KOMORBİD HASTALIKLARDA YARA İYİLEŞMESİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 28 - 42, 30.09.2021

Dilek Aygin , Ayşe Çelik Yılmaz , Nilgün Sert

Öz

Yara iyileşmesi birçok faktörün etkili olduğu dinamik bir süreçtir. Bu süreç pek çok iç ve dış faktörden etkilenir. İyileşme sürecinde rol oynayan bu faktörlerden bazıları iyileşmeyi desteklerken bazıları da aksaklıklara yol açar. Hastaların kormorbiditelerin bulunması yaralarda iyileşmeyi geciktirebilir, yaraların kronikleşesine ve komplikasyonlara sebep olabilir. Diğer yandan bazı hastalıklar kronik yara oluşumuna zemin hazırlar. Bazı durumlarda yara iyileşmesini kötüleştiren hastalık değil tedavidir (kemoterapi gibi). Etkili bir yara yönetimi için yara iyileşmesini etkileyen faktörlerin iyi bilinmesi ve bunların neden olabileceği olumsuzlukların kontrol edilmesi gerekir. Bu makalede, yara iyileşmesini olumsuz etkileyen faktörler ve bunların etkilerini azaltmak amacıyla uygulanabilecek hemşirelik girişimlerine yer verildi.

Anahtar Kelimeler

yara, yara iyileşmesi, hemşirelik, komorbiditeler

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Yoktur

Wound Healing in Comorbid Diseases

Öz

Wound healing is a dynamic process in which many factors are effective. This process is affected by many internal and external factors. Some of these factors that play a role in the healing process support healing, while others cause disruptions. The presence of patients with comorbidities may delay wound healing, cause wounds to become chronic, and complications. On the other hand, some diseases predispose to chronic wound formation. In some cases, it is treatment (such as chemotherapy), not a disease, that worsens wound healing. For effective wound management, the factors affecting wound healing should be well known and the negative effects they may cause should be controlled. In this article, factors that negatively affect wound healing and nursing interventions that can be applied to reduce their effects are included.

Anahtar Kelimeler

Wound, Wound healing, comorbidity, nursing

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• Referans1: Azamat İF, Kulle CB, Yanar F. Yara iyileşmesi. Genel Cerrahide Vasküler Sorunlar. Türkiye Klinikleri 2019; 40-8.
• Referans2: Powers JG, Higham C, Broussard K, Phillips TJ. Wound healing and treating wounds: Chronic wound care and management. J Am Acad Dermatol 2016; 74:607-625.
• Referans3: Yazar H, Karaca İR. Yumuşak dokuda yara iyileşmesi, etkileyen faktörler ve skar revizyonu. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi 2015; 25(1):152-161.
• Referans4: Mirasoğlu B. Yara bakım ürünleri. TOTBİD Dergisi 2015; 14:456–461.
• Referans5: Dreifke MB, Jayasuriya AA, Jayasuriya AC. Current wound healing procedures and potential care. Materials Science and Engineering: C 2015; 48:651-662.
• Referans6: Çakır Umar D, Turhan Damar H. Akut ve kronik yaralar ve hemşirelik bakımı. Turkiye Klinikleri J Surg Nurs-Special Topics 2017; 3(3):157-63.
• Referans7: Beyene T, Derryberry SL, Barbul A. The effect of comorbidities on wound healing. Surg Clin North Am 2020; 100(4):695-705. Doi: 10.1016/j.suc.2020.05.002.
• Referans8: Köklü HK, Çankal AU. Yara iyileşmesini etkileyen faktörler içerisinde beslenmenin yeri. J Dent Fac Atatürk Uni 2013;7:135-141.
• Referans9: Akutay S, Ceylan Ö. Diyabetik hastalarda amputasyon sonrası yara iyileşmesi ve bakım. Sakarya Tıp Dergisi 2019; 9(1):11-15.
• Referans10: Demir Korkmaz F, Kankaya A. Arteriyel yaralar ve hemşirelik bakımı. Turkiye Klinikleri J Surg Nurs-Special Topics 2017; 3(3):204-10.
• Referans11: Al-Rubeaan K, Al Derwish M, Ouizi S, Youssef AM, et al. Diabetic foot complications and their risk factors from a large retrospective cohort study. PLoS One 2015; 10(5).
• Referans12: Bayrak S, Aslan Y, Tekeşin K, Filinte G et.al. İl geneli eğitim araştırma hastanelerinde diyabetik ayak yarası tanı ve tedavi süreçlerinin değerlendirilmesi ve süreçlere yeni bir bakış açısı gerekliliği. İKSSTD 2020; 12(2):175-9.
• Referans13: ERAS Türkiye Derneği http://eras.org.tr/page.php?id=10&saglikCalisani=true (Erişim Tarihi: 25.03.2021)
• Referans14: Turgut B. Kritik ayak iskemisi tedavisinde endovasküler perkütan transkateter balon anjioplasti yönteminin etkinliği. Türk Diyab Obez 2020; 1:16-21.
• Referans15: Asgarpour H. Venöz ayak ülser tedavisinde güncel yaklaşımlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 10(3):333-339.
• Referans16: Özdemir ÖÇ, Altındağ E, Avcı F, Uysal MF. Kronik venöz yetmezlik. Türkiye Klinikleri J Health Sci 2016; 1(2):125-38.
• Referans17: Efteli E. An important problem in nursing care; pressure sores. Current Perspectives on Health Sciences 2020; 1(1):01-10.
• Referans18: Orhan A, Özergin U. Açık kalp cerrahisi uygulanan hastalarda sternal yara kapatılmasında yeni bir teknik. Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi 2013; 21(3):864-865.
• Referans19: Kula Şahin, S. Basınç yarası ve malnütrisyon. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi 2020; 8(3),933-945. doi: 10.33715/inonusaglik.753479.
• Referans20: Acar K, Aygin D. Yaşlılarda yara gelişimi risk faktörleri, önleme ve bakım yaklaşımları. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2015; 19(2):54-9.
• Referans21: Ortaköylü MG, Özen, Bağcı BA, Karaca ESA. Marfan syndrome: A case report. Respir Case Rep 2020; 9(3):136-142.
• Referans22: Malfait F, Wenstrup RJ, De Paepe A. Clinical and genetic aspects of Ehlers-Danlos syndrome, classic type. Genet Med 2010;12(10):597–605.
• Referans23: Kulalı F, Özbakır H, Kundak S, Kalkanlı O et.al. Epidermolizis bülloza: Olgu serisi. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi 2019; 16(2):69-73.
• Referans24: Knaup J, Verwanger T, Gruber C, Ziegler V et al. Epidermolysis bullosa: a group of skin diseases with different causes but commonalities in gene expression. Exp Dermatol 2012; 21(7):526–30.
• Referans25: Harris AG, Saikal SL, Murrell DF. Epidermolysis bullosa patients’ perception of surgical wound and scar healing. Dermatol Surg 2019; 45(2):280–9.
• Referans26: Ishie S, Ito H, Azukizawa M, Furu M et al. Delayed wound healing after forefoot surgery in patients with rheumatoid arthritis. Mod Rheumatol 2015; 25(3):367–72.
• Referans27: Yano K, Ikari K, Takatsuki Y, Taniguchi A et al. Longer operative time is the risk for delayed wound healing after forefoot surgery in patients with rheumatoid arthritis. Mod Rheumatol 2016; 26(2):211–5.
• Referans28: Shanmugam VK. Vasculitic diseases and prothrombotic states contributing to delayed healing in chronic wounds. Curr Dermatol Rep 2016; 5(4):270–7.
• Referans29: Song H, Lahood N, Mostaghimi A. Intravenous immunoglobulin as adjunct therapy for refractory pyoderma gangrenosum: systematic review of cases and case series. Br J Dermatol 2018; 178(2):363–8.
• Referans30: Ormerod AD, Thomas KS, Craig FE, Mitchell E et al. Comparison of the two most commonly used treatments for pyoderma gangrenosum: results of the STOP GAP randomised controlled trial. BMJ 2015; 350:h2958.
• Referans31: Mizui M, Tsokos GC. Low-dose IL-2 in the treatment of lupus. Curr Rheumatol Rep 2016; 18(11):68.
• Referans32: Baykan A, Baykan H. Sigaranın yara iyileşmesi üzerine zararlı etkileri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2017; 7(3):187-190.
• Referans33: Centers for Disease Control (CDC) and Prevention Guideline for the Prevention of Surgical Site Infection, 2017. https://www.cdc.gov/infectioncontrol/guidelines/ssi/index.html (Erişim Tarihi: 25.03.2021)
• Referans34: Surgery at the University of Toronto Best Practice In Surgery http://bestpracticeinsurgery.ca/guidelines/surgical-wound-care/ (Erişim Tarihi: 25.03.2021)
• Referans35: Fetil E. Yara iyileşmesi ve yara iyileşmesini etkileyen faktörler. T.Klin J Int Med Sci 2007; 3(48):13-7.
• Referans36: Rızalar S, Tural Büyük S, Kaplan Uzunkaya G, Şahin R et.al. Hemşirelerin yara bakım uygulamaları; üniversite hastanesi örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, DEUHFED 2019; 12(3):163-169.
• Referans37: Baktır G. Wound repair and experimental wound models. Experimed 2019; 9(3):130-7.
• Referans38: Mutlu S, Yılmaz E. Yara yönetiminde yenilikçi yaklaşımlar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 8(4):481-494.
• Referans39: Vural F, Savcı A. Yara bakımında yeni uygulamalar. Turkiye Klinikleri J Surg Nurs-Special Topics 2017; 3(3):224-32.