Menâkıb-ı Hâcı Bektâş-ı Velî: Hâcı Bektâş-ı Velî’nin Rûm’a Geçişini Beyan Eder [06 Mil Yz A 6732-6]

Yıl 2022, , 395 - 478, 19.07.2022

Türkan Korkmaz Bulut

https://doi.org/10.35236/jots.1142708

Öz

Hâcı Bektâş-ı Velî is one of the dervishes known as Horasan Saints who lived in the thir-teenth century. After coming to Anatolia due to the Mongol invasion, he settled in Sulucakarahöyük, which is today known as Hacıbektaş, in Nevşehir. In Sulucakarahöyük, he took care of both village affairs and worship and trained many caliphs. He deeply influenced the people around him and was loved by them. He left his mark, especially in the Alevi-Bektaşi circles. He is regarded as the leader of the Janissary Corps and Bektashism. Menâkıb-ı Hâcı Bektâş-ı Velî, one of the works of Sufi Turkish literature that developed in the Islamic religion, is one of the most well-known Bektaşi vilayetnamesi. In this work, which is examined from various perspectives, the arrival of Haji Bektaiş-i Veli in Rum and the miracles he showed here with the permission of Allah are told in the form of stories. This text is registered in the Ankara National Library Manuscripts Collection with the fixture number 06 Mil Yz A 6732-6. The work has 6.5 leaves, 11 lines on each page, and is written in a Nasikh script. The language of the work has the characteristics of the Classical Ottoman Turkish Period, it was written for the common folk and a plain prose style was used. The work is written in very simple, fluent, and understandable Turkish. In this study, besides the transcripted text and translation of the work, literary and linguistic analysis will be made on the work and various indexes of the work (grammatical index, index of inflectional suffixes, index of person and place names, index of Arabic phrases) will be taken. The study will be concluded by examining the vocabulary of the work and presenting the findings

Anahtar Kelimeler

Hâcı Bektâş-ı Velî, Islam, Vilayetname, Folk prose

Teşekkür

İlgilerinden dolayı Sayın Erdem Uçar'a çok teşekkür ederiz...

Menâkıb-ı Hâcı Bektâş-ı Velî: Declares the Transition of Hâcı Bektâş-ı Velî to Rûm [06 Mil Yz A 6732-6]

Öz

Hâcı Bektâş-ı Velî is one of the dervishes known as Horasan Saints who lived in the thir-teenth century. After coming to Anatolia due to the Mongol invasion, he settled in Sulucakarahöyük, which is today known as Hacıbektaş, in Nevşehir. In Sulucakarahöyük, he took care of both village affairs and worship and trained many caliphs. He deeply influenced the people around him and was loved by them. He left his mark, especially in the Alevi-Bektaşi circles. He is regarded as the leader of the Janissary Corps and Bektashism. Menâkıb-ı Hâcı Bektâş-ı Velî, one of the works of Sufi Turkish literature that developed in the Islamic religion, is one of the most well-known Bektaşi vilayetnamesi. In this work, which is examined from various perspectives, the arrival of Haji Bektaiş-i Veli in Rum and the miracles he showed here with the permission of Allah are told in the form of stories. This text is registered in the Ankara National Library Manuscripts Collection with the fixture number 06 Mil Yz A 6732-6. The work has 6.5 leaves, 11 lines on each page, and is written in a Nasikh script. The language of the work has the characteristics of the Classical Ottoman Turkish Period, it was written for the common folk and a plain prose style was used. The work is written in very simple, fluent, and understandable Turkish. In this study, besides the transcripted text and translation of the work, literary and linguistic analysis will be made on the work and various indexes of the work (grammatical index, index of inflectional suffixes, index of person and place names, index of Arabic phrases) will be taken. The study will be concluded by examining the vocabulary of the work and presenting the findings

Anahtar Kelimeler

Hâcı Bektâş-ı Velî, Islam, Vilayetname, Folk prose

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (1963-1977). Tarama Sözlüğü I-VIII. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atabay, N. et al. (2003). Sözcük Türleri (Ad, Sıfat, Belirteç, İlgeç, Bağlaç, Ünlem, Eylem). İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Ayverdi, İ. (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük I-III. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayraktar, N. (2004). Türkçede Fiilimsiler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1955). Anadolu Ağızlarında Metathese Gelişmesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1955: 1-7.
• Caferoğlu, A. (2000). Türk Dili Tarihi I-II. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Clauson, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük I-V. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Demirci, Ü. Ö. & Korkmaz, Ş. (2008). Şeyyad Hamza, Yûsuf U Zelîhâ (Giriş-Metin-Günümüz Türkçesine Aktarma-Dizin ve Sözlük-Tıpkıbasım). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Demirci, Ü. Ö. (2016). Eski Türkçede Fiiller. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Deniz-Yılmaz Ö. (2009). Türkiye Türkçesinde Eylemsi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Deny, J. (2012). Türk Dil Bilgisi. Çev. Elöve, A. U. Günümüz Türkçesine Uyarlayan: Benzer, A. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Develi, H. (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Develi, H. (2007). Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1-2. İstanbul: 3f Yayınevi.
• Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, D. (1946). Şeyyad Hamza, Yusuf ve Zeliha. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dizdaroğlu, H. (1976). Tümcebilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doğan, M. (2008). Doğan Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Duman, M. (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Duran, H. (2014). Velâyetnâme, Hacı Bektâş-ı Veli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ediskun, H. (2007). Türk Dil Bilgisi (Sesbilgisi-Biçimbilgisi-Cümlebilgisi). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation, a Functional Approach to the Lexicon I-II. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Erdoğan, M. (2009). Osmanlı Türkçesinde Benzer Yazılışlı Kelimeler Sözlüğü, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Eren, H. (1953). Türk Dillerinde Metathese. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1953: 161-180.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım.
• Erkan, M. (1991). Bahrü’l-Hakâik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4, 514.
• Eyüpoğlu, İ. Z. (2004). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Gabain, A. von (2003). Eski Türkçenin Grameri. Çev. Akalın, M. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gencan, T. N. (1979). Dil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (2020). Manakıb-I Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli, Vilâyet-Nâme. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Gölpınarlı, A. (2020). Tasavvuf Meseleleri, Sorular ve Cevaplarla. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülsevin, G. (2007). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (1992). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kanar, M. (2000). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Deniz Kitabevi.
• Kanar, M. (2003). Örnekli Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları.
• Kanar, M. (2009). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• Karaağaç, G. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (1998). Türkçede Söz Dizimi (Cümle Tahlilleri). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (2016). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, C. (1994). Uygur Harfli Rızvan Şah İle Ruh-Afza Hikâyesi (Giriş-Tıpkıbasım-Metin-Çeviri- Notlar ve Dizinler). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaya, Ceval (1994). Uygurca Altun Yaruk (Giriş-Metin-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Ş. (2012). Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Manzum Hikâye Mecmuası (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin Ve Tıpkıbasım). Marmara Üniversitesi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. İstanbul. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]
• Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2011). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz-Bulut, T. (2013). Hikâyet-İ Hâce Sa’îd (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). [Yayımlanmamış Master Tezi]
• Korkmaz-Bulut, T. (2017). Arzu İle Kanber Hikâyesi (Milli Kütüphane Nüshası 06 Mil Yz A 8618 Ve Konya Nüshası 42 Kon 1882/2) (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım). Marmara Üniversitesi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. İstanbul. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]
• Korkmaz-Bulut, T. (2022). XVII. Yüzyıla Ait Realist Bir İstanbul Hikâyesi: İbrahîm Şâh ve Kanlı Servi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1943). Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları. Türk Tarih Kurumu Belleten, 7(27), 379-521.
• Kültüral, Z. & L. Beyreli (1999). Şerîfî Şehnâme Çevirisi I-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Levend, A. S. (2014). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Mansuroğlu, M. (1949). Türkçede Zamir Çekimi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3(2-3), 501-519.
• Nişanyan, S. (2002). Sözlerin Soyağacı. İstanbul: Adam Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1992). Bektaşîlik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5, 373-379.
• Ocak, A. Y. (1996a). Hacı Bektâş-ı Velî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 14, 455-458.
• Ocak, A. Y. (1996b). Hacı Bektâş Vilâyetnâmesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 14, 471-472.
• Özkan, M. (2017). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Püsküllüoğlu, A. (1995). Türkçe Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Arkadaş Yayınları.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-ugrilainen seura.
• Redhouse, Sir J. W. (1974). A Turkishand English Lexicon. Beirut.
• Sağol-Yüksekkaya, G. (Editör) (2006). Türk Dili Kitabı. İstanbul: Duyap Yayıncılık.
• Sâmi, Ş. (1985-1986). Temel Türkçe Sözlük I-III (Sadeleştirilmiş ve Genişletilmiş Kâmûs-ı Türkî). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Sâmi, Ş. (1989). Kâmûs-I Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Saraçbaşı, M. E. (2010). Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü I-II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sevortyan, E. V. (1974-2003). Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskix Yazıkov I-VII. Moskva: Akademiya Nauk.
• Steıngass, F. (1975). A Comprehensive Persian-English Dictionary (New Reprint). Beirut-Lebanon: Librairiedu Liban Publishers.
• Taşgın, A. & Solmaz, B. (2012). Hacı Bektaş ve Hacı Toğrul Karşılaşması: Güvercin ve Doğan Donuna Bürünme. Turkish Studies, 7(1), 105-129.
• Tietze, A. (1999). Wörterbuch der griechischen, slavischen, arabischen und persischen Lehnwörter im Anatolischen Türkisch (Anadolu Türkçesindeki Yunanca, İslavca, Arapça ve Farsça Ödünçlemeler Sözlüğü). İstanbul: Simurg Yayınları.
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I: A-E. İstanbul-Wien: Simurg Yayınları.
• Tietze, A. (2009). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı II: F-J. Wien: Verlag der österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Tiken, K. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf Fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi (Gramer-Metin-Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Timurtaş, F. K. (1999). Osmanlı Türkçesi Grameri I-III. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Toven, M. B. (2004). Yeni Türkçe Lügat. Haz. Hayber, A. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tuğlacı, P. (1971-74). Okyanus 20. Yüzyıl Ansiklopedik Türkçe Sözlük I-III. İstanbul: Pars Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1965). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yazım Kılavuzu (2012). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yılmaz-Önder, S. (2013). Ümmī ʿīsā’nın Mihr ü Vefā Mesnevisi. İstanbul: Ofis 2005 Yayınları.
• Yılmaz-Önder, S. (2019). Yazıcızâde Ali’nin Oğuznamesi, Metin-Tercüme-Sözlük-Tıpkıbasım. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Zülfikar, H. (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler, İnceleme- Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.