Dede Korkut Kitabı’nda “Kadunum – Diregüm – Döllügüm” İbaresinin Okunması Üzerine Notlar

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 402 - 415, 18.08.2025

Osman Fikri Sertkaya

https://doi.org/10.35236/jots.1589434

Öz

The article focuses on a verse from the Dirsä Xan Boyu of the Book of Dädä Qorqut, specifically examining how the seventh line has been interpreted, transcribed, and analyzed by different manuscripts and researchers. Numerous scholars have read and interpreted this line in various ways, such as qadunum, dirägüm, dölügüm, using diverse linguistic and textual analysis methods. Ultimately, it is proposed that the line be read as qadınım, dirägim, döllügüm meaning “my wife, the pillar of my home, the bearer of my children”.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dädä Qorqut , Dirsä Xan narrativ , qadunum , dirägüm , dölügüm

Notes on the Reading of the Phrase “Kadunum – Diregüm – Döllügüm” in the Book of Dädä Qorkut

Öz

The article focuses on a verse from the Dirsä Xan Boyu of the Book of Dädä Qorqut, specifically examining how the seventh line has been interpreted, transcribed, and analyzed by different manuscripts and researchers. Numerous scholars have read and interpreted this line in various ways, such as qadunum, dirägüm, dölügüm, using diverse linguistic and textual analysis methods. Ultimately, it is proposed that the line be read as qadınım, dirägim, döllügüm meaning “my wife, the pillar of my home, the bearer of my children”.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dädä Qorqut , Dirsä Xan narrativ , qadunum , dirägüm , dölügüm

Kaynakça

• Araslı, H. (1939). Kitabi-Dede Qorqud. Bakı: Azerneşr.
• Araslı, H. (1962). Kitabi-Dede Qorqud (İkinci baskı). Bakı: Azerbaycan Dövlet Neşriyatı.
• Araslı, H. (1978). Kitabi-Dede Qorqud (Üçüncü baskı). Bakı: Gençlik Yayınevi.
• Aşirov, A. & Guzuçıyev, T. (1995). Kitabı Dedem Gorkut ala lisanı tayfanı oguzan (Gorkut atanın kitabı oguz taypalarının dillerinde). Aşgabat.
• Aşirov, A. (1997). Kitabi Dedem Korkut ve Hekayatı Oguz-nameyı Gazan Beg ve Gayrı. Aşgabat.
• Bartold, V. V. (1962). Kniga Moego Deda Korkuta. Moskova-Leningrad: Nauka.
• Bazin, L. & Gökalp, A. (1998). Le Livre de Dede Korkut, Récit de la Geste oghuz. Paris: Éditions Gallimard.
• Bazin, L. (1977). Deux passages incompris dans le Kitab-ı Dede Korkut. Studia Ottomanica, Festgabe für Gyorgy Hazai zum 65. Geburtstag, 13–20.
• Cemaleddin, S. E. (2008). Hilyetül-insan ve helbetül-lisan. Bakı: Kitab Alemi.
• Cemşid, Ş. (1980). Dede Korkut Dastanları. Bakı.
• Cemşidov, Ş. (1999). Kitabi-Dedem Qorqud (Tarihi, coğrafi, tekstoloji tedqıq ve Drezden elyazmasının dürüstleşdirilmiş elmi metni). Bakı: Elm.
• Clauson, S. G. (1972). Etymological Dictionary of the Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Demir, N. (2019). Dede Korkut Destanı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Doerfer, G. (1967). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen: unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenzeit. Band II. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• Ergin, M. (1958). Dede Korkut Kitabı I: Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ergin, M. (1963). Dede Korkut Kitabı II: İndeks-Gramer. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Gökyay, O. Ş. (1938). Dede Korkut. İstanbul: Arkadaş.
• Gökyay, O. Ş. (1939). Bugünkü Dille Dede Korkut Masalları. İstanbul: Muallim Ahmet.
• Gökyay, O. Ş. (1963). Bugünkü Dille Dede Korkut. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı.
• Güney, E. & Güney, H. (2006). Nevşehir Folkloru I: Deyimler-Ata-sözleri-Sözcükler. Nevşehir: Nevşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Hacıyev, A. H. O. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın Şerhli Okunuşu, II Kitab (1 ve 2-ci Boylar Üzre). Bakı: Elm və Təhsil.
• Hein, J. (1958). Das Buch des Dede Korkut: Ein Nomadenepos aus türkischer Frühzeit. Zurich: Manesse.
• Hızarcı, S. (1953). Dede Korkut Kitabı (Kitâb-ı Dede Korkut alâ Lisân-ı Tâife-i Oguzân). İstanbul: Varlık.
• Kaçalin, M. S. (2006). Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-nâmesi. İstanbul: Kitabevi.
• Kaçalin, M. S. (2017). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaşgari, M. (2006). Divani luğat-it-Türk, I-IV (R. Esger, Çev.). Bakı: Ozan.
• Kızılözen, C. (2017). Dedem Korkut Kitabı’nda bir yapı çözümlenmesi II: vire kim. Journal of Turkish Language and Literature, 3(1), 167–176.
• Kilisli Muallim Rifat. (1332). Kitâb-ı Dede Korkud ‘alâ lisân-ı Tâife-i Oğuzân. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Lewis, G. (1974). The Book of Dede Korkut. Oxford: Clarendon Press.
• Özçelik, S. (2013). Dede Korkut eydür: Oğul, ol nesne, tarıklık değil tar kıllık’dır; ol fi‘l boşalmak değil yoşulmak’dır. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(3), 47–52.
• Sertkaya, O. F. (2006). Dede Qorqud Kitabı’nda işlenen “tarıklığı boşalmak” ifadesine dair [Akt. A. Ramazanova]. Dede Qorqud: Elmi-Ədəbi Toplu, (2006/4 [21]), 18–27.
• Sertkaya, O. F. (2007). Dede Korkut’ta geçen “tarıklığı boşalmak” ibaresi üzerine. In I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı (9–15 Nisan 2006, Çeşme–İzmir), Bildiri kitabı (Cilt 4, ss. 1853–1862). İzmir.
• Sertkaya, O. F. (2025). Tarıklığı Boşalmak Deyimi Üzerine. Dil Araştırmaları, 36, 1-5.
• Sümer, F. et al. (1972). The Book of Dede Korkut: A Turkish Epic. Austin: University of Texas Press.
• Tekin, T. (1982). Some corrections in Kitab-ı Dede Korkut. In Studia Turcologica: Memoriae Alexii Bombaci dicata (pp. 563–576). Napoli: Istituto Universitario Orientale.
• Tekin, T. (1986). Dede Korkut Hikâyelerinde Bazı Düzeltmeler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1982-1983, 141–156.
• Tekin, T. (2004). Makaleler II: Tarihî Türk Yazı Dilleri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yusuf Has Hacib. (2006). Kutadgu Bilig (R. R. Arat, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.