İzmir Kalkınma Ajansı Örneğinde Kalkınma Kurulu’nun Yönetişim Yaklaşımı ile Analizi

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 364 - 386, 17.09.2019

Fatih Çelik

Öz

Bölgesel Kalkınma Ajansları, bölgesel kalkınmaya katkıda bulunmak üzere 1930’lardan itibaren kurulan örgütlerdir. Bölgesel kalkınmaya yönelik stratejiler geliştirmiş ve uygulamıştır. “Aşağıdan yukarıya” doğru örgütlenme modeline göre kurulmuştur. Bu model, merkezi yönetimin yetki ve sorumluluklarının bir kısmının yerel aktörlere devredilmesine dayanmaktadır. Bu yetki transferi, yönetimden yönetişime geçiş olarak nitelendirilir. Bölgesel Kalkınma Ajansları’nda uygulanan yönetişim yaklaşımı, sermaye kesimini öne çıkarmak ve işçi kesimini dışlamak gibi siyasi; bölgesel refahı toplumsal kesimler arasında eşitsiz dağıtmak gibi ekonomik; sosyal kalkınmayı ihmal etmek gibi sosyal nedenlerle eleştirilmiştir. Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları, 2006 yılından itibaren kurulmaya başlanmıştır. Yönetim Kurulu, Kalkınma Kurulu, Genel Sekreterlik ve Yatırım Destek Ofisi şeklinde örgütlenmiştir. Bölgesel Kalkınma Ajansları’nda yönetişim yaklaşımı öncelikle yerel aktörlerden oluşan Kalkınma Kurulu’nda uygulanmıştır. Araştırmanın amacı, Türkiye’deki Bölgesel Kalkınma Ajansları’ndan İzmir Kalkınma Ajansı Kalkınma Kurulu’nun oluşum ve işleyiş sürecini yönetişim yaklaşımı ile analiz etmektir. Konu, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği ile incelenmiştir. Analiz sonucunda İzmir Kalkınma Ajansı’nın, Kalkınma Kurulu üyelerinin kamu, özel ve sivil kesimler itibariyle dağılımı ile kurulda oluşturulan çalışma grubu ve komitesi bakımından yönetişim yaklaşımını tam olarak; üyelerin toplantılara katılımı itibariyle de kısmen uyguladığına kanaat getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma Ajansı, Yönetişim, İzmir Kalkınma Ajansı

Kaynakça

• Akpınar, R. (2010). Türkiye’de Kalkınma Ajanslarınca Hazırlanan Bölge Planlarına Dair Bir Kritik: İZKA’nın İzmir Bölge Planı (2010-2013) Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (4): 7-18. Akpınar, R. (2017). Yerel Yönetişimin Yeni Bir Kurumsal Aracı Olarak Kalkınma Kurulları: İzmir Kalkınma Kurulunda Nitel Bir Araştırma, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28: 297-310. Allen, G. (2002). Regional Development Agencies (RDAs), 48 p. Arslan, F. (2016). Yönetişimsiz Yönetimler: Türkiye’de Kalkınma Ajansları, Çağdaş Yerel Yönetimler, 25 (2): 29-52. Asheim, B. (1995). Industrial Districts as ‘Learning Regions’. A Condition for Prosperity?, http://www.nifu.no/files/2012/11/STEPrapport3-1995.pdf, 24 p. Aydoğdu, Ç. (2010). Kalkınma Ajansları ve Toplumsal Sermaye İlişkilerinde Stratejik Yaklaşım. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Beer, A. P. and Maude, A. (2005). Governance and The Performance of Regional Development Agencies in Australia. in book Participation and Governance in Regional Development: Global Trends in An Australian Context, Publisher: Ashgate, Ed.: R.Eversole and J. Martin, 61-77. Burak, M. B. (2011). Kalkınma Ajanslarının Bölge Planlama Sürecindeki Yeri, İzmir Kalkınma Ajansı 2010-2013 İzmir Bölge Planı Örneği. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. CEC (Commission Of The European Communities). (2001). European Governance: A White Paper, COM (2001) 428 final, Brussels, 35 p. Çalt, G. (2005). Bölgeselleşme ve Avrupa Birliği’nin Bir Aracı Olarak Bölge Kalkınma Ajansları, http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/8df7b8e8d586a55_ek.pdf, 20 s. Çelik, F. (2015). Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Yeniliklere Katkıları: Teori, Deneyimler ve Türkiye Uygulamalarının Değerlendirilmesi. (Basılmamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çelik, F. (2016). İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) Örneğinde Kalkınma Kurulu’nun Gündem Belirleme Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (2): 45-67. Çelik, F. (2017a). Bölgesel Kalkınma Ajansı Deneyimlerinin Karşılaştırmalı Analizi: İngiltere ve Türkiye Örnekleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2): 145-171. Çelik, F. (2017b). İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) Kalkınma Kurulu’nun Etkinliğini Artırma Girişimleri, Süleyman Demirel Ün. Sosyal Bilimler Ens. Dergisi, 27: 55-80. Dall’Olio, R. (2006). Emilia-Romagna’da Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim: Ervet Deneyimi, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara, 69-72. DDK (Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu). (2014). Türkiye’nin Kalkınma Ajansları Uygulamasının Değerlendirilmesi, 830 s. Dinler, Z. (2008). Bölgesel İktisat. Bursa: Ekin Yayını, 449 s. Dulupçu, M. A. (2006). Bölgesel Politikalar Kopyalanabilir mi? Bölgeselleşme Karşısında Yeni Bölgeselcilik, 1. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara, 233-255. Eldeniz, F. (2011). The Assessment Of Institutional Performance in Izmir Development Agency. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eraydın, A. (2007). Politikalardan Süreç Tasarımına: Yeni Bölgesel Politikalar ve Yönetişim Modelleri, 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, İzmir, 5-23. Ersayın, Z. (2012). Kamu Müdahalelerinde Katkısallığın Değerlendirilmesi: Çukurova ve İzmir Kalkınma Ajansları KOBİ Destekleri Örneği. (Basılmış Uzmanlık Tezi). Ankara Devlet Planlama Teşkilatı. Ertugal, E. (2017). Challenges For Regional Governance in Turkey: The Role of Development Agencies (1), METU Journal of The Faculty of Architecture, 34 (2): 203-224. EURADA. (1999). Creation, Development and Management of RDAs. Does it have to be so difficult? http://www.eurada.org/files/RDA/Creation%20development%20and%20management%20of%20RDA.pdf, 169 p. Gibbs, D. and Jonas, A. (2001). Rescaling and Regional Governance: The English Regional Development Agencies and the Environment, Environment and Planning C: Government and Policy, 19: 269-288. Grant, J. (2004). Gippsland’s Regional Development Agencies: The Trıumph of Tribalism Over Regionalism, Australasian Journal of Regional Studies, 10 (1): 49-75. Günaydın, D. (2013a). Bölgesel Kalkınma Sürecinde Kümelenmeler: TR31 İzmir Bölgesi Örneği, International Anatolia Academik Online Journal, 1 (2): 11-47. Günaydın, D. (2013b). Türkiye’de Bölgeler Arası Gelişmişlik Farkların Giderilmesinde Kalkınma Ajanslarının Yeri: İZKA Mali Destek Programları Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1): 73-101. Gündoğdu, İ. (2009). Sermayenin Bölgesel Kalkınma Eğilim(ler)i: Kalkınma Ajansları Yasası Üzerine Tarihsel-Coğrafi Materyalist Bir İnceleme, Praksis, 19: 267-302. Güney, R. ve Sat, N. (2016). Bölge Planlamada Katılım: İzmir ve Batı Karadeniz Kalkınma Ajansları Üzerine Bir İrdeleme. Planlama, 26 (2): 101-116. Halkier, H. (2000). Regional Policy An Inter-Organisational Approach, Regional and Industrial Policy Research Paper Number 37, European Policies Research Centre University of Strathclyde, UK, 53 p. Halkier, H. (2006). Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Çok Düzlemli Yönetişim: Avrupa Perspektifi, 1. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara, 17-28. Halkier, H. (2010). Regional Policiy in European Regions: A Survey of Regional Development Agency Policies and Their Knowledge Implications, 50 p. Halkier, H. (2011). Regional Development Agencies: European Trends and Experiences. In C. C. Aktan (Ed.), The Proceedings of 1st International Conference on Regional Development. Malatya, Turkey: Firat Development Agency, 1-10. Harding, R. (2006). İngiltere ve Romanya‘da Bölgesel Kalkınma Ajansı Deneyimleri, 1. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara, 137-160. Haşar, E. Ç. ve İneler, F. M. (2011). İzmir Kümelenme Stratejisi Deneyimi ve Kümelenmenin Yönetimi, 5. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara, 253-272. Helvacıoğlu Kuyucu, A. ve Tektaş, A. (2010). Bölgesel Kalkınma Ajansları: Etkin Fon Kullanımı ve Çok Düzeyli Yönetişime Geçiş, içinde Akgül, B. ve Uzay, N.(Ed) (2010), Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Yeni Örgütleri, Kalkınma Ajansları, Bursa: Ekin Yayınevi, 535-552. İçen, A. (2012). Türkiye’deki Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kırsal Kalkınmadaki Rolü: İzmir Kalkınma Ajansı Örneği. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yalova: Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İZKA (İzmir Kalkınma Ajansı). Kalkınma Kurulu Toplantı Tutanakları (18.12.2008-10.04.2014). İZKA. Kalkınma Kurulu Toplantı Sonuç Bildirgeleri (18.12.2008-10.04.2014). İZKA. Kalkınma Kurulu Toplantısı Karar Özetleri (07.09.2011, 08.12.2011, 15.03.2012, 07.06.2012, 20.09.2012, 26.09.2013, 26.12.2013, 10.04.2014). İZKA. İzmir Kümelenme Stratejisi 2013-2018, 36 s. İZKA. (2011). İZKA Etki Analizi Araştırması, 117 s. İZKA. (2012). İzmir Bölgesel Yenilik Stratejisi, 110 s. Karakılçık, Y. ve Sarıgül, C. E. (2010). Bir ‘Ekonomik Yönetişim Modeli’ Olarak Bölge Kalkınma Ajansları (BKA) Uygulaması: Üniter Yapının ve Sosyal Devletin Tasfiyesi mi Tesviyesi mi? http://web.inonu.edu.tr/~ozal.congress/pdf/28.pdf, 384-408. Karasu, K. (2005). İngiltere’de Bölge Kalkınma Ajansları, Turan, M. (Ed.), Bölge Kalkınma Ajansları Nedir? Ne Değildir?, Paragraf Yay., Ankara, 197-238. Karasu, K. (2009). Yerelleşme Söylemi ve Bölge Kalkınma Ajansları, Memleket Siyaset Yönetim, 4 (11): 1-43. Karasu, K. (2015). Kalkınma Ajansları: ‘Modelimi Kaybettim. Hükümsüzdür’ Ölçek Siyasetinin Yerelliği, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70 (2): 273-316. Kayasü, S., Pınarcıoğlu, M., Yaşar, S. S. ve Dere, S. (2003). Yerel/Bölgesel Ekonomik Kalkınma ve Rekabet Gücünün Artırılması: Bölgesel Kalkınma Ajansları, İstanbul: İTO Yayını, 148 s. Kayasü, S. and Eldeniz, F. (2013). Institutional Performance of Izmir Development Agency (1), METU Journal of The Faculty of Architecture, 30 (1): 57-78. Koçak, S. Y. ve Karkın, N. (2010). Kalkınma Ajanslarının Çoklu Paydaş Kuramı Çerçevesinde Analizi, Akgül, B. ve Uzay, N. (Ed) (2010) içinde, 591-607. Lagendijk, A., Kayasü, S. and Yasar, S. (2009). The Role of Regional Development Agencies in Turkey: From Implementing EU Directives To Supporting Regional Business Communities?, European Urban and Regional Studies, 16: 383-396. Maccani, P. (2007). The Role of a Regional Development Agency in The Improvement of Regional Territorial Policies. Italy-Turkey Bilateral Cooperation Project Izmir 22nd- 24th May 2007. http://www.dps.tesoro.it/cd_cooperazione_bilaterale/docs/3.Development_Tool223s/1.Best_practices/1.role_RDA_improv_reg_territ_pol_maccani.pdf, 31 p. Marzocchi, C. (2009). The Evolution of An Innovation Policy in A Local System of Production. The Case of The Regional Programme for Industrial Research, Innovation and Technology Transfer. (PhD thesis), Università degli studi di Ferrara, 145 p. Morris, M. (2010). Multi-Sectoral Collaboration and Economic Development: Lessons from England’s Regional Development Agencies, https://www.unbc.ca/sites/default/files/assets/community_development_institute/publications/marleen_morris_final.pdf, 51 p. Müftüoğlu, B. G. (2006). Küresel Rekabetin Cazibe Merkezleri: Yerel/ Bölgesel Dinamikler, içinde Arı, F. Aylan (Ed.), Bölgesel Kalkınma Politikalar ve Yeni Dinamikler, İstanbul: Derin Yayınevi, 117-148. Müftüoğlu, B. G. (2012). Türkiye’de Yeni Emek Denetim ve Kontrol Alanı: Kalkınma Ajansları, Çalışma ve Toplum, 33 (2): 95-116. Özdemir, S. Y. ve İneler, F. M. (2009). Kümelenme, Bölgesel Kalkınma ve Kalkınma Ajansları, http://www.izmiryenilik.org/phocadownloadpap/kumelenme_izka_bolgebilimi_ozdemir_ineler.pdf, 13 s. Özer, Y. E. (2009). Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Yapılanması ve İşlevselliği: İzmir ve Çukurova Örnekleri. (Basılmamış Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özışık, F. U. (2012). Küreselleşme-Yerelleşme Sürecinde Kentsel Yönetişim: Kalkınma Ajansları ve İzmir Örneği, Kent Akademisi, 5 (4): 129-145. Özışık, F. U. (2015). Kent-Bölge Kavramı Işığında Türkiye’de Büyükşehir Belediye Sisteminde Değişim ve Kalkınma Ajansları: Yerel Ölçekte Mekânın ve Yönetişimin Yeniden Tanımlanması, Akademik İncelemeler Der., 10 (1): 313-342. Özkan, H., Kırdaş, E. K. ve Koç, T. (2012). Yoksulluk Sorununu Görmeyen Bir Kalkınma Modeli Olarak Yönetişimci Kalkınma: Adana Örneği, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 67 (4): 89-124. Pearce, G. and Ayres, S. (2009). Governance in the English Regions: The Role of the Regional Development Agencies, Urban Studies, 46 (3): 537-557. Roberts, P. (1999). The New Regional Agenda in the UK: Changing Roles, Structures and Functions of Regional Development Agencies. Regional Science Association International-British and Irish Section 39th European Congress: Dublin, 17 p. Roberts, P. W., and Lloyd, M. G. (1999). Institutional Aspects of Regional Planning, Management, and Development: Models and Lessons from the English Experience, Environment and Planning B: Planning and Design, 26 (4): 517-531. Roberts, P. W., and Lloyd, M. G. (2000). Regional Development Agencies in England: New Strategic Regional Planning Issues?, Regional Studies, 34 (1): 75-79. Şimşek, A. (2013). Kalkınma Ajanslarının Performans Ölçümü. (Uzmanlık Tezi). Ankara: Kalkınma Bakanlığı, 159 s. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi, 448 s. Young-Hyman, T. (2008). The Potential for Effective Regional Development Agencies in Turkey: A Comparative Analysis, Regional and Federal Studies, 18 (4): 375-402. 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun (8.2.2006 Tarih ve 26074 Sayılı Resmi Gazete).