From Old Turkic to Turkic Languages Çap- and Its Derivatives

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 48 - 95, 10.01.2021

Cüneyt Çetinkaya

https://doi.org/10.35236/jots.833987

Öz

In this article, will focus on which is the root of some of the words used today in Turkish and other Turkic languages, and nevertheless we do not know more than the origin čap- and its some derivatives it is believed to derive from these actions. The origin of the word, its derivatives and meanings from the Old Turkic to the present, and the ways in which it continues to live in modern Turkish languages and Anatolian dialects have been researched and it has been tried to determine whether the root meaning is preserved in the stems we use.

Anahtar Kelimeler

čap-, čapar, čavuš, historical and contemporary Turkic languages

Eski Türkçeden Çağdaş Türk Lehçelerine Çap- Fiili ve Türevleri

Öz

In this article, will focus on which is the root of some of the words used today in Turkish and other Turkic languages, and nevertheless we do not know more than the origin čap- and its some derivatives it is believed to derive from these actions. The origin of the word, its derivatives and meanings from the Old Turkic to the present, and the ways in which it continues to live in modern Turkish languages and Anatolian dialects have been researched and it has been tried to determine whether the root meaning is preserved in the stems we use.

Anahtar Kelimeler

čap-, čapar, čavuš, historical and contemporary Turkic languages

Kaynakça

• Altaylı, S. (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III, İndeks. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Arat, R. R. (1991). Kutadgu Bilig II, Çeviri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arat, R. R. (1992). Atabetü’l-Hakâyık. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arat, R. R. (1999). Kutadgu Bilig I, Metin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arslan-Erol, H. (2014). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, A. (1997). Kıssasü’l Enbiyâ (Peygamber Kıssaları) II, Dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, A. (1998). Nehcü’l-Ferâdis, Uştmahlarnıng Açuk Yolı-Cennetlerin Açık Yolu III, Dizin-Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, A. (2013). Karahanlı Türkçesinde İlk Kuran Tercümesi (Rylands Nüshası, Giriş-Metin-Notlar-Dizin). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (1945). Et-Tuhfetü’z-Zekiyye Fi’l-Lügati’t-Türkiyye. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (1970). Abuşka Lugatı veya Çağatay Sözlüğü. Ayyıldız Matbaası.
• Atalay, B. (1985). Divanü Lugat-it-Türk I-III. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (1986). Divanü Lugat-i-Türk Dizini IV, Endeks. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca Din Dışı Metinlerin Karşılaştırmalı Söz Varlığı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bang, W. & Arat, R. R. (1936). Oğuz Kağan Destanı. Burhaneddin Basımevi.
• Baskakov, N. A. (1963). Nogayisko-Russkiyi Slovar. Gosudarstvennoye Izdatel’stvo Inostrannykh I Natsıonal’nykh Slovarey.
• Baskakov, N. A. et al. (1974). Karaimsko-Russko-Polskiy Slovar. İzdatelstvo ‘Ruskiy Jazık’.
• Baskakov, N. A. et al. (1991). Gagauz Türkçesinin Sözlüğü. Çev. İ. Kaynak & A. Mecit Doğru. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayram, B. (2019). Çuvaş Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Borovkov, A. K. (1963). Leksika Sredneaziatskogo Tefsira XII-XIII vv. Akademiya Nauk SSSR (Institut Narodov Azii), Izdatel’stvo Vostoçnoy Literaturı.
• Borovkov, A. K. (2002). Orta Asya’da Bulunmuş Kuran Tefsirinin Söz Varlığı (XII-XIII. Yüzyıllar). Çev. H. İ. Usta & E. Amanoğlu. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Buran, A. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızlarında -r-/-r Türemesi. In Gül, B. (Ed.), Bengü Beläk Ahmet Bican Ercilasun Armağanı (pp. 183-192). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Büyük Türkçe Sözlük (2011). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1931). Kitâb Al-İdrâk Li-Lisân Al-Atrâk. Evkaf Matbaası.
• Caferoğlu, A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Enderun Kitabevi.
• Canpolat, M. (1995). Mecmuatü’n-Nezâir (Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford University Press.
• Çetin, E. (2019). Türkçe Çal- ve Çap- Fiilleri Üzerine Bir İnceleme. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4(2), 375-390.
• Demirci, Ü. Ö. & Karslı, S. (2014). Kutb’un Husrev ü Şirin’i Dizin. Kesit Yayınları.
• Demirci, Ü. Ö. (2016). Eski Türkçede Fiiller. Umuttepe Yayınları.
• Dilçin, C. (1991). Süheyl ü Nevbahar, İnceleme-Metin-Sözlük. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Doerfer, G. & Tezcan, S. (1980). Wörterbuch des Chaladsch (Dialekt von Charrab). Akadémiai Kiadó.
• Doerfer, G. (1963). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenszeit I. Franz Steiner Verlag.
• Doerfer, G. (1965). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenszeit II. Franz Steiner Verlag.
• Doerfer, G. (1967). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenszeit III. Franz Steiner Verlag.
• Doerfer, G. (1975). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenszeit IV. Franz Steiner Verlag.
• Eckmann, J. (2014). Nehcü’l-Ferâdis, Uştmahlarnıng Açuk Yolı-Cennetlerin Açık Yolu. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Bulak Neşriyat.
• Gökyay, O. Ş. (2007). Dedem Korkudun Kitabı. Kabalcı Yayınevi.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (2000). Kutb’un Husrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İzbudak, V. (1965). El-İdrâk Haşiyesi. Devlet Basımevi.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. Say Yayınları.
• Karamanlıoğlu, A. F. (1989). Seyf-i Sarâyî Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi’t-Türkî). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karasoy, Y. (1998). Şiban Han Divanı (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kayasandık, A. (2018). Türkiye Türkçesinde Ölen Fiiller. Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 105-125.
• Koç, K. et al. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Küçük, M. (2014). Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Satır Arası İlk Kuran Tercümesi (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kültüral, Z. & Beyreli, L. (1999). Şerîfî Şehnâme Çevirisi I-IV. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nadelyayev, V. M. et al. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’. İzdatel’stvo “Nauka” Leningradskoye Otdeleniye Leningrad.
• Naskali, E. G. & Duranlı, M. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Naskali, E. G. et al. (2007). Hakasça-Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Necip, E. N. (1995). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. Çev. İ. Kurban. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ölmez, Z. K. (1996). Şecere-i Terâkime (Türkmenlerin Soykütüğü). Simurg Yayınları.
• Öner, M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Öner, M. (2013). Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özşahin, M. (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Pekacar, Çetin (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Lexica Societatis Fenno-Ugricae.
• Sleptsov, P. A. (1972). Yakutsko-Russkiy Slovar. Izdatel’stvo Sovetskaya Entsiklopediya.
• Starostin, S. A. et al. (2003). An Etymological Dictionary of the Altaic Languages I-III. Brill.
• Şahin, H. (2003). Eski Anadolu Türkçesi. Akçağ Yayınları.
• Şeyh Süleyman Efendi Buhârî (1298/ M. 1882). Lügat-i Çağatay ve Türkî-i Osmanî. Mihran Matbaası,
• Talat, T. et al. (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük. Simurg Yayınları.
• Tannagaşeva, N. et al. (1995). Şor Sözlüğü. Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• Tavkul, U. (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tezcan, S.(1974). Das uiguische Insadi-Sutra. Berliner Turfantexte 3. Akademie Verlag.
• Tietze, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügatı I: A-E. Simurg Yayınları.
• Toparlı, R. (1992). İrşâdü’l-Mülûk ve’s-Selâtîn. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toparlı, R. (2018) Ed-Dürretü’l-Mudiyye Fi’l-Lügati’t-Türkiyye. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toparlı, R. et al. (2014). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII (1993). 2. Baskı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uğurlu, M. (1987). Munyetü’l Guzât. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Usta, H. İ. (1989). XIII. Yüzyıl Doğu Türkçesiyle Yazılmış Anonim Kuran Tefsirinin Söz ve Şekil Varlığı. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Ünlü, S. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır Arası Kuran Tercümesi (Tiem 73), Giriş-Metin-İnceleme-Analitik Dizin. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• Ünlü, S. (2012). Harezm-Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Eğitim Yayınevi.
• Üşenmez, E. (2010). Karahanlı Türkçesinin Sözlüğü. Doğu Kitabevi.
• Üşenmez, E. et al. (2016). Özbekçe-Türkçe Sözlük. Türk Dünyası Vakfı Yayınları.
• Vambery, H. (1878). Etymologisches Wörterbuch der Turko-Tatarischen Sprachen. F.A. Brockhaus.
• XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I-VIII (1996). 2. Baskı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yudahin, K. K. (1998). Kırgız Sözlüğü I-II. Çev. A. Taymas. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yüce, N. (2014). Zemahşerî: Mukaddimet’ül Edeb. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Zieme, P. & Molnar, A. (1989). Ein weiterer uigurischer Erntesegen. Altorientalische Forschungen, 16, 140-152.
• Zieme, P. (1975). Ein uigurischer Erntesegen. Altorientalische Forschungen, 3, 109-143.
• Zülfikar, H. (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler. Türk Dil Kurumu Yayınları.