Hayatın Anlamı Açısından Sokrates’in Ölümü

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 465 - 473, 26.05.2020

Mustafa Bingöl

Öz

Ölüm, biyolojik canlılığın son bulmasıdır. İşte bu cümle kadar, kısa bir evrede gerçekleşir. Aslında ölüm, tüm iyilikleri ve güzellikleri geride bırakarak gizemli bir yolculuğa çıkıştır. Kimisi için bu bilinmezlik bir korku iken kimisi için ise geride bıraktığı insanları düşünmektir. Hayatın anlamı açısından Sokrates’i ele almamızın gayesi, onun ölüm karşısındaki tavrıdır. Şöyle ki ölümüyle hatırlanan bir filozoftur. Tüm dünya için evrensel bir tavır sergilemiştir. Kendi iradesiyle ölümü kabullenmiş ve ölümsüzlüğü seçmiştir. Peki onu ölüme iten sebepler nelerdir? Ne yazık ki onun “soru sormasıdır!” Soru sormak aslında bilgi arayışının temelidir. Ancak Sokrates’in soru sorması dönemin tabularına karşı tehdit olarak düşünülmüştür; ki bu yüzden kabullenilmemiştir. Peki Sokrates’in soru sorma sebebi ne olabilir? Tamamen Delphoi tapınağındaki kahinin sözleri üzerine bir düşüncenin filizleridir. Khairephon’un kahine “Sokrates’ten daha bilgin biri var mıdır?” diye sorar ve cevap olarak “yoktur” yanıtını alır. Bu evreden sonra Sokrates, Tanrının kahinler aracılığıyla ne demek istediğini düşünmeye koyulur. Bu düşünce, yolculuğu kendinden daha bilge birisini bulana dek sürer. Her kime giderse gitsin her şeyi tam ve eksiksiz olarak bilmenin mümkün olamayacağı kanaatine varır. Bu durumda kendisi bir şey bilmediğinin farkındaydı ve bu yüzden onlardan daha bilgin olduğunu varsaymıştır. O halde hayatın anlamını “soru sormak” olarak ifade edersek, hakikat arayışımızda ta ki ölüme dek sürecektir. Sokrates’in ölümü bir kabullenme değildir, aksine bir meydan okuyuştur. Bu meydan okuyuş ile ölümü ve onu suçlayanları mahkum etmiştir. Ölümün bizler için ne getireceği belirsizdir. Belki tüm iyiliklerin en büyüğüdür. Ancak insanlar ölümden, kötülüklerin en büyüğüdür gibi korkmaktadırlar. Sokrates’in ölüm karşısındaki tavrı günümüzde yok denecek kadar azdır. Çünkü ölüme yaklaşan bireyler için inkar ve yalnızlaşma ile başlayan aşama kabullenme ve umut ile sonlanmaktadır. Ölümcül hastalar ile yapılan görüşmelerde bu aşamalar gün yüzüne çıkmaktadır. Bu aşamaların arasında öfke, pazarlık ve depresyon gibi aşamalarda mevcuttur. Sonuç olarak, ölüm karşısında Sokrates’in duruşunu ele almamız ve günümüzdeki ölüm algısını değerlendirmemiz bizlere, bilinmezliğe (ölüm) yolculukta yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, Sokrates, Korku, Soru

Kaynakça

• Arslan, A. (2010). İlkçağ Felsefe Tarihi 2 (3.Baskı), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Aytaç, G. (2018). Ölüm Üzerine, İstanbul: Payel Yayınları
• Cevizci, A. (2010). Felsefe Sözlüğü, (7. Baskı), İstanbul: Paradigma Yayıncılık
• Crıtchley, S. (2014). Ölü Filozoflar Kitabı, (Çev. Talip Kabadayı), Ankara: Bilgesu Yayıncılık
• Evlice, A. (2014). “Sokrates’in Savunmasına Hukuki Bir Bakış”, Hukuk Gündemi, 2: 45.
• Kübler-Ross, E. (2010).Ölüm ve Ölmek Üzerine, (Çev. Ekin Uşşaklı), Ankara: Aprıl Yayıncılık
• Lee, H. (2012.) Bülbülü Öldürmek (6. Baskı), (Çev. Özay Süsoy), İstanbul: Altın Kitaplar
• Ökten, K. H. (2016). Ölüm Kitabı (Ölüm Düşüncesinin Temel Metinleri) (2. Baskı), İstanbul: Agora Kitaplığı
• Platon, (2011). Diyaloglar (Sokrates’in Savunması) (8. Baskı), (Çev. Teoman Aktürel), İstanbul: Remzi Kitabevi
• Platon, Diyaloglar (Theaitetos) (8. Baskı), (Çev. Teoman Aktürel), İstanbul: Remzi Kitabevi