Toñukuk Yazıtının II. Taşının 46. Satırında Geçen (a)şok(a) b(a)şl(ı)g sogd(a)k bod(u)n İbaresi Üzerine

Osman Fikri Sertkaya

doi:10.35236/jots.1492237

Araştırma Makalesi

On the phrase (a)šoq(a) b(a)šl(ı)g sogd(a)q bod(u)n found in the 46th line of the stone II of the Toñuquq Inscription

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 331 - 340, 21.07.2024

Osman Fikri Sertkaya

https://doi.org/10.35236/jots.1492237

Öz

The phrase ašok(a) bašlıg in line 46 of the second stone of the Toñuquq inscription has been interpreted in different ways in Turkology literature. The first edition by W. Radloff failed to read this part correctly and translated it incorrectly into German. V. Thomsen and other researchers read the pharase as suq bašlıg offering a more accurate interpretation. Subsequent researchers have offered a variety of interpretations of the phrase, which have significantly contributed to our understanding of the meaning and historical context of the text. If we follow the interpretation proposed by G. J. Ramstedt, which reads the phrase as (a)šoq(a) b(a)šl(ı)g or (a)šoq b(a)šl(ı)g, and translates it as “Ašoka headed (having a head, with leader)” or “Ašoka headed (having a head, with leader)”, we can identify the name of the leader of the Sogdian people and correctly understand the phrase.

Anahtar Kelimeler

Old Turkic, Toñuquq inscription, the line 46 (II/South 2), Sogdian, (a)šoq(a) b(a)šl(ı)g, (a)šoq b(a)šl(ı)g

Kaynakça

Aalto, P. (1958). G. J. Ramstedt und die Inschrift von Tonjukuk. In Eckmann, J. et al. (Eds), Jean Deny Armağanı (pp. 19-24). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Abdurrahmanov, G. & Rustemov, A. (1982). Kadimgi Turkiy Til. Tâşkent: Ukutuvchi Naşriyeti.
Akar, A. (2020). Bilge Tonyukuk Yazıtı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Alyılmaz, C. (2021). Bilge Tonyukuk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aydarov, G. (1971). Yazık orhonskiy pamyatnikov drevnetyurkskoy pismennosti VIII veka. Almaata: Akademiya Nauk Kazakh SSR.
Aydın, E. (2019). Türklerin Bilge Atası Tonyukuk. İstanbul: Kronik.
Berta, Á. (2010). Sözlerimi İyi Dinleyin … Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını. Çev. Yılmaz, E. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
Dietz, S. et al. (2015). Die alttürkische Xuanzang-Biographie V. Nach der Handschrift von Paris, Peking und St. Petersburg sowie nach dem Transkriptvon Annemarie v. Gabain ediert, übersetzt und kommentiert. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2014). Kâşgarlı Mahmud. Dîvânu Lugâti’t-Türk. Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ercilasun, A. B. (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ercilasun, A. B. (2021). Bengü İl Tuta Olurtaçı Sen. Köl Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk Anıtları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Erdem, M. D. & Demirci, Ü. Ö. (2023). Köktürkçe. (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, M. (1970). Orhun Âbideleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Giraud, R. (1961). L’inscription de Bain Tsokto. Paris: Librairie d’Amerique et d’Orient.
Malov, S. E. (1951). Pamyatniki drevnetyurkskoj pis’mennosti. Teksty i issledovaniya. Moskva-Leningrad. Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
Orkun, H. N. (1936). Eski Türk Yazıtları. İstanbul: Devlet Basımevi.
Ölmez, M. (2012). Orhon-Uygur Dönemi Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları, Metin-Çeviri-Sözlük. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
Radloff, W. (1899). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, Zweite Folge: die Inschrift des Tonjukuk. St. Petersburg: Buchdruckerei der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften.
Radloff, W. (1928). Uigurische Sprachdenkmäler: Materialien. Nach dem Tode des Verfassers mit Ergänzungen von S. Malov herausgegeben. Leningrad: Akademie der Wissenschaften der USSR.
Ramstedt, G. J. et al. (1958). Materialien zu den alttürkischen Inschriften der Mongolei. Journal de la Société Finno-Ougrienne, 60(7), 3-91.
Röhrborn, K. (1998). Uigurisches Wörterbuch VI, Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
Rybatzki, V. (1997). Die Toñuquq-Inschrift. Szeged: University of Szeged.
Sertkaya, O. F. (1986). Eski Türk Şiiri’nin Kaynaklarına Toplu Bir Bakış. Türk Dili, 409: 43-80.
Sertkaya, O. F. (2004). Göktürk Yazıtlarında Hintçe Unsurlar. In Zeynep Korkmaz Armağanı (366-380). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Şabani, H. (2006). Ahbar-ı imbaratoriyetü’l-Gök-Türk min mislet-i Tonyukuk.
Tarama Sözlüğü (1967). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü III, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tekin, T. (1968). A Grammar of Orkhon Turkic. Bloomington: Indiana University.
Tekin, T. (1994). Tunyukuk Yazıtı. Ankara: Simurg Yayınları.
Thomsen, V. (1924). Alttürkische Inschriften aus der Mongolei in Übersetzung und mit Einleitung. Übs. von Schaeder, H. H. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 78(3), 121-175.
Tokgöz, H. (2018). Taştaki Yaz(g)ımız. Bilge Kağan, Kül Tigin, Bilge Tonyukuk Anıtları. (Yayımlanmamış Baskı)
Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen, Altuigurisch-Deutsch-Türkisch. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen.
Zieme, P. (1985). Buddhistische Stabreimdictungen der Uiguren. Berliner Turfantexte 13. Berlin: Akademie Verlag.