İslâmiyet Öncesi Türklerde Askeri Müzik

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 121 - 134, 30.05.2021

Yüksel Pirgon

https://doi.org/10.53048/johass.868340

Cited By: 2

Öz

Her ulusun kendi kültürel birikiminin şekillendirdiği bir müzik anlayışı vardır ve bu müzikler temsil ettiği ulusun karakteristik özelliklerini yansıtır bir nitelikte varlık bulur. Türk medeniyetlerinde müzik, çok eskilere dayanan derin bir gelenektir. Türklerde müzik sadece sosyal ve dini olgular içerisinde kullanılmamış aynı zamanda askeri alanda da kendisine yer bularak geçmişten günümüze değin bir devlet geleneği haline gelmiştir. En eski Türk kaynakları olarak kabul edilen Köktürk kitabelerine bakıldığında da Türklerde gelişmiş bir askeri müzik geleneğinin mevcut olduğu net bir şekilde görülmektedir. İlk başlarda oldukça sade bir yapıda varlığını gösteren askeri müzik, zamanla daha organize ve kurumsal bir boyuta ulaşmış, savaşlarda oldukça fonksiyonel olarak farklı amaçlar için farklı biçimlerde kullanılmaya başlanmıştır. Literatür taramasına dayalı olan bu betimsel çalışmada, İslâmiyetten önce Türklerde askeri müzik geleneğinin incelenmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâmiyet öncesi,, Türk askeri müziği, tuğ takımı, Hunlar, Göktürkler, Uygurlar

Military Music in Pre-Islamic Turks

Öz

Each nation has an understanding of music shaped by its own cultural accumulation, and these music finds a presence in a quality that reflects the characteristics of the nation it represents. In the Turks, music was not only used in social and religious phenomena, but also became a state tradition from the past to the present, finding a place in the military field. Looking at the “Köktürk” inscriptions, which are considered the oldest Turkish sources, it is clear that there is a developed military music tradition in the Turks. Military music, which at first showed its existence in a fairly simple structure, eventually reached a more organized and institutional dimension, and it began to be used in different forms for different purposes in wars quite functionally. In this descriptive study, which is based on a literature review, it is aimed to examine the military musical tradition in the Turks before Islam.

Anahtar Kelimeler

Pre-islamic, Turkish military music, tug team, Huns, Gokturks, Uighurs

Kaynakça

• Altınölçek, H. (2014). Askerî mûsikî geleneği ve mehterhânenin bir kurum olarak yerleşme süreci. Yeni 
Türkiye Türk Mûsıkîsi Özel Sayısı, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Yayınları,10, (57), 1114-1120. 

• Altınölçek, H. (2015). Türk kültür dünyasında Uygur askeri müziği. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2(2), 243-250.
• Anadol, C., Abbasova, F. ve Abbaslı, N. (2007). Türk kültürü ve medeniyeti. İstanbul: Bilge Karınca Yayınları.
• Baba, O. (2009). Türk askeri müzik geleneğinde değişim ve süreklilik. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Müzik Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir.
• Budak, O.A. (2006). Türk müziğinin kökeni gelişimi. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Çağlak, E. ve Filiz, S. (2018). Türk devlet geleneğinde askeri müzik ve askeri müzik eğitimi. Sahne ve Müzik Eğitim - Araştırma e-Dergisi, 7, 29-56.
• Çandarlıoğlu, G. (2003). İslam öncesi Türk tarihi ve kültürü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Elbaş, O. (2017). Mehter ve musika-i hümayun. Ö. Türkmenoğlu, (Ed.), Anadolunun sırlı sesi müziğiyle Ankara (136-146). Ankara: SFN Televizyon Tanıtım Tasarım Yayıncılık Ltd. Şti.
• Erendil, M. (1992). Dünden bugüne mehter. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Finch R. (1997). Musical instruments in Uigur literatureand art. Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kongresi Bildirileri. 27. Aralık 2020, http://turkoloji.cu.edu.tr /ESKI%20TURK %20DILI/11.php.
• Gazimihal, M.R. (1955). Türk askeri muzıkları tarihi. İstanbul: Maarif Basımevi.

• Göher Vural, F. ve Solmaz, S. (2018). Türk tarihinden örneklerle Manas Destanı’nda müzik türleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 44, 289-302.
• Güner, S.S. (2007). Osmanlı musikisi ve mehter. Karadeniz Araştırmaları, 14, 101-130.
• Kafesoğlu, İ. (1995). Türk milli kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Kaya, E.E. (2012). Türk ordu geleneğinde askeri müzik olgusu. İDİL Dergisi, 1(3), 93-105.
• Mahmûd, K. (2005). Divânü lügâti’t-Türk. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Ögel, B. (1987). Türk kültür tarihine giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Pirgon, Y. (2014). Osmanlı dönemi mehteran-ı tabl-ı alem teşkilatına genel bir bakış. Akademik Bakış Dergisi, 42, 107-129.
• Sertkaya, O.F. (1982). Eski Türkçede musiki terimleri ve musiki alet isimleri. Doçentlik Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Taneri, A. (1993). Türk kavramının gelişmesi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Tanrıkorur, Ç. (2005). Osmanlı dönemi Türk musikisi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Türkmen, M.N. (2009). Osmanlı’da askeri müzik mehter. İstanbul: AVK Yayın Dağıtım.
• Uçan, A. (2000). Geçmişten günümüze, günümüzden geleceğe Türk müzik kültürü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Vural, T. (2012). Türk askeri müziğinin savaşlardaki yeri ve önemi, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, 4(13), 66-74.
• Vural, T. (2013). Türklerde askerî müzik geleneği: tuğ, nevbet, mehter. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Yıldız, A. (1992). Türklerde askeri müzik. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). Sosyal Bilimler Üniversitesi, İstanbul.
• Zekai, K. (1991). Dini musiki dersleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.