1950’ler Türk Dış Politikasında Göç Meselesi Yugoslavya’dan Türkiye’ye Serbest Göç ve Köprülü/Titoveles İlçesi Örneği

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 318 - 335, 15.03.2017

Taner Zorbay

Öz

Bu çalışma, Türk dış politikasının önemli konularından biri olan göç meselesine, 1950’li yılların koşulları içinde ve Yugoslavya’dan Türkiye’ye gelen göçmenler üzerinden bakmaktadır. Kuramsal bir çerçeve ve tarihsel arka planın verilmesinin ardından, Eski Yugoslavya’ya bağlı Makedonya Cumhuriyeti’nin Üsküp kenti ve bu kentin Köprülü/Titoveles ilçesi bu çalışmanın merkez noktasını oluşturmaktadır. Bu ilçenin Grono Vranofça köyünden 1955 yılında Türkiye’ye göç eden Şimşek ailesi ve diğer Türk ve Müslüman göçmenlerin tecrübeleri bu çerçevede incelenmiş, konuyla ilgili literatür ve dönem arşivi taranmıştır. İleride daha geniş bir araştırmaya başlangıç olması niyetiyle yapılan bu çalışmanın, Türkiye’ye dışarıdan gelmiş göçmenlerin hayatına dair bilgilerin netleşmesi ve mevcut veya gelecekteki göçmen nüfus sorunlarının daha iyi algılanması ve çözülmesine katkıda bulunmak hedefi olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Azınlıklar, Göçmen, Köprülü, Türk Dış Politikası, Serbest göç, Soğuk Savaş

Kaynakça

• Arşivler Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Resmi Yayınlar Düstur Resmi Gazete Kitaplar Adanır, F. ve Faroqi, S (2011). Osmanlı ve Balkanlar Bir Tarih yazımı Tartışması (Cantek L. vd. Ed., İdemen B. vd. Çev.), İstanbul: İletişim Yayıncılık. Adanır, F. (2001). Makedonya Sorunu, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınevi. Andrews, P.A. (1992). Türkiye’de Etnik Gruplar, İstanbul: Ant Yayınları. Andriç, I. (2015). Drina Köprüsü (Hasan Âli Ediz vd. Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. Armaoğlu, F. (1994). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1990, C.1: 1914-1980, 10. Baskı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Ay, K. vd. Ed. (2005). Asylum ve Migration Legislation, Turkish Ministry of Interior and UNHCR, Ankara: Başkent Matbaası. Bağcı, H. (2014). Türk Dış Politikasında 1950’li Yıllar, 4. Basım, Ankara: ODTÜ Yayıncılık. Bora, T. (1994). Yeni Dünya Düzeni’nin Av Sahası, İstanbul: Birikim Yayınları. Cowan, J.K. Ed. (2000). Macedonia The Politics of Identity and Difference, London, Sterling (USA): Pluto Press. Crampton, R.J. (2007). İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Balkanlar (E. Kurt Çev.), İstanbul: Yayınodası Yayıncılık. Danforth, L.M. (1995). The Macedonian Conflict, Ethnic Nationalism In A Transnational World, Princeton, New Jersey: Princeton University Press. Friedman, F. (2004). Bosnia and Herzegovina A Polity on the Brink, London and New York: Routledge. Hafızoğlu, A. Der. (1996). Bir Zamanlar Vranofça, İzmir: Aklıselim Matbaası. Hall , R.C. (2003). Balkan Savaşları 1912-1913, I. Dünya Savaşının Provası (T. Akad vd. Çev.), İstanbul: Homer Kitabevi. Hatipoğlu, M. Der. (2002). Makedonya Sorunu Dünden Bugüne, Ankara: ASAM Yayınları. Iordanova, D. (2007). Balkanlar Sineması Alevler İçinde Sinema (B. Erdoğan Çev.), İstanbul: Agora Kitaplığı. İzzetbegoviç, A. (2014). Tarihe Tanıklığım, 9. Basım, İstanbul: Klasik Yayınları. Kapani, M. (1996). İnsan Haklarının Uluslararası Boyutları, 3. Basım, Ankara: Bilgi Yayınevi. Karpat, K. H. (2001). Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk (R. Boztemur Çev.), Ankara: İmge Kitabevi. Kenar, N. (2005). Yugoslavya Sorununun Ulusal ve Uluslararası Boyutu, Ankara: Palme Yayıncılık. Kut, Ş. (2005). Balkanlar’da Kimlik ve Egemenlik, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Lewis, B. (2004). Modern Türkiye’nin Doğuşu, 9. Baskı, (M. Kıratlı Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Malcolm, N. (1994). Bosnia: A Short History, New York: New York University Press. McNeill, W.H. (2002), Dünya Tarihi (A. Şenel Çev.), 6. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi. Mengiler, Ö. (2005). Birleşmiş Milletler Çerçevesinde Uluslararası Uyuşmazlıkların Barışçı Çözümü, Ankara: Platin Yayınları. Mütercimler, E. ve Öke M.K. (2004). Düşler ve Entrikalar, Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikası, 2. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım. Ortaylı, İ. (1999). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları. Pribichevich, S. (1982). Macedonia, Its People and History, University Park and London: The Pennsylvania State University Press. Savan, Z. ve Jelavic B. (2015). Balkan Tarihi, 2 Cilt, (İ. Durdu vd. Çev.), 4. Baskı, İstanbul, Küre Yayınları. Soysal, İ. (1991). Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağıtları, C.2: 1945-1990, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Todorova, M. (2013). Balkanları Tahayyül Etmek (T. Güney Ed., D. Şendil Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. Troçki, L. (2012). Balkan Savaşları (T. Güney Çev.), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları). Ülger, İ.K. (2003). Yugoslavya Neden Parçalandı? Balkan Dramının Perde Arkası, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Wachtel, A. B. (2009). Dünya Tarihinde Balkanlar (A.C. Akkoyunlu Çev.), İstanbul: Doğan Kitap. Wise, L.F. (1967). World Rulers, London: Ward Lock Educational. Yavuz, Ahmet Der. (1976). Türkiye Cumhuriyeti’nin Akdettiği Milletlerarası Antlaşmalar (20 Nisan 1920 – 1 Temmuz 1976), Ankara: Dışişleri Bakanlığı. Zaim, B. (2005). İştip ve Köprülü Hatıraları, İstanbul: Şehir Yayınları. Makale ve Tebliğler Barlas, D. (1999). Türkiye’nin 1930’lardaki Balkan Politikası. Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Sempozyuma Sunulan Tebliğler (İ. Soysal, Haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 361-371. Bozkurt, G.S. (2010). Tito Sonrası Dönemde Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, X/2, Kış:51-95. Çağ, G. (2013). Cumhuriyet Döneminde Makedonya Kırçova (Kicevo)’dan Sakarya’ya Göçler ve Göçmenlerin Entegrasyonu, Türk Tarihinde Balkanlar, Z. İskefiyeli vd. Ed., Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1231-1249. Çavuşoğlu, H. (2007). Yugoslavya-Makedonya Topraklarından Türkiye’ye Göçler ve Nedenleri, Bilig, 41(Bahar):123-154. Esmer, A. Ş. ve O. Sander. (1993). İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), M. Gönlübol Der., 8. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi, 137-185. Fırat, M. (2002), Yunanistan’la İlişkiler, Türk Dış Politikası, C.1:1919-1980, 4. Baskı, B. Oran Ed., İstanbul: İletişim Yayınları, 325-356. Fırat, M. (2002). Yunanistan’la İlişkiler, Türk Dış Politikası, C.1:1919-1980, 4. Baskı, B. Oran Ed., İstanbul: İletişim Yayınları, 576-614. Gjorgiev, D. Osmanlı Mirası Makedon Torbeşleri Bazı Tarihi İkilemler ve Çağdaş Uyuşmazlıklar Üzerine, Makedonya Ulusal Tarih Kurumu, 7 Kasım 2016 tarihinde http://cosbelgrade.com/sites/default/files/gorgiev_d_osmanli_mirasi_makedon_torbesleri_0.pdf adresinden erişildi. Gönlübol M. ve Sar C. (1993). Lausanne’dan Sonra Türk Dış Politikası, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), M. Gönlübol Der., 8. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi, 59-133. Gönlübol, M. vd. (1993). İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türk Dış Politikası (1945-1965 Yılları), Balkan Paktı, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), M. Gönlübol Der., 8. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi, 191-334. Ihlamur, S. G. (2015). İnsani Diplomasi İlkesi Çerçevesinde Türkiye’nin Göç ve İltica Rejimi, Türk Dış Politikası ve Kamu Diplomasisi, M. Şahin ve B. S. Çelik Ed., Ankara: Nobel Yayıncılık, 45-70. Kofos, E. (1992a). The Macedonian Question: The Politics of Mutation, Macedonia Past and Present, Thessaloniki: Reprints From Balkan Studies, Institute of Balkan Studies, 169-184. Kofos, E. (1992b). The Making of Yugoslavia’s People’s Republic of Macedonia, Macedonia Past and Present, Thessaloniki: Reprints From Balkan Studies, Institute of Balkan Studies, 147-168. Kondis, B. (1992). The ‘Macedonian Question’ As A Balkan Problem In the 1940s, Macedonia Past and Present, Thessaloniki: Reprints From Balkan Studies, Institute of Balkan Studies, 185-194. Sarınay, Y. (2011). Cumhuriyet Döneminde Balkan Ülkelerinden Ankara’ya Yapılan Göçler (1923-1990), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXVIII (81, Kasım), 351-387. Turan, Ö. (1999). II. Meşrutiyet ve Balkan Savaşları Döneminde Osmanlı Diplomasisi, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Sempozyuma Sunulan Tebliğler (İ. Soysal, Haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 241-253. Tüylü Turan, E. (2013). Yabancı Basın Işığında 1934 Balkan Antantı’nın İmzalanma Süreci, Türk Tarihinde Balkanlar, Z. İskefiyeli vd. Ed., Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1277-1305. Ulusan, Ş (2013). Arşiv Belgelerine Göre Yabancı Basının 1934 Balkan Antantı İzlenimleri, Türk Tarihinde Balkanlar, Z. İskefiyeli vd. Ed., Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1251-1275. Ürer, L. (2012). Avrupa’da Belirsiz Ulusçuluk Vurgusu İçinde Sırp ve Müslüman Öteki, Türkiye-Sırbistan İlişkileri, Y. Okay ve T. Babalı Ed., İstanbul: Doğu Kitabevi, 73-89. Vatan, K. ve Yaltırık H. (1996). Makedonya’da Rumeli Türklerinin Tarih ve Kültürleri Panelleri ve Konferansı, Paneller (21.05.1995, 26.05.1996), Konferans (16.12.1995), İzmir: İzmir Makedonya Göçmenleri Kültür ve Dayanışma Derneği. Yurdusev, E. (1999). 1945-1989 Döneminde Türkiye ve Balkanlar, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Sempozyuma Sunulan Tebliğler (İ. Soysal, Haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 373-386. Gazeteler Akşam Tezler Aydemir, N.F. (2007). Balkanlar’da İttifak Arayışı ve Türkiye Birinci Balkan İttifakı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, SBE, Tarih Ana Bilim Dalı. Ayhan, İ. (2014). Demokrat Parti Döneminde Türkiye’yi Ziyaret Eden Devlet Başkanları ve Bu Ziyaretlerin Türk Basınına Yansımaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, SBE, Tarih Anabilim Dalı. Cevizci, E.Ş. (2007). 1950 Sonrası Türkiye’ye Makedonya’dan Göç Eden Vranofçalılar Üzerine Sosyo-kültürel Bir Kimlik İncelemesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, SBE, Sosyoloji Ana Bilim Dalı. Ansiklopedi ve Sözlükler Bouchet-Saulnier, F. (2002). Göçe Zorlanmış Kişiler, İnsancıl Hukuk Sözlüğü (S. Bağdatlı Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. TDV İslam Ansiklopedisi (2009), C. 36, Ankara, 99-102, 6 Kasım 2016 tarihinde http://www.islamansiklopedisi.info/ adresinden erişildi. Tekin, D. Y. Der. (2007). Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü, Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık.