Politik Karikatürlerde Kadının Temsili: 1950 Seçimleri ve Nesneleştirilen Kadın

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 490 - 511, 07.09.2017

Didem Deniz

Öz

Karikatür, her ne kadar mizahi bir unsur olarak anılsa da içinden çıktığı toplumun politik, kültürel, toplumsal ve cinsiyete bağlı eğilimlerini de yansıtan ideolojik bir araçtır. Bu bağlamda hem siyasal iletişim aracı olarak hem de dönemin toplumsal yapısını yansıtması açısından oldukça önemli bir kaynaktır. 1950 Seçimleri çok partili hayattaki ikinci seçim olmasına rağmen yarattığı politik atmosfer ve iktidar-muhalefet çatışmasının hareketliliği açısından Türkiye'nin en önemli genel seçimlerinden biridir. Dönemin en önemli siyasal iletişim aracı olan gazeteler hem bir haber mecrası hem de yaşadığı dönemdeki toplumsal hayatı bize aktaran manipülatif birer aynadır. Bu anlamda gazetelerde çıkan her türlü öğe bize o dönemle ilgili önemli veriler de sunmaktadır. Erken cumhuriyet döneminin yarattığı kadın imajı batılı, eğitimli, modern giyimli ve cumhuriyetin militan savunucusu olarak kurgulansa da Türkiye'de kadınlar çoğu zaman toplumsal yapının edilginleştirilmiş, fedakâr, sadık ve makbul anne olan bireyleri olarak görülmüşlerdir. Bu çalışma 1950 Genel Seçimleri çerçevesinde gazetelerde yayımlanan karikatürlerdeki kadınların politik konumlandırılışını ele almaktadır. Çalışma, dönemin önde gelen iki ulusal gazetesi olan Vatan ve Ulus gazeteleri ile İzmir'deki yerel gazetelerden Demokrat İzmir ve Yeni Asır gazetelerinin ana sayfalarında yayımlanan 1950 Genel Seçimine yönelik karikatürlerde resmedilen kadınların politik bir özne mi yoksa bir nesne mi olduğunu eleştirel söylem analizi yöntemiyle çözümlemeyi amaçlamaktadır. Bu araştırmadan elde edilecek verilerle hem o dönemdeki kadının kamusal ve politik alandaki yerinin anlaşılmasına katkı sağlanması hem de politik karikatür araştırmalarına ışık tutulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Politik Karikatür, 1950 Genel Seçimleri, Kadının Temsili

Kaynakça

• Abadan-Unat N., Söylemden Protestoya: Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Dönüşümü, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 323-336.
• Balcıoğlu, S. ve Öngören, F. (1973). 50 yılın Türk Mizah ve Karikatürü (cilt. 4). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Berktay, F (1998). Cumhuriyetin 75 Yıllık Serüvenine Kadınlar Açısından Bakmak, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1-11.
• Berktay, F. (2010). Felsefeyi "Öteki"ne açmak..., Bianet, 15 Mayıs 2017 tarihinde https://bianet.org/kadin/diger/120619-felsefeyi-oteki-ne-acmak adresinden erişildi.
• Donovan, J. (2014). Feminist Teori. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdem, M. (2007). Kültür, Siyaset ve Karikatür: Temsil, Güç ve Direniş., Medya ve Siyaset Uluslararası Sempozyumu, İzmir, 180-190.
• Higonnet A.(2005), Kadınlar, Tasvirler ve Temsil, Kadınların Tarihi. V. Cilt: Yirminci Yüzyılda Kültürel Bir Kimliğe Doğru (Fethi A. çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları, 312-366.
• Öngören, F. (1998). Cumhuriyet'in 75. Yılında Türk Mizahı ve Hicvi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Saktanber, A. (1993). Türkiye'de Medya'da Kadın: Serbest Müsait Kadın veya İyi Eş Fedakar Anne, 1980'ler Türkiye'sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar(Tekeli Ş.. Yay. Haz.). İstanbul: İletişim Yayınları, 211-232.
• Sledziewski G. E. (2005). Dönüm Noktası Olarak Fransız Devrimi. Kadınların Tarihi. IV. Cilt: Devrimden Dünya Savaşına Feminizmin Ortaya Çıkışı(Fethi A. çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları, 39-51.
• Streicher, L. H. (1967). On A Theory of Political Caricature. Comparative Studies in Society and History, 9(04), 427-445.
• Şenyapılı, Ö. (2003). Karikatür: neyi, neden, nasıl anlatıyor: kim, niye çiziyor!?. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim.
• Touraine, A. (2007). Kadınların Dünyası (Mehmet Moralı çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Ülkü G.(2004)., “Söylem Çözümlemesinde Yöntem Sorunu ve Van Dijk Yöntemi”, Haber, Hakikat ve İktidar İlişkisi (Dursun Ç. Der.). Ankara: Elips Yayınları.
• Yeni Asır Gazetesi (1 Ocak -15 Mayıs 1950)
• Ulus Gazetesi (1 Ocak -15 Mayıs 1950)
• Demokrat İzmir Gazetesi (1 Ocak -15 Mayıs 1950)
• Vatan Gazetesi (1 Ocak -15 Mayıs 1950)