Teaching Critical Thinking in the Ottoman Empire

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: Education Special Issue, 64 - 85, 25.09.2023

Ekrem Zahid Boyraz

https://doi.org/10.53047/josse.1354713

Öz

Thinking is a distinctive action that distinguishes human beings from other living things with the faculty of reason and enables them to understand and make sense of what exists. In this respect, the act of thinking has been a regulator of behavior in the development of the individual and the formation of social structure in ancient societies. The act of thinking has been developed over time by philosophers such as Socrates, Plato and Aristotle within the framework of a certain discipline and accompanied by practices. In the Islamic tradition of thought, these practices were given a different meaning through madrasa education. In Ottoman educational institutions, it was aimed to improve the standard of thinking of individuals through courses such as philosophy and logic based on rational knowledge offered within the curricula with the act of critical thinking. In this study, an answer will be sought to the problematic of how the concept of critical thinking was handled in Ottoman educational institutions and how critical thinking competence was acquired by individuals. Critical thinking in the perspective of the act of thinking, critical thinking on the historical plane, the processes of imparting critical thinking to the individual in Ottoman educational institutions will be discussed, and it will be tried to understand how thinking practices were imparted to with a methodology in curricula and books. In the study, the data were evaluated by using historical analysis and document analysis method together.

Anahtar Kelimeler

History of education, Ottoman state, critical thinking, madrasa, Tanzimat

Kaynakça

• Aydın, İ. H. (2020). Molla fenari. TDVİA(30). TDV Yayınları. https://islaman siklopedisi.org.tr/molla-fenari
• Bay, A. (2012). Modernleşme dönemi osmanlı taşta medreseleri: Kastamonu medreseleri ve taşrada medrese hayatı. Karadeniz Araştırmaları, (33), 59-95.
• Bingöl, A. (1999). Osmanlılarda mantık bilimi (İçeriği, medrese eğitimi ve Osmanlı mantıkçıları). Osmanlı (5), Yeni Türkiye Yayınları.
• Boirac, E. (1330). İlm-i mantık (Tercüme: Reşat Nuri). Kanaat Matbaası.
• Bolay, S. H. (1989). Akıl. TDVİA(2), TDV Yayınları. https://islamansiklopedisi .org.tr/akil#1
• Bowell, T., & Kemp, G. (2018). Eleştirel düşünme kılavuzu. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Celaleddin, M. (1322). Şerhü'l-manzûmeti'z-zahira fi kavânîni'l-bahs ve'l-münâzara. https://katalog.ibb.gov.tr/kutuphane3/kitablar/5200051000570005300053 0009 5001140011500069.pdf
• Çankı, M. N. (1926). Mantık. Harbiye Mektebi Matbaası.
• Çapak, İ. (2005). Gazali’nin mantık anlayışı. Elis Yayınları.
• Duran, B. (1999). Osmanlı Akılcılığı (15-16. Yüzyıllar). Osmanlı (5), Yeni Türkiye Yayınları.
• Eğribozi, A. İ. (1313). Usul-i mantık. Ahenk Matbaası.
• Eğribozi. A. İ. (1313). Medhal-i mantık. Ahenk Matbaası.
• Emiroğlu, İ. (2003). “Mantık”, DİA, TDV Yayınları,
• Erdem, Y. T. (2013). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e kızların eğitimi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ergin, O.N. (1977). Türkiye maarif tarihi. Eser Matbaası.
• Fazıl, M. (1328). İlm-i mantık. Bekir Efendi Matbaası.
• Fazlıoğlu, Ş. (2003a). Manzûme fî tertîb el-kutub fî el-ulûm ve Osmanlı medreselerindeki ders kitapları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1) , 97-110. https://dergipa rk.org.tr/tr/pub/ded/issue/29200/312611
• Fazlıoğlu, Ş. (2003b). Nebi Efendi-Zade’nin “Kaside fi el-kutub el-meşhure fi el’ulum”una Göre Bir Medrese Talebesinin Ders ve Kitab Haritası, Kutadgubilig (3), Ed.Şaban Teoman Duralı, .191-221.
• Fraenkel, J. R. & Wallen, N. E. (2012). How to design and evaluate research in education. MacGraw Hill.
• Gündüz, M. (2012). Mustafa Satı Bey ve eğitim bilimi. Otorite Yayınları.
• Hakkı, İ. (1330). Felsefe dersleri. Hukuk Matbaası.
• Hepkul, A. (2002). Bir sosyal bilim araştırma yöntemi olarak içerik analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1) , 1-12. https://dergi park.org.tr/tr/pub/anadoluibfd/issue/48381/612689
• Hıfzı, H. (1322). Zübde-i mantık, sualli cevaplı isaguci. Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
• Kazıcı, Z. (2020). Osmanlı’da eğitim öğretim. Kayıhan Yayınları.
• Muhtar, A. (1312). Hulasa-i mantık. İlim Matbaası.
• Naim. A. (1329). Hikmet dersleri. Hukuk Matbaası.
• Nosich, G. M. (2015). Eleştirel düşünme ve disiplinlerarası eleştirel düşünme rehberi. Anı Yayıncılık.
• Öktem, Ü. (2004). Osmanlı medreselerinde felsefe. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (15), 271-288. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000515
• Paşai M. (1302). Hikmet-i hukuk. Tozluyan Matbaası.
• Pattabanoğlu, F. Z. (2014). Medreselerde okutulan mantık ve felsefe derslerinin Osmanlı düşüncesindeki yeri ve önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (32), 23-50. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduifd/issue/4832 5/611775
• Raif, M. & Emin, M. (1316). Miyarü’l-efkar. Mahmut Bey Matbaası.
• SAK, R., Şahin, S. İ., Öneren, Ş. Ç., Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227 - 256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sakaoğlu, N. (2018). Türkiye eğitim tarihi. Alfa Yayıncılık.
• Sarıoğlu, H. (1999). Osmanlı’da felsefe-kelam tasavvuf ilişkileri. Osmanlı (5). Yeni Türkiye Yayınları.
• Satı, M. (1328). Fenn-i terbiye (1-2). Matbaa-i Hayriye.
• Sedat, A. (1303). Mizanu’l-Ukul fi Mantıku’l-Usul. Karabet Matbaası.
• Sırrı, S. (1310). Mantık. Karabet Matbaası.
• Şanal, M. (2003). Osmanlı Devleti’nde medreselere ders programları, öğretim metodu, ölçme ve değerlendirme, öğretimde ihtisaslaşma bakımından genel bir bakış. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(14), 149-168. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23747/252997
• Şenşekerci, E. & Bilgin, A. (2008). Eleştirel düşünme ve öğretimi. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 1(14), 15-43. https://dergipark .org.tr/tr/download/article-file/214537
• Şeref. A. (1314). İlm-i Ahlak.
• Şevketî, E. E. (1329). Medaris-i İslamiye Islahat Programı. Hürriyet Matbaası.
• Uğur, Ü. & Birbudak, T.S. (2013). İstanbul Darülmuallimini (1848-1924). Atatürk Araştırma Merkezi
• Yavuz, Y. Ş.. (1993). Cedel. TDVİA(7). https://islamansiklopedisi.org.tr/cedel
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2004). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Zeki, S. (1332). Mizan-ı tefekkür. Kanaat Matbaası.
• … (1289). Mantık. Matbaa-i Amire