On the Terms of Turkistan and Turan in Qutadγu Bilig

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 26 - 49, 15.08.2018

Gaybullah Babayar

https://doi.org/10.35236/jots.453004

Öz

The thinker of the Qarakhanids period,
Yusuf Balasaγuni (11th Century) in his well-known work Qutadγu Bilig have noted the followings: ‘(...) in the Region of Mashriq
(East), in the districts of Turkestan according to the language of Buγra Khan, this book (...) the Iranians called it as ‘the Turkic
Shah-name’, (...) the Turanians named it as: ‘The Qutadγu Bilig’.
These notes may prove the facts that the terms ‘Turkestan’ and ‘Turan’ are
closely connected with the similar geographical regions during the period of
the Qarakahanids. This paper highlights how these terms are linked with
historical realities and the issues of the origin of their usage.

Anahtar Kelimeler

Pre-Islamic Central Asia, Qutadγu Bilig, Turkistan, Turan, Qarakhanids, Eastern Turkistan

Kutadgu Bilig’te Geçen Türkistan ve Turan Terimleri Üzerine

Öz

The thinker of the Qarakhanids period,
Yusuf Balasaγuni (11th Century) in his well-known work Qutadγu Bilig have noted the followings: ‘(...) in the Region of Mashriq
(East), in the districts of Turkestan according to the language of Buγra Khan, this book (...) the Iranians called it as ‘the Turkic
Shah-name’, (...) the Turanians named it as: ‘The Qutadγu Bilig’.
These notes may prove the facts that the terms ‘Turkestan’ and ‘Turan’ are
closely connected with the similar geographical regions during the period of
the Qarakahanids. This paper highlights how these terms are linked with
historical realities and the issues of the origin of their usage.

Anahtar Kelimeler

Pre-Islamic Central Asia, Qutadγu Bilig, Turkistan, Turan, Qarakhanids, Eastern Turkistan

Kaynakça

• AHMEDOV, A. (1992). “Nega Turon Dep Ataladi?”, Turon, 1: 5-6.
• AL’BAUM, L. N. (1975). Civopis’ Afrasiaba, Taşkent.
• ARAT, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I: Metin, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• ARAT, R. R. (1959). Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig II: Tercüme, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ASKAROV, A. (1997). Nekotorıye Voprosı İstorii Stanovleniya Uzbekskoy Gosudarstvennosti, 3/4: 65-76.
• BABAYAR G. (2017). “Kağan Unvanlı İslam Öncesi Semerkant Sikkelerinin Yeni Çeşitleri, Old Turkic Values-2017”, Information package of the International Research and Practical conference (May 18 – 19, 2017), Astana: 38-51.
• BABAYAR, G. (2007). Drevnetyurkskiye monetı çaçskogo oazisa (VI-VIII vv.), Taşkent: Izdetal’stvo Natsional’noy Biblioteki Uzbekistana İmeni Alişera Navoy.
• BABAYAR, G. (2007). Köktürk Kağanlığı Sikkeleri Kataloğu, Ankara: TIKA Yayınları.
• BABAYAROV, G.; A. KUBATİN (2010). “K Novomi Çteniyu i İnterpretatsii Legend na Nekotorıx Doislamsikix Monetax Samarkandskogo Sogda”, Tarix Tafakkuri “Barkamol Ablod” Yiliga Bagışlangan Respublika Tarixçi Olimlarining İlmiy İşlar Tüplamı, Mas’ul Muxarrir va Tuzuvçı: Ş. H. VOHİDOV, Buhoro: 22-32.
• Babur Zaxiriddin Muhammed (1958). Baburname, Per. M. SAL’YE, Taşkent.
• BAXODİROV, R. (2009). İstoriya Vostoka v “Klyuçak Nauk”, Şarkşinoslık, 14: 108–117.
• BAYEVSKİY, S. İ. (1980). Geografiçeskiye Nazvaniya v Rannix Persidskix Tolkovıx Slovaryax (XI-XV vv.), Moskva.
• Beruniy Abu Rayhan (1973). Kanon Ma’suda, İzbrannıye Proizvedeniya, V. Çast Pervaya, Peredov i Primeçaniya B. A. ROZENFEL’DA; A. AHMEDOVA, Taşkent.
• Bİ, B.; SIMS-WILLIAMS, N. (2015). “Sogdian Documents from Khotan, II: Letters and Miscellaneous Fragments”, Journal of the American Oriental Society, 135/2: 261-282.
• BİÇURİN, N. Y. (1950-1953) Sobraniye svedeniy o narodah, obitavşih v sredney azii v drevniye vremena, I-III, Moskova-Leningrad: Izd. AN SSSR.
• BOBOYAROV, G. (2004). İlk Urta Asr Manbalarida “Turkiston” Atamasi, “Üzbek Xalkining Kelib Çikişi, İlmiy-Metodologik Yandaşuvlar, Etnogenetik va Etnik Tarix” Mavzusidagi Respublika İlmiy-Nazariy Seminar Materiaallari, Toşkent: 40-43.
• BURİYEV, O. (1997). Temuriylar Davri Yazma Manbalarida Markaziy Osiya, Toşkent.
• DAMES, M. L. (1986). “Afghānistān”, Encyclopedia of Islam, 1, Brill, Leiden: 221a-223b.
• FRAY, R. (2002). Naslediye İrana, Moskva.
• FRYE, R. N.; A. SAYILI (1946). “Selçuklulardan Evvel Orta Şark’ta Türkler”, Türk Tarih Kurumu Belleten, 37: 133-167.
• GİBB, H. A. R. (1930). Orta Asya’da Arap Fütuhatı, Çev. M. HAKKI, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• GÖMEÇ, S. (1997). Kök Türk Tarihi, Ankara: Türksoy.
• GYSELEN, R. (2002). Nouveaux matériaux pour la géographie historique de l’empire sassanide: sceaux administratifs de la collection Ahmad Saeedi, Paris: Peeters Publishers.
• HUNKAN, Ö. S. (2005). “Orta Asya’da X-XIII. Yüzyıllarda ‘Türk’ Adı Üzerine Bazı Kayıtlar”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2: 5-12.
• HUNKAN, Ö. S. (2007). Türk Hakanlığı (Karahanlılar), 2. Baskı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• KAMOLİDDİN, Ş. (2002). “K Voprosu ob Upotreblenin Geografiçeskix Nazvaniy Maverannaxr i Turkestan”, Özbekiston Tarixi, 4: 61-68.
• KAMOLİDDİN, Ş. (2006). Drevnetyurkskaya Toponimiya v Sredney Azii, Toşkent.
• LIVŠIC, V. (2006). “The Sogdian Wall Inscriptions on the Site of Afrasiab”, Rivista degli studi orientali, Nuova Serie, 78, Supplemento No. 1: 59-74.
• LIVŞİTS, V. A. (1981). “Sogdiyskiy Yazık”, Osnovı İranskogo Yazıkoznaniya, Sredneiranskie Yazıki, Moskva.
• LIVŞİTS, V. A. (2008). Sogsiyskaya Epigrafika Sredney Azii i Semireç’ya, St. Petersburg.
• LIVŞİTS, V. A.; M. M. MAMBETULLAYEV (1986). Ostrak iz Xumbuz-Tepe, Pamyatniki İstorii i Literaturı Vostoka, Moskva.
• LURJE, P. (2010). Personal Names in Sogdian Texts, Iranisches Personennamenbuch, Band II: Mitteliranische Namen, Faszikel 8, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• MAHMUDOV Q. (2003). Qadimgi Turkiston Tarixi, Toshkent.
• MANNONOV, B. (1998). Turkiston va markaziy Oziye, Mulokot, 2: 6-8.
• MARKWART, J. (1938). Wehrot und Arang, Untersuchungen zur mythischen und geschichtlichen Landeskunde von Ostiran, Leiden: Brill.
• Pahlavi Texts. (1987). The Bundahis-Bahman Yast, and Shayast La-Shayast, Translated by E. W. WEST, 5/1, Delhi: Clarendon Press.
• SERTKAYA, O.F. (2007). “Timur Bek’in Tohtamış Han’a 793=1391’de Yapmış Olduğu Seferinin Arap ve Uygur Harfli Kitabeleri (Karsakbay Yazıtı)”, Ölümünün 600. Yılında Emir Timur ve Mirası Uluslararası Sempozyumu (26-27 Mayıs, 2005), Ed. A. KARA; Ö. İŞBİLİR, Doğu Kütüphanesi, İstanbul: 36-37.
• SHABAN M.A. (1971). “Khurasan at the Time of Arab Conguest” Iran and Islam: Memory of the Late Vladimir MİNORSKY, Edinburg: 480-490.
• SIMS-WILLIAMS, N. (1989). “Sogdian”, Compendium linguarum Iranicarum, Ed. R. SCHMITT, Ludwig Reichert, Wiesbaden: 173-192.
• SMIRNOVA, O. I. (1981). Svodnıy katalog sogdiyskih monet: bronza, Moskva: Izdatel’stvo “Nauka” Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı.SODİKOV, K. (2016). İlk va Urta Asrlarda Yaratılgan Turkiy Xuccatlar, Toşkent.
• TABARİ (1987). İstoriya at-tabari, İzbranniye otrıvki (Per. s arab. V. İ. VELYEVA et al), Taşkent: FAN.
• TAŞAĞIL, A. (1999). Gök-Türkler II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• TER-MKRTİÇYAN, L. X. (1979). Armyanskiye İstoçniki o Sredney Azii V-VII vv., Moskva.
• URİNBOYEV, A. (1960). Abdurazzok Samarkandiyning Hindiston Safarnomasi, Toşkent.