Analysis of Market Concentration in the Borsa Istanbul BIST 10 Index Using the Herfindahl-Hirschman Index

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 169 - 191, 28.10.2025

Reşit Çetinkaya

https://doi.org/10.53047/josse.1801597

Öz

The process of closing the account transactions related to the purchase and sale of shares on the stock exchange through reconciliation between the buyer and seller is called "settlement". The settlement process takes place two trading days after the transaction, on the “T+2” day. The study covers the top 10 stocks on the Borsa Istanbul (BIST), excluding liquid banks. The monthly clearing shares of all brokerage firms trading these stocks between August (2024-2025) were obtained from the Matriks IQ data terminal, and the concentration of brokerage firms on the stocks and the competitive levels of the stocks were analyzed using the Herfindahl-Hirschman Index (HHI). The analysis revealed that the stocks with low concentration and high competition are EKGYO, EREGL, KCHOL, SASA, THYAO, and TUPRS. Stocks with medium concentration and competition, but where a few brokerage firms have higher shares in the clearing shares, were found to be ASELS, BIMAS, SAHOL, and TCELL. No stock was identified in the analysis result with a high HHI value indicating high concentration and limited competition. In conclusion, changes in brokerage firms' trading shares are important in terms of companies' market valuation. Analysis using the HHI index can be used as a tool for investors and market regulators to establish the existence of competition and measure market dynamics.

Anahtar Kelimeler

BIST , Settlement , Herfindahl–Hirschman index , Market density , Technical analysis

Analysis of Market Concentration in the Borsa Istanbul BIST 10 Index Using the Herfindahl-Hirschman Index

Öz

Borsada gerçekleşen hisse senedi alım-satımlarına ilişkin hesap işlemlerinin alıcı ve satıcı arasında mutabakat yoluyla kapatılması işlemi “takas” olarak adlandırılmaktadır. Takas işlemi iki işlem günü sonra alıcı ve satıcının hesaplarına geçmekte olup bu işlem “T+2” günü olarak tanımlanmaktadır. Çalışmada Borsa İstanbul (BIST)’da olan likit banka hariç ilk 10 hisse ele alınmıştır. Bu hisselere ait Ağustos (2024-2025) tarihleri arasında işlem yapan tüm aracı kurumların aylık takas payları Matriks IQ veri terminalinden elde edilerek, aracı kurumların hisseler üzerindeki yoğunlukları ve hisselerin rekabet düzeyleri Herfindahl-Hirschman endeksi (HHI) ile analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucu düşük yoğunluk ve rekabetin fazla olduğu hisseler EKGYO, EREGL, KCHOL, SASA, THYAO ve TUPRS’dır. Orta yoğunlaşma ve rekabetin mevcut olduğu ancak takasın paylarında birkaç aracı kurumun daha yüksek paylara sahip olduğu hisseler ASELS, BIMAS, SAHOL ve TCELL olarak bulunmuştur. HHI değeri yüksek yoğunlaşmayı gösteren ve rekabetin sınırlı olduğu hisse senedi analiz sonucuna göre tespit edilmemiştir. Sonuç olarak hisselerde, aracı kurumların takas paylarındaki değişimlerinin şirketlerin piyasa değerlemesi açısından önem taşımakta olduğu, HHI endeksi ile yapılan analizin ise yatırımcılar ve piyasa düzenleyicileri açısından rekabetin varlığının tesis edilmesi ve piyasa dinamiklerinin ölçmede bir araç olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

BIST , Takas , Herfindahl–Hirschman index , Piyasa yoğunluğu , Teknik analiz

Kaynakça

• Altun, M., & Benli, M. (2021). İhracatta ürün çeşitliliği ve Türkiye’nin büyüme performansı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (67), 138-158. https://doi.org/10.51290/dpusbe.786102
• Akan, Y. (2002). Türk imalat sanayinde yoğunlaşma: 1980-96, İktisat İşletme ve Finans, 17(198), 91-97.
• Akbaş, H. E. (2012). Banka Karlılığının Belirleyici Etkenleri: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Bir İnceleme-Determınants Of Bank Profıtabılıty: An Investıgatıon On Turkısh Bankıng Sector. Öneri Dergisi, 10(37), 103-110. https://doi.org/10.14783/od.v10i37.1012000188
• Aksoy, C., & Kocaman, B. E. (2025). Türk Bankacılık Sektöründe Piyasa Yoğunlaşmasının Analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 101-118. https://doi.org/10.36362/gumus.1483249
• Arslan, B. (2025). The Effect Of Competition, Concentration And Financial Inclusion On Bank Stabılity. Turkish Business Journal, 6(11), 53-64. https://doi.org/10.51727/tbj.1701451
• Apan, M. (2020). Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının Piyasa Yapısı ve Yoğunlaşma Düzeylerinin Analizi: Borsa İstanbul’dan Kanıtlar. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(Özel Sayı), 235-250. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.596856
• Anghel, D. G. (2015). Market efficiency and technical analysis in Romania. International Journal of Financial Research, 6(2), 164-177. http://dx.doi.org/10.5430/ijfr.v6n2p164
• Başarıcı, A. S., & Satır, T. (2020). Novel Indexes to Measure Competitiveness of Container Shipping Companies. Journal of Transportation and Logistics, 5(1), 29-53. https://doi.org/10.26650/JTL.2020.0001
• Baş, M. (2005). Rekabeti etkileyen faktörlerden pazar yoğunlaşması ve ülkemizdeki bazı sektörlerin yoğunlaşma dereceleri. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik Dergisi, (148), 37–45.
• Başyiğit, M., & Kart, E. U. (2022). Analysis of Turkey's base metal ore exports by herfindahl hirschman concentration index. Gazi Journal of Engineering Sciences, 8(2), 237-246.
• Benli, M., & Gültekin, S. (2025). The Impact of Export Diversification on Economic Growth by Provinces in Türkiye. Trends in Business and Economics, 39(1), 1-13. https://doi.org/10.16951/trendbusecon.1513359
• Bessembinder, H., & Chan, K. (1998). Market efficiency and the returns to technical analysis. Financial management, 5-17. https://doi.org/10.2307/3666289
• Burucu, H., & Contuk, F. Y. (2016). Türk Gayrimenkul YatırımOrtaklıklarında Rekabet Yapısı. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (615), 89-100.
• Brezina, I., Pekar, J., Čičková, Z., & Reiff, M. (2016). Herfindahl–Hirschman index level of concentration values modification and analysis of their change. Central European journal of operations research, 24(1), 49-72. https://doi.org/10.1007/s10100-014-0350-y
• Brock, W., Lakonishok, J., & LeBaron, B. (1992). Simple technical trading rules and the stochastic properties of stock returns. The Journal of finance, 47(5), 1731-1764. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.1992.tb04681.x
• Borsa İstanbul (BİST), 2025. Takas esasları, https://borsaistanbul.com/piyasalar/pay-piyasasi/takas-esaslari , Erişim Tarihi: 20.09.2025
• Bozkurt Alvurdu, E., & Şahin, M. Y. (2024). Türkiye Kadınlar Futbol Liginde Rekabet Dengesinin Analizi. Uluslararası Bozok Spor Bilimleri Dergisi, 5(3), 160-170.
• Ceylan A. ve Korkmaz, T. (2010), Sermaye Piyasası ve Menkul Değer Analizi (BeşinciBaskı), Ekin Kitabevi, Bursa.
• Capital Markets Board (CMB). (2025). Aylık Bülten, (https://spk.gov.tr/istatistikler/aylik-istatistik-bultenleri/2025-yili-istatistik-bultenleri)
• Darskuviene, V., & Sakalyte, J. (2009). Efficiency of stock exchange network formation as a change in market concentration. Applied Economics: Systematic Research, 3(1), 63-77.
• Erkan, B., & Bozduman, E. T. (2021). Analysıs Of Export Concentratıons Of Chına And Japan On Product Basıs. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 8(19), 140-146.
• Ertuğrul, S., & Söylemez, E. (2019). Investigation of the effect of hearing aid on hearing disability in elderly people with presbycusis. Archives of Clinical and Experimental Medicine, 4(1), 41-44. https://doi.org/10.25000/acem.494922
• Financial Stability Board-FSB., (February, 2019). FinTech and market structure in financial services: Market developments and potential financial stability implications. https://www.fsb.org/uploads/P140219.pdf
• Fintables (FİNTAB), 2025. Takas-analizi, https://fintables.com/arastirma/yazilar/takas-analizi/takas-ve-araci-kurum-dagilimi-nedir , Access Date: 26.10.2025
• Herfindahl, O. C. (1950). Concentration in the steel industry. Unpublished doctoral dissertation, Columbia University.
• Hirschman, A. O. (1964). The paternity of an Index. American Economic Review, 54(5).
• Kara, O., Pehlivan, M., Tiryaki, K., Bayhan, M. (2017). Türkiye Basketbol Liglerinin Rekabet Yapisi ve Spor Endüstrisi ile İlişkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(6), 213-237.
• Kacperczyk, M., Sialm, C., & Zheng, L. (2005). On the industry concentration of actively managed equity mutual funds. The Journal of finance, 60(4), 1983-2011. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.2005.00785.x
• Kahvecioğlu, F., & Atar, H. (2016). Kardiyovasküler Hastalıklara İlişkin Türkiye Tıbbı Cihaz Sektörü Yoğunlaşma Analizi. Sosyal Güvence (10), 53-73. https://doi.org/10.21441/sguz.20161020709
• Kaynak, S., & Ari, Y. O. (2011). Türk otomotiv sektöründe yoğunlaşma: binek ve hafif ticari araçlar üzerine bir uygulama. Ekonomik Yaklaşım, 22(80), 39-58.
• Kaynak, S. (2016). Giyim Eşyası İmalati Piyasa Yapisi ve Yoğunlaşma Orani: Türkiye’nin İlk 500 Sanayi Kuruluşu Üzerine Bir Uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(30), 21-37.
• Korkut, Ş. D., Sesli, E., & Kalkan, E. (2014). Türkiye İmalat Sanayiinde Yapı-Davranış-Performans Analizi: 2003-2008. Rekabet Dergisi, (59), 3-36.
• Konak, A., & Dilek, S. (2024). Türkiye’nin İthalatında Riski Azaltmak Açısından Kaynak Ülke Çeşitlendirmesinin Yoğunlaşma Oranı ve Herfındahl-Hırschman Endeksleri Aracılığıyla Ölçümü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 20 (ICMEB’24 Özel Sayı),414-422.https://doi.org/10.17130/ijmeb.1491588
• Krivka, A. (2016). On the concept of market concentration, the minimum Herfindahl-Hirschman index, and its practical application. Panoeconomicus, 63(5), 525-540. https://doi.org/10.2298/PAN140407025K
• Matriks Bilgi Dağıtım Hizmetleri A.Ş. (2025). Matriks IQ Veri Terminali [Yazılım]. Matriks Bilgi Dağıtım Hizmetleri A.Ş. https://www.matriksdata.com
• Özbaş, H. (2025). The Level of Concentration at Airports in terms of International Freight and Cargo Transportation in Türkiye. Journal of Aviation, 9(2), 467-474. https://doi.org/10.30518/jav.1654951
• Özbek, F., & Fidan, H. (2016). Konya İlinde Buğday Üretiminde Kullanılan Tarım İlaçları Piyasa Yapısının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 19(2), 147-151. https://doi.org/10.18016/ksujns.54106
• Öksüzler, O., & Bayır, M. (2014). Türk Bankacılık Sektörü Rekabet Yapısı ve Avrupa Birliği ile Karşılaştırması. Sakarya Üniversitesi İktisat Dergisi, 3(1), 94-112.
• Pehlivanoğlu, F., & Tekçe, E. (2013). Türkiye elektrik enerjisi piyasasında Herfindahl-Hirschman ve CRm endeksleri ile yoğunlaşma analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Pehlivanoğlu, F., & Tiftikçigil, B. Y. (2013). A concentration analysis in the turkish iron-steel and metal industry. International Journal of Economic Practices and Theories, 3(3), 152-167.
• Polat, Ç. (2007). Yoğunlaşma ve piyasa yapısı ilişkisi çerçevesinde Türk çimento sektörünün yapısal analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 97-116.
• Rhoades, S. A. (1993). The herfindahl-hirschman index. Fed. Res. Bull., 79, 188.
• Saltık, Ö. (2024). A Sectoral Perspectıve On Frontrunners And Informatıon Cascades: Central And Isolated Clearıng Analysıs Usıng Isolatıon Forest. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(Özel Sayı), 293-321. https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1557322
• Savaş, B. Ç. (2022). Investıgatıon Of The Competitive Balance In The Europe’s Big Five Leagues And The Turkish Super League: The Ten Seasons Between 2011/2012-2020/2021. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 20(2), 91-104. https://doi.org/10.33689/spormetre.1075164
• Sarı, S. (2019). Türk Bankacılık Sektörü Kredilerinde Sektörel Yoğunlaşma ve Kredi Riski. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (EK SAYI (2019), 43-68.
• Sarı, S., & Konukman, A. (2023). Türkiye’de Sektörel Kredi Yoğunlaşması ve Büyüme İlişkisinin VAR Analizi ile İncelenmesi. Politik Ekonomik Kuram, 7(1), 1-15. https://doi.org/10.30586/pek.1225880
• Sarıbaş, H., & Tekiner, İ. (2015). Türkiye sivil havacılık sektöründe yoğunlaşma. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (610), 21-33.
• Soyyiğit, S., & Doğan, S. (2019). Türkiye’nin Avrupa Birliği Ülkeleri İle Dış Ticaretinin Yapısal Analizi: Artan Rekabet Mi Yoksa Yoğunlaşma Mı?. Journal of Management and Economics Research, 17(3), 164-180. https://doi.org/10.11611/yead.545692
• Schmiedel, H. (2001). Technological development and concentration of stock exchanges in Europe (No. 21/2001). Bank of Finland Discussion Papers.
• Tatlı, H. (2018). Piyasa Yoğunluğunun Ölçülmesi: Beyaz Eşya Sektörü Üzerine Bir Uygulma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1), 64-84.
• T.C. Resmî Gazete. (2012, 30 Aralık). Sermaye Piyasası Kanunu (Kanun No. 6362). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121230-1.htm
• Türkiye Capital Markets Board. (2025). Gösterge yaz 2025. https://tspb.org.tr/yayinlar/gosterge-yaz-2025/?sayfanumarasi=4#pdf
• U.S. Department of Justice & Federal Trade Commission. (2010). Horizontal Merger Guidelines. Washington, D.C.
• Ünlü, F., & Yıldız, R. (2019). Türkiye’de dış ticaretin teknolojik yapısının fasıl bazlı yoğunlaşma analizleri ile belirlenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), 7-26.
• Yayla, M. (2007). Türk bankacılık sektöründe yoğunlaşma ve rekabet: 1995-2005, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 1(1), 35-59.
• Yazgan, G. (2023). Türkiye’deki Mevduat Bankalarının Gelir Çeşitlendirme Derecelerinin Herfindahl-Hirschman (HHI) Endeksi ile Ölçülmesi: 2012-2021 Dönemi. Denetim ve Güvence Hizmetleri Dergisi, 3(1), 48-60.
• Yalçın, D., & Tunay, K. (2020). Kredi Portföylerinde Sektörel Yoğunlaşma Ve Risk İlişkisi: Türkiye Örneği. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 344-358. https://doi.org/10.14784/marufacd.688328
• Yeşildağ, E., & Kaderli, Y. (2013). Türkiye’de Seans Salonuna Gelen Yatırımcıların Aracı Kurum Seçimine Etki Eden Unsurlar: Bir Faktör Analizi Uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (59), 113-134.
• Yücel, M. (2025). Stratejik Yönetim ve Rekabet: Türkiye Demir-Çelik Sektöründe Yoğunlaşma Göstergeleri Üzerinden Bir İnceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 14(3), 1986-2011. https://doi.org/10.15869/itobiad.1694901