Vekâlet teorisi ve TURKCELL örneği

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 9 - 24, 30.03.2018

Cengiz Çoban

Öz

Günümüzde özellikle ok ortaklı şirketlerde
asil-vekil problemi yaşanmakta, bu durum işlem maliyetlerine de neden
olmaktadır. Konu, vekâlet teorisi ile açıklanmakta, bununla ilgili kavramsal
altyapı ile birlikte çözüm önerileri geliştirilmektedir. Çalışmanın amacı,
öncelikle vekâlet yaklaşımına ilişkin bilgi vermek; bu konunun genel kabul
görmüş ilkelerini açıklamak ve bu ilkeler ışığında TURKCELL örneğini
ilişkilendirmektir. TURKCELL örneğinin vekâlet yaklaşımı çerçevesinde
incelenmesinin nedeni ilgili şirketin SPK, BIST, SEC ve NYSE gibi kurumlara
tabi olmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası piyasa ve kurum
etkilerine açık olmasından dolayıdır. TURKCELL’in hissedarlar (asil) arasındaki
ilişkiler ile ortakların icra makamı (vekil) ile ilişkileri vekâlet teorisi ile
ne oranda açıklanabileceğine bakılmıştır. Bu anlamda çalışmanın önemi, asil ile
vekil arasındaki ilişkilerin yanında hissedarların da kendi aralarındaki
ilişkileri ortaya koyması ile ilgilidir. Yapılan en önemli tespit, kamu
(devlet) etkisinin yönetim kurulu üzerindeki hâkimiyetidir. Bu durum,
neo-liberal ekonomik sistem açısından çelişkilidir.

Anahtar Kelimeler

Vekâlet Teorisi, Kurumsal Yönetişim, TURKCELL

Agency Theory and TURKCELL Example

Öz

The principal-agent problem in companies with
many shareholders can cause transaction costs in enterprises. This issue is
addressed by Agency Theory, and a number of solutions to it are presented with
a conceptual background. The purpose of this study is, first, to provide a
background information about the agency theory; and therefore, explain the
principals of this subject; and finally, relate it to the example of TURKCELL
in light of these principals. The rationale behind selecting the TURKCELL as a
case, and the analysis of its structure within the scope of agency theory is
due to the fact that this company is subject to monitoring of institutions such
as the CMB, BIST, SEC and NYSE, and thus, is under the influences of national
and international markets and institutions. The relationship between TURKCELL’s
shareholders (principal), and the executives (agent) are examined in terms of
an agent, as well as the relationship between the shareholders themselves. The
most important conclusion of this study is the dominance of the public (state)
effect on the selection of board of directors, which is a contradiction in
terms of neo-liberal economic system.

Anahtar Kelimeler

Agency Theory, Corporate Governance, TURKCELL

Kaynakça

• Akyol, T. (2008). Ama Hangi Atatürk, İstanbul: Doğan Kitap.
• Altundemir, M. E. ve Göksu, G. G. (2015, Aralık). Yükseköğretimde performans esaslı bütçeleme yöntemi: Çeşitli ülke uygulamaları. M. Elmas, A. İşman, C. Sexton, D. Franklin, T. Franklin, A. Eskicumalı (Eds.), ICQH 2015, Uluslararası Yükseköğretimde Kalite Kongresi Bildiri Kitabı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Andrew, C. ve Noakes, J. (1987). Intelligence and international relations: 1900-1945. Exeter, UK: University of Exeter Press.
• Aren, S. ve Karataş, A. (2004). Vekâlet teorisi ve bilgi asimetrisi problemi. F. Ölçer ve A. Özyılmaz (Ed.). Güncel Yönetim ve Organizasyon Yaklaşımları (183-204). İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Arıkboğa, Ş. ve Menteş, A. (2010). Türkiye’de Kurumsal Yönetişim İklimi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 59(2), 85-120.
• Ata, A. ve Ağ, Y. (2010). Firma karakteristiğinin sermaye yapısı üzerindeki etkisinin analizi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 11, 45-60.
• Barça, M. (Ed.) (2015). Stratejik Yönetim – Geliştirme, Uygulama ve Kontrol. İstanbul: Nobel Yayınevi.
• Bedük, A. ve Gök, Sudan, G. (2014). Vekâlet teorisi kapsamında hedeflere ulaşılması bakımından örgüt içi ilişkilerde personel güçlendirmenin önemi. Research Journal of Business and Management, 1(4), 438-440.
• Berle, A. A. ve Means, G. C. (1932). The Modern Corporation and Private Property, New Brunswick, London: Transaction Publishers.
• Bonazzi, L. ve Islam, S. (2007). Agency theory and corporate governance: A study of the effectiveness of board in their monitoring of the CEO. Journal of Modelling in Management, 2, 7-23.
• Borsa Gündem Web Sitesi (2017). http://www.borsagundem.com/haber/TURKCELL-hisselerine-rehin/19019, Erişim Tarihi:20.12.2017 Çelik, N. ve Bedük, A. (2013). Vekâlet Teorisi Yaklaşımı ile İşlem Maliyeti Arasındaki İlişki. Sakarya İktisat Dergisi, 3, 43-67.
• Demirci, S. (2011). Belgelerle Lozan. İstanbul: Alfa Tarih.
• Dil, M. ve Gümüştekin, G. E. (2008). Vekâlet teorisinin aile işletmelerine katkıları ve model önerisi. T. Koçel (Ed). 3. Aile İşletmeleri Kongre Kitabı (301-312), İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Donaldson, L ve Davis, J. H. (1991). Stewardship theoryor agency theory: CEO governance and shareholder returns. Australian Journal of Management, 16, 49-65.
• Dragomir, V. (2008). Highlights For A History of Corporate Governance. European Journal of Management, 8, 32-43.
• Eisenhardt, K. M. (1989). Agency theory: An assessment and review. The Academy of Management Review, 14, 57-74.
• Erdem, R. (2007). Örgüt tipleri İle örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Elazığ il merkezindeki hastaneler üzerinde bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 63-79.
• Fama, E. F. ve Jensen, M. C. (1983). Agency problems and residual claims. Journal of Law and Economics. 26, 304-349.
• Haberler Web Sitesi (2017). https://www.haberler.com/TURKCELL-yonetim-kurulu-uyeleri-yeniden-atandi-3951518-haberi/, Erişim Tarihi: 19.09.2012
• Habertürk Web Sitesi (2017). http://www.haberturk.com/ekonomi /is-yasam/haber/1483029-TURKCELLin-ortagi-hisse-satma-karari-aldi, Erişim Tarihi: 04.05.2017
• Heath J. ve Norman, W. (2004). Stakeholder theory, corporate governance and public management: what can the history of state-run enterprises teach us in the Post-Enron era?. Journal of Business Ethics, 53(3), 247-265.
• Hürriyet Web Sitesi (2014). http://www.hurriyet.com.tr/TURKCELL-de-kamu-gucu-27567245, Erişim Tarihi: 13.11.2014
• Hürriyet Web Sitesi (2017). http://www.hurriyet.com.tr/bagimsiz-uyelere-talep-artiyor-19906919, Erişim Tarihi: 09.06.2017
• İşyeri, M. (2002). Anonim şirketlerde vekâlet sorunu ve bu sorunun çözülmesinde kullanılan teknikler. Journal of İstanbul Kültür University, 2, 77-86.
• Jensen, M. C. ve Meckling, W. H. (1976). The theory of the firm: managerial behaviour, agency cost and ownership strucrue. Journal of Financial Economics, 3(4), 305-360.
• KAP Web Sitesi (2017a). https://www.kap.org.tr/tr/sirket-bilgileri/genel/1103-TURKCELL-iletisim-hizmetleri-a-s, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• KAP Web Sitesi (2017b). https://www.kap.org.tr/tr/sirket-bilgileri/genel/1103-TURKCELL-iletisim-hizmetleri-a-s, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• KAP Web Sitesi (2017c), https://www.kap.org.tr/tr/sirketbilgileri/genel/1103TURKCELLiletisim-hizmetleri-a-s, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• Kivistö, J. (2008). An assessment of agency theory as a framework for the govermant university relationship. Journal of Higher Education Policy and Management. 30(4), 339-550.
• Koçel, T. (2011). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayımları.
• La Porta, R., Lopez-de-Silanes, F., Shleifer, A. ve Vishny, R. (1999). Investor protection: origins, consequences, reform. The World Bank, National Bureu of Economic Research, Working Paper No: 7428, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.201.7751&rep=rep1&type=pdf, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• Leifner, I. (2003). Funding resource allocation, and performance in higher education systems. Higher Education, 46(4), 477.
• Milliyet Web Sitesi (2017). http://www.milliyet.com.tr/cukurova-holding-sten-TURKCELL-aciklamasi-ekonomi 1679394/, Erişim Tarihi:20.12.2017
• Mirze K., ve Ülgen, H. (2013). İşletmelerde Stratejik Yönetim. İstanbul: Beta Yayınları.
• Nicholson, W. (1995). Microeconomic Theory: Basic Principles and Extensions. Indianapolis, IN: Harcourt School.
• Padilla, A. (2002). Property Economics of Agency Problems. Mises Institute, Working Paper, https://pdfs.semanticscholar.org/2797/83bcb07455fa190896ceb4197674981b2740.pdf, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• Oğuz, F. (2015). Örgüt iktisadı: Ekonomi, hukuk ve örgüt ilişkileri. S. Sargut ve Ş. Özen, Örgüt Kuramları (ss. 193-236), Ankara: İmge Yayınevi.
• Sannikov, Y. (2013). Contracts: The theory of dynamic principle-agent relationships and sthe continuous-time approach. D. Acemoglu, M. Arellano, & E. Dekel (Eds.), Advances in Economics and Econometrics: Tenth World Congress (Econometric Society Monographs, pp. 89-124). Cambridge: Cambridge University Press. doi: 10.1017/CBO9781139060011.005
• Shavell, S. M. (1979). Risk sharing and incentives in the principal and agent relationship. The Bell Journal of Economics, 10, 55-73.
• Shleifer, A. ve Vishny, R. W. (1996). A Survey of Corporate Governance. National Bureu of Economic Research. Working Paper, https://ssrn.com/Abstract=10182, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• Süzer, H. D. (2005). En gözde bağımsızlar!. Capital. http://www.capital.com.tr/haber.aspx?HBR_KOD=3117, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• Şeker, Ş. E. (2016). Vekâlet teorisi ve temsil maliyeti. http://mis.sadievrenseker.com/2015/04/vekâlet-teorisi-ve-temsil-maliyeti-agency-theory-and-agent-cost/, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• Şen, A. (2006). Asimetrik bilgi finansal kriz ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 1-24.
• TURKCELL Web Sitesi (2017a). https://www.TURKCELL. com.tr/tr/hakkimizda/genel-bakis, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017b). https://www.TURKCELL.com.tr/tr/hakkimizda/genel-bakis/istiraklerimiz, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017c). https://s.TURKCELL.com.tr/SiteAssets/Hakkimizda/yatirimciiliskileri/documents/pdf/Anasozlee02102009.pdf, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017d). https://s.TURKCELL.com.tr/SiteAssets/Hakkimizda/yatirimciiliskileri/documents/pdf/Anasozleme02102009.pdf, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017e). https://s.TURKCELL.com.tr/SiteAssets/Hakkimizda/yatirimciiliskileri/documents/pdf/Anasozlesme02102009.pdf, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017f). https://s.TURKCELL.com.tr/SiteAssets/Hakkimizda/yatirimciiliskileri/documents/pdf/Anasozlesme02102009.pdf, Erişim Tarihi: 20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017g). https://s.T URKCELL.com.tr/SiteAssets/Hakkimizda/yatirimciiliskileri/documents/pdf/Anasozlesme02102009.pdf, Erişim Tarihi:20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017h). https://s.TURKCELL.com.tr/SiteAssets/Hakkimizda/yatirimciiliskileri/documents/pdf/UcretPolitikasi, Erişim Tarihi: 27.06.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017i). https://www.TURKCELL.com.tr/tr/hakkimizda/yatirimci-iliskileri /ortaklik-yapisi, Erişim Tarihi:20.12.2017
• TURKCELL Web Sitesi (2017j). https://s.TURKCELL.com.tr/SiteAssets/Hakkimizda/yatirimciiliskileri/documents/pdf/Ucret_Politikasi.pdf, Erişim Tarihi: 27.06.2017
• Türk Borçlar Kanunu (2011). Resmi Gazete, 04.02.2011, Sayı 27836.
• Türk-İnternet Web Sitesi (2017a). http://www.turkinternet.com/portal/yazigoster.php?yaziid=38945, ErişimTarihi: 20.12.2017
• Türk-İnternet Web Sitesi (2017b). http://www.turk-internet.com/portal/yazigoster.php?Yaziid=38945, ErişimTarihi:20.12.2017
• UK Essays (November 2013). Theoretical From The Perspective Of Principal Agent Theory Management Essay. Erişim Adresi: https://www.ukessays.com/Essays/management/theoretical-from-the-perspective-of-principal-agent-theory-managementessay.php?cref=1