Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Yolsuzlukla Mücadele

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 59 - 86, 20.12.2021

Ahmet Efe

Öz

Oldukça yozlaşmış olarak algılanan devletler ve kurumlar, aynı zamanda kötü bir insan hakları siciline sahip olanlardır. Yolsuzluk, aynı zamanda az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha kaba ve yaygın iken gelişmiş demokrasilerde daha nadir ve düşük seviyede görülür. Yolsuzlukla mücadele çabalarının başarısının önündeki ciddi bir engellerden birisi, hesap verebilirliği ve şeffaflığı kolaylaştıran yönetim bilişim sistemleri (YBS) ve e-devlet uygulamalarının yeteri kadar yaygın ve doğru bir şekilde kullanılmamasıdır. Süreçlerinin yeterince şeffaf olmayan ve etik açıdan sorunlu olan kamu kurumları, yolsuzluğu engellemek için tasarlanmış yasal ve kurumsal mekanizmaları ne kadar iyi hedeflenmiş olursa olsun, gene de sakat kaldığı anlamına gelir. Bu araştırmada, Birleşmiş Milletlerin ve Avrupa Birliğinin üye ülkelerindeki yolsuzlukla mücadelede etkinliğine katkıları Türkiye örneği üzerinden incelenmektedir. Çalışma sonucunda, Türkiye’de yapılan reformların kısmi eksikleri olmasına karşın gerek BM ve gerekse AB gibi ulus üstü kurumların, bunların hukukun üstünlüğünün tesis edilmesinde önemli etkilerde bulunduğu anlaşılmıştır. Mevcut eksikliklerin etkin ve kapsamlı YBS sistemleri aracılığıyla giderilerek kaynak etkinliği, yönetişim ve şeffaflıkta daha fazla ilerleme kaydedilmesi için neler yapılabileceği de tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yolsuzluk, Şeffaflık, hukukun üstünlüğü, uluslararası hukuk, YBS

Kaynakça

• AB (2000) Cotonou Ortaklık Anlaşması, AB ile Afrika, Karayipler ve Pasifik (ACP) Devletleri arasında yapılan anlaşma,.
• AB Komisyonu (2010 ) Turkey Progress Report, SEC (2010) 1327, Brussels, 2010, pp. 77 –80; GRECO, Compliance Report on Turkey, Joint First and Second Round Evaluation, Greco RC-I/II (2008) 2E, Strasbourg, 4 April 2008, pp. 14 –15.
• AB Komisyonu, (2008 ) Turkey Progress Report, SEC (2008) 2699, Brussels, 2008, p. 11; European Commission, Turkey 2009 Progress Report, SEC (2009) 1334, Brussels, 2009, p. 12.
• AB, (2004) Kalkınma ve İşbirliğinde İyi Yönetişimin Desteklenmesi El Kitabı, Avrupa Komisyonu, Avrupa Komisyonu, EuropeAid İşbirliği Ofisi, İyi Yönetişim Tematik Ağı, Brüksel.
• ABD Güvenlik Konseyi, (2004 ) Çatışma ve Çatışma Sonrası Toplumlarda Hukuk Kuralı ve Geçici Adalet: Genel Sekreter Raporu. (S / 2004/616), 23 Ağustos [ http://www.unrol.org/files/2004%20report.pdf ].
• Adaman Fikret, Ali C¸ arkog˘lu and Burhan S, (2003) Household View on the Causes of Corruption in Turkey and Suggested Preventive Measures, Turkish Economic and Social Studies Foundation (TESEV).
• Alston and Quinn, ‘(1987) The Nature and Scope of State Parties’ Obligations under the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights’, 9 HRQ156, at 180
• Aktaş, E . (2019). Küresel gelir dağılımının seyri ve boyutu: 1980-2016 dönemi için bir inceleme . Journal of Politics Economy and Management, 2 (2), 59-76. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/j opem/issue/51386/661328
• Bergling, P., (2006) Uluslararası Gündem Yasası Kuralı: Uluslararası İdare, Geçiş ve Kalkınma İşbirliğinde Yasal ve Yargı Reformuna Uluslararası Destek, Antwerpen ve Oxford: Intersentia Publishers,.
• Bingham, Tom, (2010) Hukukun Üstünlüğü (Londra: Penguin Books,), sayfa 8.
• BM, (1948) 10 Aralık 1948 tarih ve 217 A (III) sayılı Genel Kurul Kararı ile kabul edilen ve ilan edilen Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi (İHEB).
• BM, (1985) 26 Ağustos- 6 Eylül 1985 tarihleri arasında Milano'da düzenlenen ve 29 Ağustos 1985 tarih ve 40/32 tarihli Genel Kurul kararları ile kabul edilen Yargının Bağımsızlığına İlişkin Temel İlkeler ve 13 Aralık 1985'te 40/146.
• BM, (2003) Adalet İdaresinde İnsan Hakları: Hakimler, Savcılar ve Avukatlar İçin İnsan Hakları El Kitabı, İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi.
• BM, (2004) Adil Uygulamaya Erişim Notu, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı.
• BM, (1945) Anlaşmalar ve Beyanlar Birleşmiş Milletler Şartı, 24 Ekim 1945'te yürürlüğe girdi.
• BM, (2000) Birleşmiş Milletler Barış Operasyonları, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu / Güvenlik Konseyi, A / 55/305, S / 2000/809,.
• BM, (2006) Çatışma Sonrası Devletler İçin Hukuk Kuralı Araçları: Hukuk Sistemlerini İzleme, İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi,.
• BM, (1995) Çatışma Sonrası Kamu İdare Makinelerinin Yenilenmesi ve Yeniden Yapılandırılması Barış inşası, Birleşmiş Milletler Kamu İdaresi Ağı, ST / SG / AC.6 / 1995 / L.10,.
• BM, (1995) İnsani Gelişme Raporu, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı,.
• BM, (1976) Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi (ICESCR), 16 Aralık 1966'da yürürlüğe girdi ve 3 Ocak 1976'da yürürlüğe girdi.
• BM, (1966) Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (ICCPR), 23 Mart 1976'da yürürlüğe giren 16 Aralık 1966’yı kabul etti. Braithwite, J. (1998) Trust Güven ve Yönetişim’de “Güvensizliği Kurumsallaştırmak, Güveni Teşvik Etmek’ (ed: Braithwite, V. And Levi, M.). New York: Sage.
• CESCR, (2000) General Comment no. 14: The Right to the Highest Attainable Standard of Health (Art. 12) 37. Crawford J., (2013) State Responsibility: The General Part, at 227.
• Çetin S., (2010) “Türkiye’de Kamu Yönetimi Reform Sürecinin Değerlendirilmesi: Aksayan ve İşleyen Yönleri” Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 3, Sayfa 23-38 23 http://dergipark.gov.tr/download/article-file/50617
• EC, COM (2003) 615, Komisyondan Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesine, Yönetişim ve Kalkınma konulu final, 20 Ekim 2003, Brüksel.
• ECOWAS Court, (2012) Socio-Economic Rights and Accountability Project (SERAP) v. Federal Republic of Nigeria, Judgment of 14 December, para. 32
• ECtHR, (2009) Maiorano and Others v. Italy, Appl. no. 28634/06, Judgment of 15 December, para. 128.,
• Güneş A. (2000) ‘Roots and trends of clientelism in Turkey’, in Luis Roniger and Ays¸e Gu¨nes¸-Ayata (eds), Democracy, Clientelism, and Civil Society, Lynne Rienner, Boulder, CO, 1994, pp. 49 –63; Zeynep Baran, ‘Corruption: the Turkish challenge’, Journal of International Affairs, 54(1), , pp. 127–146.
• Hammergren, L. (2002) Yargı Performansının Teşhis Edilmesi: Yargı Reform Programlarına Yönelik Yardım İçin Bir Araca Doğru, Uluslararası Şeffaflık Örgütü 9. Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Konferansı için Hazırlanan makale, Washington, D.C.: Dünya Bankası.
• Kaufmann, D., Kraay, A. ve Mastruzzi, M. (2005) Yönetişim Konuları IV: 1996–2004 Yönetişim Göstergeleri, Dünya Bankası Politika Araştırmaları.
• Landman T. ve Schudel C.J.W., (2007) Corruption and Human Rights, Empirical Relationships and Policy Advice, Working Paper controlling for other explanatory variables (democratic level, prosperity, population size, and government spending ratio).
• Olaniyan K., (2014) Corruption and Human Rights Law in Africa.
• Ömürgönülşen U. (2009) Ethics for the Prevention of Corruption in Turkey (TYEC), System Studies Report, Council of Europe, June, p. 37.
• Ömürgönülşen U. ve Doig A., (2010) ‘Why the gap? Turkey, EU accession, corruption and culture’, Turkish Studies, 13(1), , pp. 7–25; Demet Yalcın Mousseau, ‘Is Turkey democratizing with EU reforms?: an assessment of human rights, corruption and socioeconomic conditions’, Southeast European and Black Sea Studies, 12(1), 2012, pp. 63–80.
• Ömürgönülşen U. ve Öktem M. Kemal (2009)‘Is there any change in the public service values of different generations of public administrators? The case of Turkish governors and district governors’, Journal of Business Ethics, 88, , pp. 144–145. Pellet, ‘“Human Rightism” and International Law’, 10 Italian Yearbook of International Law (2003) 3.
• Peters A., (2016) Beyond Human Rights, at 267–269.
• Pillay Navi, (2013) High Commissioner for Human Rights, Opening Statement of the Panel on the Negative Impact of Corruption on Human Rights, 13 March, at 8–10.
• Posner E., (2014) The Twilight of Human Rights Law at 148.
• Rose, (2016) ‘The Limitations of a Human Rights Approach to Corruption’, 65 International and Comparative Law Quarterly 405, at 417.
• Savaşan, F., Yardımcıoğlu, F., Demir, İ.. (2016) "Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi: Zaman Serisi ve Panel Veri MIMIC Tahminleri". Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 4 / 2 (Nisan): 161-201
• Taylor, V. (2002) “Asya'da Yolsuzluk ve Hukuki Meslekler”, Asya'da Yolsuzlukta (ed.: Lindsey, T. ve Dick, H.), Federation Press,. Temizel H., “Kamu Yönetimi Reformları ve Reformların Temel Özellikleri”, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/289111
• Tepav, (2011) ‘Tu¨rkiye Reform Yorgunu ... [Turkey is tired of the reforms ...]’, Ankara, 19 January, http://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/1871.(last accessed 18 August 2012).
• UN, (2015) Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, GA Res. 70/1, 25 September, Points 16.4, 16.5. Wennerström, E. “Hukukun Kuralı ve Avrupa Birliği”, Uppsala: Iustus förlag, 2007.