu Bildirileri Kitabı (s.81-110). Ankara: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Potamianos, C. (2011). The function of the Roman spectacle in Ephesos. University of California. Master Thesis.
• Pleket, H.W. (1976). Olympic Benefactors. Zeitschrift Für Papyrologie Und Epigraphik, 20, 1–18.
• Remijsen, S. (2015a). The end of the ancient Olympics and other contests: why the agonistic circuit collapsed in late antiquity. Journal of Hellenic Studies, 135, 147–164. doi:10.1017/S0075426915000117
• Remijsen, S. (2015b). The End of Greek Athletics in Late Antiquity. Cambridge University Press.
• Remijsen, S. (2011). The so-called ‘Crown Games’: terminology and historical context of the ancient categories for agones. Zietschrift für Papyrologie und Epigrafik, 177, 97-109.
• Remijsen, S. (2009). The alytarches, an Olympic agonothetes. Nikephoros, 22, 129-143.
• Samitz, C. (2019). Neue agonistische Inschriften aus Ephesos. Jahreshefte Des Österreichischen Archäologischen Institutes In Wien Band 87. Wien: Österreichisches Archäologisches Institut Holzhausen Verlag.
• Scambler, G. (2005). Sport and Society: History, Power, and Culture. New York: Open University Press.
• Scherrer, P. (2000). Ephesus New Guide. İzmir: Ege Yayınları.
• Topal, H.V. (2020). Romanization of urban spaces in Ephesus. ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans tezi.
• Uzunaslan, A. (2010). Gladyatörler arenanın tutsak savaşçıları. Ankara: Myken Yayınları.
• Uzunaslan, A. (2008). Side’de agonistik festivaller. Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi, 1, 117-129.
• Üreten, H. (2012). Menderes Magnesia’sı ve Artemis neokoros onuru. International Journal of Social Science, 5(4), 271-291.
• Yazıcı Alkış, G& Üreten, H. (2020). Ephesos Antik Kenti’nde İmparatorluk Kültü ve Kült Yapıları. International Journal of History, 12(2), 655-678.
• Yazıcı Alkış, G. (2019). Ephesos kenti tanrı ve kültleri. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans tezi.
• Yegül, F.K. (2006). Antik Çağda hamamlar ve yıkanma. İstanbul: Homer Yayınları.
• Yıldırım, A., Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zoumbaki, S.B. (2001). Elis und Olympia in der Kaiserzeit. Atina: Meletemata.
• Warmind, M.L. (1993). The Cult of the Roman Emperor before and after Christianity. Scripta Instituti Donneriani Aboensis, 15, 211-220. DOI 10.30674/scripta.67213.