KATASTROFİK SAĞLIK HARCAMALARINDA KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİNİN ROLÜ

Yıl 2021, Sayı: 1, 1 - 14, 14.04.2021

Eren Akman Koray Kopuz

https://doi.org/10.35345/johmal.780830

Öz

Bireyler yaşamlarını devam ettirebilmek için sağlık hizmetlerini kullanmak zorundadır. Kullandıkları hizmetin karşılığında yaptıkları harcamalar, hanehalkı üzerinde olumsuz etki oluşturabilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre hanehalkının temel ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra gelirinin %40’ına eşit ya da daha fazla miktarda sağlığa yönelik yaptıkları harcamalar katastrofik sağlık harcamaları olarak adlandırılmaktadır. Bu harcamalar en çok engelli, yaşlı, yataklı tedavi görmüş ve kronik hastalığı olan bireyler ve aileleri tarafından yapılmaktadır. Katastrofik sağlık harcamaları, tedavi edici sağlık hizmetlerine yapılan harcamalardan kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, koruyucu sağlık hizmetleriyle bireyler hastalıklardan korunabilirse, tedaviye duyulan ihtiyaç ve katastrofik sağlık harcamaları da büyük oranda azalabilir. Bu çalışmanın amacı, katastrofik sağlık harcamalarının azaltılmasında koruyucu sağlık hizmetlerinin rolünü belirtmektir. Koruyucu sağlık hizmetlerinin etkinliği sağlık profesyonelleri ve devletler tarafından bilinmekte ancak, uygulamada bazı engeller bulunmaktadır. Bu engellerin kaldırılarak koruyucu sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması için gerekli politikaların düzenlenmesinin hem toplumlar hem de devletler için mali avantaj sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Cepten Ödemeler, Katastrofik Sağlık Harcamaları, Koruyucu Sağlık Hizmetleri

THE ROLE OF PREVENTIVE HEALTHCARE SERVICES IN CATASTROPHIC HEALTH EXPENDITURES

Öz

Individuals have to use health services in order to continue their lives. The expenditures they make in return for the service they use can have a negative impact on the household. According to the World Health Organization, expenditures that are equal to or more than 40% of the income after meeting the basic needs of households are called catastrophic health expenditures. These expenditures are mostly spent by people with disabilities, elderly, inpatients and chronic diseases. Catastrophic health expenditures arise from the expenditures on therapeutic health services. Therefore, if individuals utilise preventive healthcare services regularly, the need for treatment and consequently catastrophic health expenditures will be greatly reduced. The aim of this study was to indicate the role of the preventive healthcare services utilisation in reducing catastrophic health expenditures. The effectiveness of preventive healthcare services is known to health professionals and governments, but there are some barriers affecting the utilisation of them. It is thought that by removing these obstacles and arranging the necessary policies to spread preventive health services, it can provide financial advantage for both societies and states.

Anahtar Kelimeler

Health, Out-of-pocket Expenditures, Catastrophic Health Expenditures, Preventive Healthcare Services

Kaynakça

• Abolhallaje, M., Hasani, SA., Bastani, P., Ramezanian, M. ve Kazemian, M. (2013). Determinants of Catastrophic Health Expenditure in Iran. Iran J Public Health, 42(1):155-160.
• Ağır, H. ve Tıraş, HH. (2018). Türkiye’de Sağlık Harcama Türlerinin Değerlendirilmesi. KSÜSBD, 15(2).
• Akdeniz, M., Aşık, Z. ve Yaman, H. (2010a). Periyodik sağlık muayenesi. GeroFam,
• Akdeniz, M., Ungan, M. ve Yaman, H. (2010b). Aile hekimliği: çağdaş bir sağlık hizmeti sunma biçimi. GeroFam, 1(1):15-28.
• Akdur, R. (2006). Sağlık sektörü “Temel kavramlar Türkiye ve Avrupa Birliği’nde durum ve Türkiye’nin birliğe uyumu”. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Arısoy, ES., Çiftçi, E., Hacımustafaoğlu, M., Kara, A., Kuyucu, N., Somer, A. ve Vardar, Fadıl. (2015). Clinical practical recommendations for Turkish national vaccination schedule for previously healthy children (National Vaccination Schedule) and vaccines not included in the schedule. J Pediatr Inf, 9(1):1-11.
• Aryankhesal, A., Etemadi, M., Mohseni, M., Azami-Aghdash, S. ve Nakhaei, M. (2018). Catastrophic health expenditure in İran: a review article. Iran J Public Health, 47(2):166-177.
• Aygün, A. (2017). Sağlık politikaları ve sağlık harcamaları içinde katastrofik sağlık harcamalarının yeri çalıştayı. Editör: Köktaş, AM. ve Eren AA. ss. 17, Ankara.
• Basan, NM. ve Bilir, N. (2016). Koruyucu sağlık hizmetlerinde önleme çelişkisi ve nedenleri. TAF Preventive Medicine Bulletin,15(1).
• Cylus, J., Thomson, S. ve Evetovits, T. (2018). Catastrophic health spending in Europe: equity and policy implications of different calculation methods. Bull World Health Organ, 96:599–609.
• Çelikay, F. ve Gümüş, E. (2010). Türkiye’de sağlık hizmetleri ve finansmanı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11(1).
• Çınaroğlu, S. ve Şahin, B. (2016). Katastrofik Sağlık harcaması ve yoksullaştırıcı etki. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(1):73-86.
• Doğan, H., Hot, İ. ve Kesmezacar, Ö. (2006). Difteri aşısı: Koruyucu hekimlik tarihinden bir örnek. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 37(10):110-114.
• DSÖ (https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/immunization-coverage Erişim Tarihi: 05.01.2020).
• Fineberg, HV. (2013). The paradox of disease prevention/celebrated in principle, resisted in practise. JAMA, 310(1):85-90.
• Guo, N., Iversen, T., Lu, M., Wang, J. ve Shi, L. (2016). Does the new cooperative medical scheme reduce inequality in catastrophic health expenditure in rural China? BMC Health Services Research, 16.
• Gupta, S., Cole, AP., Marchese, M., Wang, Y., Speed, JM., Fletcher, SA., Nabi, J., Berg, S., Lipsitz, SR., Choueiri, TK., Chang, SL., Kibel, AS., Uhlig, A. ve Trinh, QD. (2018). Use of preventive health services among cancer survivors in the U.S. Am J Prev Med, 55(6):830-838.
• Gülcü, S. ve Arslan, S. (2018). Çocuklarda aşı uygulamaları: güncel bir gözden geçirme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1):34-43.
• Kazemi-galougahi, MH., Dadgar, E., Kavosi, Z. ve Majdzadeh, R. (2019). Increase of catastrophic health expenditure while it does not have socio-economic anymore; finding from a district on Tehran after recent extensive health sector reform. BMC Health Services Research,19:569.
• Koçkaya, G. (2017). Sağlık politikaları ve sağlık harcamaları içinde katastrofik sağlık harcamalarının yeri çalıştayı. Editör: Köktaş, AM. ve Eren, AA. ss. 12-14, Ankara.
• Kurspahic-Mujcic, A. ve Mujcic, A. (2019). Preventive health services utilization in patients treated by family physicians. Med Glas, 16(2).
• Levine, S., Malone, E., Lekiachvili, A. ve Briss, P. (2019). Health care industry insights: why the use of preventive services is still low. Preventing Chronic Disease, 16.
• Maimela, E., Alberts, M., Bastiaens, H., Fraetman, J., Meulemans, H., Wens, J. ve Geertruyden, JPV. (2018). Interventions for improving management of chronic non-communicable diseases in Dikgale, a rural area in limpopo province, South Africa. BMC Health Services Research, 18:331.
• Oğuzhan, G. ve Kurnaz, M. (2018). Katastrofik sağlık harcamaları: düşük gelirli ülke örnekleri. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2):25-32.
• Okur, E. ve Hintistan, S. (2018). 65 yaş ve üzerindeki bireylerde aşılama programları ve hemşirelik. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 34(3):148-156.
• Özgen, H. (2008). Sağlık hizmetleri finansmanında cepten harcama: nedir? neden önemlidir? Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 10(2):201-228.
• Öztürk, GZ. ve Toprak, D. (2018). Evde sağlık hizmetleri birimine kayıtlı hastaların sosyodemografik özellikleri ve sunulan sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi. Med Bull Sisli Etfal Hospital, 52(1):41–46.
• Simonsen, L., Reichert, TA., Viboud, C., Blackwelder, WC., Taylor, RJ. ve Miller, MA. (2005). Impact of influenza vaccination on seasonal mortality in the us elderly population. Archives of Internal Medicine, 165(3): 265-72.
• Song, IG., Lee, H., Yi, J., Kim, MS., Kawachi, I. ve Park, SM. (2018). Health literacy and use of preventive health services among North Korean defectors in the Republic of Korea. Plos One, 13(6).
• Tengilimoğlu, D., Işık, O. ve Akbolat, M. (2017). Sağlık işletmeleri yönetimi. Ankara: Nobel Kitabevi.
• The World Bank (https://data.worldbank.org/indicator/SH.XPD.OOPC.CH.ZS Erişim Tarihi: 03.01.2020)
• Tokatlıoğlu, Y. ve Tokatlıoğlu, İ. (2018). Türkiye’de katastrofik sağlık harcamaları ve bu harcamaları belirleyen faktörler: 2002-2014 dönemi. Sosyoekonomi, 26(35):59-78.
• Tüfekçi, F., Karadağ, N., Başkurt, S. ve Kişioğlu, AN. (1999). Balıkesir merkez 7 nolu sağlık ocağı bölgesinde 0-6 yaş çocuk sahibi annelerin beslenme konusundaki bilgi ve davranışları. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 6(4):51-54.
• UNICEF (https://www.unicef.org/immunization Erişim Tarihi: 06.01.2020)
• Ünal, E., Aydın, R., Gökler, ME., Metintaş, S., Emiral, GÖ., Önsüz, MF. ve Işıklı, B. (2017). Toplum sağlığı merkezi sorumlu hekimlerinin görevlerini koruyucu sağlık hizmetleri açısından değerlendirmeleri. Nobel Medicus, 13(1):31-38.
• Whitehead, M., Dahlgren, G. ve Evans, T. (2001). Equity and Health Sector Reforms: Can Lowincome Countries Escape the Medical Poverty Trap? The Lancet, 358(9284): 833–836.
• Wu, TY. ve Raghunathan, V. (2019). The patient protection and affordable care act and utilization of preventive health care services among Asian Americans in michigan during pre- and post-affordable care act implementation. Journal of Community Health, 44:712-720.
• Xu, K., Evans, DB., Carrin, G., Aguilar-Rivera, AM., Musgrove, P. ve Evans, T. (2007). Protecting households from catastrophic health spending. Health Aff, 26(4):972-83.
• Xu, K., Evans, DB., Carrin, G. ve Aguilar-Rivera, AM. (2005). Desıgnıng health financing systems to reduce catastrophic health expenditure. World Health Organization,
• Yazdi-Feyzabadi, V., Bahrampour, M., Rashidian, A., Haghdoost, A., Akbari, M. ve Mehrolhassani, MH. (2018). Prevalence and intensity of catastrophic health care expenditures in Iran from 2008 to 2015: a study on Iranian household income and expenditure survey. International Journal for Equity in Health, 17:44
• Yılmaz, T., Yılmaz, TE., Ceyhan, Ş., Kasım, İ., Kaya, A., Odabaş, ÖK., Sargın, Ö., Bahadır, A. ve Özkara, A. (2018). Evde sağlık hizmetleri birimine kayıtlı geriatrik hastaların influenza ve pnömokok aşısı ile aşılanma durumları ve doktor önerisinin etkisi. Ankara Med J, 3:391‐401.
• Zimmerman, D., Verbov, G., Edelstein, N. ve Stein-Zamir, C. (2019). Preventive health services for young children in Israel: historical development and current challenges. Journal of Health Policy Research, 8(23).