Kazakçada Moğolca Akrabalık Adları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 122 - 145, 26.02.2025

Emin Oba

https://doi.org/10.35236/jots.1575068

Öz

One of the words that constitute the basic vocabulary of a language is kinship names. These words are among the words that are exchanged between languages with the interaction between cultures. In this study, kinship names borrowed from Mongolian in the vocabulary of Kazakh will be examined. While examining these words, the forms and meanings of the words in Middle Mongolian, Literary Mongolian and Modern Mongolian will be given. In addition, the forms and uses of the word in historical Turkic dialects and modern Turkic dialects will be given. In addition, the origin explanations related to the word will be included.

Anahtar Kelimeler

Kazakh, Mongolian, kinship names, vocabulary

A study on Mongolian kinship names in Kazakh

Öz

One of the words that constitute the basic vocabulary of a language is kinship names. These words are among the words that are exchanged between languages with the interaction between cultures. In this study, kinship names borrowed from Mongolian in the vocabulary of Kazakh will be examined. While examining these words, the forms and meanings of the words in Middle Mongolian, Literary Mongolian and Modern Mongolian will be given. In addition, the forms and uses of the word in historical Turkic dialects and modern Turkic dialects will be given. In addition, the origin explanations related to the word will be included.

Anahtar Kelimeler

Kazakh, Mongolian, kinship names, vocabulary

Kaynakça

• Aksan, D. (2004). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınları.
• Argunşah, M. & Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Atalay, B. (1945). Ettuhfet-üz-Zekiyye Fil-Lugat’it-Türkiyye. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (1970). Abuşka Lûgati veya Çağatay Sözlüğü. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Aytbayulı, Ö. (2007). Diyalektologiyalık Sözdik. Almatı: Arıs Baspası.
• Bammatov, Z. Z. (1969). Kumıksko-Russkiy Slovar’. Moskva: Sovetskaya Entsiklopediyası.
• Baskakov, N. & Toşçakova, T. (1947). Oyrotsko-Russkiy Slovar’. Moskva: Ogiz.
• Baskakov, N. (1953). Hakassko-Russkiy Slovar’. Moskva: Ministerstvo Kultury SSSR Glavizdata.
• Baskakov, N. (1958). Karakalpakşa-Rusşa Sözlik. Moskva: Şet Til Xäm Milliy Sözlikler Memleket Baspası.
• Baskakov, N. (1963). Nogaysko-Russkiy Slovar’. Moskva: Gazodarstvennoye Izdatel'stvo Inostarniks i Natsional’niye Slovari.
• Borovkov, A. K. (1959). Uzbeksko-Russkiy Slovar’. Moskva: Xoriji va Milliy Lugatlar Davlat Naşriyeti.
• Budagov, L. (1869-1871). Sravnitel’nıy Slovar’ Turetsko-Tatarski’ Nareçiy I-II. Sanktpeterburg: Tipografiya İmtsratorokoy Akademiya Nauk.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Clauson, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Csáki, E. (2006). Middle Mongolian Loan words in Volga Kipchak Languages. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Çeremisov, K. M. (1951). Buryatsko-Russkiy Slovar’. Moskva: Gosudarstvennoye Izdatel’stvo Inostarnik i Natsional’nyye Slovari.
• Dankoff, R. & Kelly, J. (1982-1985). Maḥmūd al-Kāšγarī, Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Lugāt at-Turk) I-III. Cambridge: Harvard University Press.
• Doerfer, G. (1963-1975). Turkische und mongolische Elemente im Neupersischen I-IV. Wiesbaden: Fransz Steiner Verlag.
• Doerfer, G. (1985). Mongolo-Tungusica. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Ganiev, F. D. (2017-2018). Tatar Télénéŋ Aŋlatmalı Süzlégé III-IV. Kazan: Tähsi.
• Grønbech, K. (1942). Komanisches Wörterbuch, türkischer Wortindex zu Codex Cumanicus. Kopenhagen: Einar Munksgaard.
• Haenisch, E. (1939). Wörterbuch zu Mongḥol un Nuica Tobca’an (Yüanch’ao psi-hi) geheime Geshichte der Mogolen. Leipzig: Otto Harrassowitz.
• Iskakov, A. (2011). Kazak Edebi Tiliniŋ Sözdigi I-XV. Almatı: Tiltanım.
• Kanar, M. (2016). Büyük Türkçe-Farsça Sözlük. Tehran: Şirin.
• Kara, G. (1990). Zhiyuan Yiyu. Index alphabétique des mots Mongols. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 44(3), 279-344.
• Kincses-Nagy, É. (2018). Mongolic Copies in Chaghatay. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Koç, K. et al. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Kowalewski, J. E. (1844-1849). Dictionnaire Mongol-Russe-Français. Kasan: İmprimerie de L’université.
• Lessing, F. D. (1960). Mongolian-English Dictionary. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• Lessing, Ferdinand D. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük I-II, Çev. Karaağaç, G. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Li, Yong-Sŏng. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Martin, S. E. (1961). Dagur Mongolian (Grammar, Texts and Lection). Bloomington: Indiana University Publications.
• Mostaert, A. (1968). Dictionnaire Ordos. New York-London: Johnson Reprint Corporation.
• Naskali, E. G. & Duranlı, D. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Oba, E. (2020). Kazakçanın Tarihî Türk Lehçelerine Göre Söz Varlığı. IQ Kültür-Sanat Yayınları.
• Oraltay H. et al. (1984). Kazak Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Yayını.
• Ölmez, M. (2007). Tuwinischer Wortschatz -mit alttürkischen und mongolischen Parallelen -Tuvacanın Sözvalığı -Eski Türkçe Moğolca Denklikleriyle-. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Ölmez, Z. (1996). Ebulgazi Bahadır Han Şecere-i Terākime (Türkmenlerin Soykütüğü). Ankara: Simurg Yayınları.
• Öner, M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özönder, F. S. B. (1996). ‘Alī Şîr Nevâyī Muḥākemetü’l-luġateyn İki Dilin Muhakemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özşahin, M. (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Pavet de Corturteille, M. (1870). Dictionnarie Turk-Oriental. Paris: İmprimé Par Ordre de L’empereur a L’imprimerie İmpériale.
• Poppe, N. N. (1927). Das mongolische Sprachmaterial einer Leidener Handschrift. İzvestiya Akademiy Nauk SSSR.
• Poppe, N. N. (1938). Mongolskiy slovar’, Mukaddimat al-adab I-II. Moskva: Akademiy Nauk SSSR.
• Poppe, N. N. (1991). Mongolian loanwords in Kazakh. In Varia Eurasiatica. Festschrift für Professor András Róna-Tas (149-152). Szeged: Attila József University.
• Radloff, W. (1893-1911). Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte I-IV. Sanktpeterburg: İmperatorskoy Akademiy Nauk.
• Rahimi, F. (2016). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. (Doktora Tezi)
• Ramstedt, G. J. (1935). Kalmückisches Wörterbuch. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• Róna-Tas, A. (1982). Loan-Words of Ultimate Middle Mongolian Origin in Chuvash. In Róna-Tas, A. (Ed), Studies in Chuvash Etymology I (pp. 66-134). Szeged: Universitas Szegediensis de Attila József Nominata.
• Röhrborn, K. (1977-1996). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien I-VI. Wiesbaden: Franz Steiner Werlag.
• Sanjeyev, G. D. et al. (2015-2018). Etimologiçeskiy Slovar’ Mongolskiḫ Yazıkov I-III. Moskva: Rossiskaya Akademiya Nauk.
• Schönig, C. (2000). Mongolische Lehnwörter im Westoghusischen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Sevortyan, Y. V. (1974-2003). Etimologiçeskiy slovar’ Tyurkskih yazıkov. Moskva: Akademiya Nauk SSSR.
• Smagulov, A. (2013). Kazak Esimderi (Entsiklopediyalık-Anıktamalık). Almatı: Atamura.
• Starostin, S. A. et al. (2003). An Etimological Dictionary of Altaic Languages I-III. Leiden-Boston: Brill.
• Şçerbak, A. M. (2019). Eski Dönem Türk-Moğol Dil İlişkileri (8.-14. Yüzyıllar). Çev. Alimov, R. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şeyh Süleymān Efendi. (1298). Lugat-i Çağatay ve Türki-yi Osmani. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları c. 13 (2003 baskısı).
• Tekin, T. et al. (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 18.
• Todayeva, B. H. (2001). Slovar’ Yazıka Oyratov Sintszyana. Elista: Kalmytskoye Knizhnoye İzdatel’stvo.
• Toparlı, R. (1992). İrşâdü’l-Mülûk ve’s-Selatîn. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toparlı, R. (2000). Kitâb-ı Mecmu-ı Tercümân-ı Türkȋ ve Acemȋ ve Mugalȋ. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toparlı, R. (2003). Ed-Dürretü’l-Mudiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toparlı, R. et al. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tsbenov, B. & Tumurdey, G. (2014). Kratkiy Dagursko-Russkiy Slovar’. Ulan-Udä: İzdatelstvo BNTS SO RAH.
• Tuna, Osman N. (1976). Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler. Türkiyat Mecmuası, 118, 281-314.
• Türkiye’de Halk Ağızlarından Derleme Sözlüğü. (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünlü, S. (2012). Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Vasmer, M. (1986-1987). Etimologiçeskiy Slovar’ Russkogo yazıka I-IV. Moskva: Progress.
• Wilkens, J. (2021). Handworterbuch des Altuigurischen, Altuigurisch-Deutsch-Turkisch. Göttingen: Universitetsverlag.
• XII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü. (1995-1996). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yudahin, K. K. (1998). Kırgız Sözlüğü, Çev. Taymas, A. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.