TÜRKİYE'DE YAZILI BASINDA “ÇOCUK GELİNLER”İN TEMSİLİ

Yıl 2014, Cilt: 8 Sayı: 2, 238 - 262, 21.03.2014

Nalan Ova

Öz

Kız ve erkek çocuklarının, çocukluk ve ergenlik dönemlerini tamamlamadan baskı ve şiddet yoluyla evlendirilmeleri olarak tanımlanan “çocuk evliliği”, çocuk istismarının bir türüdür. Erken yaşta zorla evliliklerden erkek çocukları da olumsuz yönde etkilenmekle birlikte, bu uygulamadan en çok kız çocukları zarar görmektedir. Söz konusu evlilikler nedeniyle kız çocukları bir taraftan eğitim hakkından mahrum kalırken, diğer taraftan da erken yaşta anne olmaya zorlandıkları için de sosyal ve siyasal yaşamdan dışlanmaktadırlar. Eşitsiz cinsiyet ilişkilerinin hakim olduğu toplumsal yapı içinde, kadın ve kız çocukların maruz kaldığı cinsel, duygusal ve fiziksel bir şiddet türü olan erken yaşta zorla evliliklerin diğer bir anlamı ise “çocuk gelin”ler sorununa işaret etmesidir. Bu çalışma, küresel çapta bir çocuk ve insan hakları ihlali olarak tanımlanan ve Türkiye' nin de önemli bir toplumsal sorunu olan “çocuk gelin”lerin gazete haberlerindeki temsiline odaklanmaktadır. Çalışmada, Ocak 2012-Kasım 2013 tarihleri arasında anaakım medyanın önemli temsilcilerinden Hürriyet, Posta ve Zaman gazetelerinde yer alan “çocuk gelin” haberleri analiz edilmiştir. Haberlerin analizinde Van Dijk'ın söylem çözümlemesi yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmanın temel amacı, söz konusu gazetelerde çocuk gelinlere ilişkin yer alan haberlerin, sorunun çözümüne yönelik toplumsal duyarlılığın ve etkin kamu politikalarının üretilmesine yönelik herhangi bir açılım sağlayıp sağlamadığının ortaya konulmasıdır.  

Anahtar Kelimeler

Çocuk gelin; söylem analizi; eşitsizlik; hak ihlali

Kaynakça

• Alankuş S (2007a) Önsöz, S Alankuş (der), İnsan Hakları Haberciliği, IPS İletişim
• Vakfı Yayınları, İstanbul, 25-50. Alankuş S (2007b) Önsöz: Neden Çocuk Odaklı Habercilik Kitabı?, S Alakuş
• (der), Çocuk Odaklı Habercilik, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İstanbul, 25-73. Bianet (2012) “50 Bin İmza 8 Mart’ta Mecliste”, 7 Mart 2012
• Bianet (2012) “Çocuk gelinlerin yüzde 73’ü okuma bilmiyor”, 29 Kasım 2012
• Byerly C and Ross K (2006) Women & Media: A Critical Introdiction, Blackwell
• Publications, United Kingdom Çakmak D (2009) Türkiye’de Çocuk Gelinler, www.umut.org.tr, HukukunGençle ri\TamMetinlerSunular\DirenCakmak.pdf, erişim tarihi: 05.11. 2013.
• Doğan S ve Kılınç Ö E (2013) Çocuk Gelinler Bilgi Seti: Çocuk Evlilikleri ve Ev İçi
• Şiddet, Uçan Süpürge Yayınları. Doğan S ve Kılınç Ö E (2013) Çocuk Gelinler Bilgi Seti: Çocuk Evlilikleri ve İliş- kili Kavramlar Sözlüğü, Uçan Süpürge Yayınları.
• Doğan S ve Kılınç Ö E (2013) Çocuk Gelinler Bilgi Seti: Çocuk Evlilikleri ve Hu- kuk, Uçan Süpürge Yayınları.
• Doğan S ve Kılınç Ö E (2013) Çocuk Gelinler Bilgi Seti: Çocuk Evlilikleri ve Eko- nomi, Uçan Süpürge Yayınları.
• Durna T ve Kubilay Ç (2010a) Basının Şiddeti: Siyasal Gösterilerde Polise Taş
• Atan Çocuklar Örneği, SBF Dergi, 65 (3), 52-85
• Dursun Ç (2007) Hak Haberciliğinin Doğası ve Olanağı, S Alankuş (der), İnsan
• Hakları Haberciliği, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İstanbul, 105-127
• Fairclough N and Wodak R (1997) Critical Discourse Analysis, T. van Dijk (ed),
• Discourse as Social İnteraction, Sage Publications, London, 258-284. Gangoli G, McCarry M and Razak A (2009) Child Marriage or Forced Marriage?
• South Asian Communities in North East England, Children & Society, 28 (6), 418- 4
• Gencel-Bek, M (2006) Medya ve Toplumsal Katılım Araştırması, www.british council.org, erişim tarihi: 25.10.2014
• IFJ (2003) Promoting Children's Rights in the Media Workshop Report, http://africa.ifj.org/en/articles/promoting-childrens-rights-in-the-media--work shop-report, erişim tarihi: 01.11.2013.
• İnal A (1996) Haberi Okumak, Temuçin Yayınları, İstanbul.
• Kubilay Ç ve Durna T (2010b) Türk Basınında Çocuğa Yönelik Cinsel İstismar
• Tartışması: Haber Metinlerinde ve Köşe Yazılarında Hüseyin Üzmez Vakası’na İlişkin Eleştirel Bir Analiz, Kültür ve İletişim 13 (1) 31-68. Mathur S, Greene M and Malhotra A (2003) Too Young to Wed: The Lives, Rights and Health of Young Married Girls, http://www.icrw.org/files/publications/Too
• Young-to-Wed-the-Lives-Rights-and-Health-of-Young-Married-Girls.pdf, Erişim tarihi: 27. 11. 2013
• Moschetti C (2003) Conjugal Wrongs Don’t make Rights: International Feminist
• Activism, Child Marriage and Sexual Relativism, http://dtl.unimelb.edu.au// exlibris/dtl/d3_1/apache_media/L2V4bGlicmlzL2R0bC9kM18xL2FwYWNoZV9tZ WRpYS84Mzk3OQ==.pdf, erişim tarihi: 25.11.2013
• Mutman M (1999) Oryantalizmin Gölgesi Altında: Batı’ya Karşı İslam, M.
• Mutman, F. Keyman ve M. Yeğenoğlu (der), Oryantalizm, hegemonya ve Kültü- rel Fark, İletişim Yayınları, İstanbul. Ponte C (2005) Our Child and the Others: Pictures of Children in the News
• Media, Kültür ve İletişim Derg, 8(2), 45-74. Raj A (2010) When the Mother is a Child: The İmpact of the Child Marriage on the Health and Human Rights of Girls, Disease in Childhood, 95 (11), 931-935.
• Said E (2001) Şarkiyatçılık, Berna Ülner (Çev), Metis Yayınları, İstanbul.
• Tanrıöver U H (2012) Medyada Kadınların Temsilleri ve Kadın Hakları İhlalleri,
• S Alankuş (der), Kadın Odaklı Habercilik, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İstanbul. Van Dijk T (1985) Structure of News in The Press, Van Dijk T (ed), Discourse and Communication: New Approaches to the Analysis of Mass Media Discourse and Communication, de Gruyter Publication, Berlin, 69-93.
• Van Dijk T (1988) Semantics of a Press Panic: The Tamil İnvasion, European
• Journal and Communication, 3, 167-187. Van Dijk T (2008) Discourse and Power, Palgrave Macmillan, New York
• Zoonen L van (1994) Feminist Media Studies, Sage Publications, London
• Unicef(2007a) Unicef 2007, http://www.unicef.org/progressforchildren/2007n6/ files/Progress_for_Children_-_No._6.pdf
• Unicef (2007b) Çocuk Hakları ve Gazetecilik Uygulamaları: Hak Temelli Perspek- tif. İncelenen Haberler
• Zaman, “Çocuk gelinin kemik yaşı tespit edilecek” 17 Ocak 2012
• Zaman, “Gelin arabasından çocuk yuvasına” 17 Ocak 2012
• Zaman, “1 yaşında evlendi, 18 yaşında boşandı” 19 Nisan 2012
• Zaman, “Çocuk gelinin babası gözaltında” 3 Eylül 2012
• Zaman, “Çocuk gelinin intiharında kimse suçlu bulunmadı” 6 Mayıs 2013
• Posta, “Çocuk geline iğrenç işkence”, 14 Mart 2012
• Posta, “12 yaşında gelin oldu” 3 Mayıs 2012
• Posta, “Vahşet demek hafif kalır”, 18 Temmuz 2012
• Posta, “Çocuk gelini döve döve delirttiler” 21 Temmuz 2012
• Posta, “13 yaşında anne olacak” 30 Temmuz 2012
• Posta, “Savunmaya bak: İki yıl kadınlık yapabildi” 30 Kasım 2012
• Posta, “Berdel düğününe polis baskını” 26 Şubat 2013
• Posta, “Kocam beni değil ben onu kaçırdım” 15 Nisan 2013
• Posta, “8 yaşındaki kıza ölüm nikahı” 10 Eylül 2013
• Hürriyet, “23 yaşında anneanne oldu” 13 Şubat 2012
• Hürriyet, ”Jandarma her yerde onları arıyor” 3 Mart 2012
• Hürriyet, “12 yaşında doğumdan öldü” 13 Mart 2012
• Hürriyet, “Nizip’te bir çocuk kucağında çocuğu” 20 Ocak 2013
• Hürriyet, “Nijer’in 11 yaşındaki gelinleri” 1 Nisan 2013
• Hürriyet, “Bilmeden küçük gelin’e vize” 15 Nisan 2013
• Hürriyet, “Seher Gül’e bunu yapanlar serbest” 13 Temmuz 2013
• Hürriyet, “Zorla evlendirilmek istenen Yemenli kızın mücadelesi” 16 Temmuz 2013
• Hürriyet, “Yemen’de iğrenç olay” 10 Eylül 2013
• Hürriyet, “Çocuk gelinin kocasına af yok” 17 Kasım 2013