Rusya Türklerinin ve Müslümanlarının Milli ve Medeni Bilinçlenmelerinde Tercüman Gazetesinin Rolü

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 398 - 413, 17.09.2019

Taybe Topsakal

Öz

İsmail Gaspıralı ve kendisinin neşrettiği Tercüman Gazetesi, Rusya Müslümanlarının milli ve medeni seviyelerinin yükselmesinde, eğitimin Avrupa tarzında yapılmasında, kadınların eğitim ve haklarının ilerlemesinde, dini kurumların düzenlenmesinde, bütün Türkleri birleştirebilecek ortak bir Türkçenin oluşabilmesinde büyük çabalar sarf etmiş ve mücadele etmiştir. Tercüman Gazetesi, Rusya Türkleri ve Müslümanları açısından Rusya içinde en uzun yayın hayatında kalabilen, halkı aydınlatan, halkı köhne düşüncelerden arındırmayı amaç edinen ve cahilliğe karşı savaş açan çok önemli bir gazetedir. İsmail Gaspıralı dilde, fikirde, işte birlik idealini gerçekleştirmek amacıyla Tercüman Gazetesi’nde yazılar ve makaleler yayımlanmıştır. Özellikle eğitim meselesi, kız çocuklarının eğitimi gibi konular gazetede sıkça yer almıştır. Eğitimde eski usullerden yeni usullere geçilerek daha kolay okuma ve yazmanın öğrenilmesini sağlamak amacıyla Tercüman Gazetesi halkı bilinçlendirmede ve aydınlatmada büyük katkılar sağlamıştır. Ayrıca gazetede Osmanlı Devletiyle ilgili de birçok makale ve yazı da neşredilmiştir. İsmail Gaspıralı Rusya Müslümanları için Osmanlı Devletini örnek almıştır. Çünkü o dönemde Müslümanlar arasında medeni ve birçok konuda en ileride olan devlet Osmanlı Devleti idi. Bu makale öncelikle Tercüman Gazetesini neşreden İsmail Gaspıralı ile ilgili bilgi vermekle başlamakta, Tercüman Gazetesi hakkında ayrıntılı bilgiler vererek devam etmektedir. Daha sonra Tercüman Gazetesi’nin bölümleri ve içeriğiyle ilgili bilgi verilmekte, çalışma Tercüman Gazetesi’nin amacı, dili, eğitime verdiği önem, gazetede yer alan yazı ve makalelerden örneklerle son bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İsmail Gaspıralı, Tercüman Gazetesi

Kaynakça

• Caferoğlu, A. (1933). İsmail Bey Gasprinski, Azerbaycan Yurt Bilgisi, İstanbul, cilt 2, s.167 Devlet, N. (1999). Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi. Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları. Devlet, N. (2011). İsmail Gaspıralı: Unutturulan Türkçü İslamcı Modernist. İstanbul: Başlık Yayın Grubu. Ekinci, Y. (1997). Gaspıralı İsmail. Ankara: Ocak Yayınları. Fisher, A. (2009). Kırım Tatarları. (E. B. Özbilen, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları. Georgeon, F. (2005). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri, Yusuf Akçura (1876-1935), 4. Bs, (A. Er çev.). İstanbul: Tarih Vakfı. Hablemitoğlu, N. (2006). Gaspralı İsmail. İstanbul: Bir Harf Yayıncılık. Hekimoğlu, V. S. F.(2009). İsmail Bey Gaspıralı ve Türk Birliği, History Studies,1/1, 297-317. 31 Mayıs 2013 tarihinde http://www.historystudies.net/Makaleler/1070159866_12Vecihi%20Sefa%20Fuat%20HEK%C4%B0MO%C4%9ELU.pdf adresinden erişildi. Kalsın, B. (2014). İsmail Gaspıralı ve Tercüman Gazetesi, Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Jel Kodu: Z19, 2(2): 95-115. Kırımlı, H. (2010). Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler, 2. Bs. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Özkan, N. (2008). Kırım Tatar Türkçesinin Yayılma Alanları, Turkish Studies, 3/7, 524-554. 30 Mayıs 2013 tarihinde http://turkishstudies.net/sayilar/sayi13/29ozkannevzat.pdf adresinden erişildi. Özkaya, Y. (2011). İsmail Gaspıralı’nın Kıraat-ı Türki Adlı Eseri, Türkbilig, /22 :79-86. Seydahmet, K. C. (1996). Gaspıralı İsmail Bey. İstanbul: Akasya Bir Vakfı Yayınları. Turhan, K. (2013). Dilde, Fikirde ve İşte Birlik. İstanbul: Doğu Kitabevi. Uzun, T. (t.y). İlk Türk Aydınlanma Hareketi: Ceditcilik ve İsmail Gaspıralı, 03 Temmuz 2018 tarihinde http://www.ismailgaspirali.org/yazilar/tuzun.htm adresinden erişildi. Yaman, E. (2002). İsmail Gaspıralı ve Ortak Türkçe. Ankara: Alternatif Yayınları.