III. Selim’e Sunulan Nizam-ı Cedid Layihaları Arasında Bir Sefaretname: Ebubekir Ratıp Efendi’nin Nemçe Sefaretnamesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 591 - 607, 26.05.2020

Semanur Tanyıldız

Öz

Sultan III. Selim, Avrupa’yı örnek alarak birçok
alanda köklü ıslahatlar gerçekleştirmek istemiştir. Islahatların gerçekleştirilmesinde
devletin ileri gelenlerinin görüşünü alarak ıslahatlara onları da ortak etmeyi
düşünmüştür. Bu amaçla devletin ileri gelenlerini bir araya toplayarak bu
kişilerden devlette görülen bozulmaları ve bu bozulmaların çarelerini gösteren
birer layihayı (rapor) kendisine sunmalarını istemiştir. Fakat sunulan
layihaların hemen hemen hepsi aynı konuları ele almış ve sadece askeri alana yoğunlaşmıştır.
Bu layihalardan başka III. Selim’in Nemçe’ye (Avusturya’ya) elçi olarak
gönderdiği Ebubekir Ratıp Efendi’nin yazmış olduğu sefaretname de layiha niteliği
taşımış ve değerlendirilmiştir. Çünkü III. Selim, Ebubekir Ratıp Efendi’den
elçi olarak gittiği Nemçe (Avusturya) Devleti hakkında bilgiler edinmesini ve
bunları kendisine sunmasını istemiştir. Diğer layihalardan çok farklı olan
sefaretnamede Ebubekir Ratıp Efendi, elçi olarak gittiği Nemçe (Avusturya)
Devleti hakkında ayrıntılı bilgiler vermekte ve devletin güçlenmesi için
tavsiyelerde bulunmaktadır. Bu makalenin amacı da; Nemçe’ye (Avusturya’ya) elçi
olarak gönderilen Ebubekir Ratıp Efendi’nin yazmış olduğu “Nemçe Sefaretnamesi”
nin Nemçe (Avusturya) Devleti hakkında hangi bilgileri barındırdığının ve nasıl
layiha niteliği taşıyıp değerlendirildiğinin incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Ebubekir Ratıp Efendi, Sefaretname, III. Selim, Nizam-ı Cedit, Layiha

Kaynakça

• Aksu, H. (2008). Ebubekir Ratip Efendi. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi (2. Baskı) içinde. (1,288). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arıkan, S. (1994). Ebubekir Ratip Efendi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (10,277-278). İstanbul: TDV Yayınları.
• Berkes, N. (2014). Türkiye’de Çağdaşlaşma (20. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilim, C. (1990). Ebubekir Ratıb Efendi, Nemçe Sefaretnamesi. Belleten, 54(209), 261-291.
• Çabuk, V. (1999). Sultan III. Selim. Kuruluşundan Cumhuriyete Büyük Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi (1. Baskı) içinde. (7,195-213). İstanbul: Emre Yayınları.
• Gökbilgin, T. (1964). Nizam-ı Cedid. İslam Ansiklopedisi içinde. (9,309-317). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gökbilgin, T. (1978). Âmedci. İslam Ansiklopedisi içinde. (1,396-397). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İnalcık, H. (1964). Reis-ül-Küttâb. İslam Ansiklopedisi içinde. (9,671-683). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İpşirli, M. (1988). Abdullah Efendi (Tatarcık). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (1,99-100). İstanbul: TDV Yayınları.
• Karaca, Y. (2002). Ebûbekir Râtip Efendi. Tarih Ansiklopedisi (1.Baskı) içinde. (3,315-317). Ankara: Berikan Yayınları.
• Karal, E. Z. (1940). Osmanlı Tarihine Dair Vesikalar. Belleten, 4(14-15), 172-190.
• Karal, E.Z. (1942). Nizam-ı Cedid’e Dair Layihalar. Tarih Vesikaları Dergisi, 1(6), 414-425.
• Kenan, S. (2010). III. Selim Dönemi Eğitim Anlayışında Arayışlar. S. Kenan (Ed.), Nizam-ı Kadim’den Nizam-ı Cedide III. Selim Dönemi içinde (129-163). İstanbul: İSAM Yayınları.
• Kütükoğlu, M. S. (2012). Tezkire. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (41,73-74). İstanbul: TDV Yayınları.
• Öğreten, A. (2014). Nizâm-ı Cedîde Dâir Askerî Lâyihalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Parmaksızoğlu, İ. (1977). Kaptan Paşa. İslam Ansiklopedisi içinde. (6,206-210). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Süreya, M. (1996). Râtib Ebûbekir Efendi. Eski Yazıdan Yeni Yazıya Sicill-i Osmani. (4,1360-1361). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şahin, B. (Komisyon) (1994). III. Selim (1789-1807). Osmanlı Ansiklopedisi (Tarih, Medeniyet, Kültür) içinde. (5,165-243). İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Tuncer, H. (1979). Osmanlı Elçisi Ebubekir Ratip Efendi’nin Viyana Mektupları (1792). Belleten, 43(169). 73-105.
• Uçman, A. (2010). III. Selim’in Viyana Elçisi Ebubekir Ratip Efendi’nin Nemçe Sefaretnamesi. S. Kenan (Ed.). Nizam-ı Kadim’den Nizam-ı Cedide III. Selim Dönemi içinde (625-638). İstanbul: İSAM Yayınları.
• Unat, F. R. (1992). Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1975). Tosyalı Ebubekir Ratıp Efendi. Belleten, 39(153). 49-83.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1977). Defterdar. İslam Ansiklopedisi içinde. (3,506-508). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Yazma Eser, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esat Efendi Kitapları, 2235.
• Yücel, Y. ve A. Sevim (1991). Türkiye Tarihi IV, Ankara.