Bir Vaka Çalışması: Villa Tarabya

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 19, 13.11.2025

Melek Elif Somer , Demet Sürücü , Meltem Vatan

Öz

Bu çalışmanın temel amacı İstanbul Boğazı'ndaki ahşap karkas kültürel mirasın sayıları gittikçe azalan çarpıcı örneklerinden biri olan Villa Tarabya'nın, bilgi kaybının önlenmesi adına, belgelenmesidir. Yapı 1905-1906 yıllarında Raimondo D'Aronco tarafından inşa edilmiştir ve yapı teknolojilerinin dönüşmeye başladığı, eski ve yeni tekniklerin harmanlandığı, 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başları inşa uygulamalarına örnek teşkil etmektedir. Yığma zemin üzerine inşa edilmiş, yerel detaylar barındıran ahşap karkas yapı Art Nuevo tarzı yanında geleneksel Osmanlı konaklarının özelliklerini taşımaktadır. Çalışma kapsamında nitel araştırma yöntemlerinden biri olan, vaka çalışması uygulanmıştır. Bir saha ziyareti sırasında gerçekleştirilen gözlemler, toplanan görsel verilerin kullanımı yolu ile, koruma ve onarım gerektiren yapının mimari unsurları yanında, taşıyıcı sistemi, yapı malzemeleri, hasar durumu ve yapısal kısımlarındaki bozulmalar belgelenmiştir. Bozulmalar ağırlıklı olarak ahşap karkas duvarlarda ve çatı bölümlerinde gerçekleşmiştir. Gözlemlenen yapısal hasarların bakım eksikliğinden kaynaklandığı ve çevresel etkilerin yapıdaki bozulma süreçlerini hızlandırdığı düşünülebilir. Buna karşın bina hasarlı olmasına rağmen ahşap kısımların taşıyıcı özelliklerini kısmen de olsa halen koruduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul ahşap karkas , taşıyıcı sistem ve yapı malzemeleri , yapısal ahşapta bozulmalar

Teşekkür

Villa Tarabya ziyaretini bizler için mümkün kılan İtalya Büyükelçiliği’ne teşekkürlerimizi sunarız.

A Case Study: Villa Tarabya

Öz

The primary objective of this study is to document Villa Tarabya, one of the striking examples of timber-framed cultural heritage on the Bosphorus, in order to prevent the loss of information and preserve it. The structure, built by Raimondo D'Aronco between 1905 and 1906, is an example of the construction practices of the late 19th and early 20th centuries when construction technologies were beginning to transform and traditional and contemporary techniques were being blended. The timber frame structure, built on a masonry foundation and featuring local details, bears both the Art Nuevo style and the characteristics of traditional Ottoman mansions. A case study, a qualitative research method, was employed within the scope of the study. Through observations made during a field visit and the use of visual data collected, the architectural elements of the structure requiring urgent repair, as well as the structural system, building materials, damage status and deterioration in structural parts were documented. Deterioration mainly occurred in the timber frame walls and roof sections. It can be assumed that environmental factors, such as humidity, temperature changes, and the seashore effect, likely accelerate the deterioration processes in the structure and that the observed structural damages are due to a lack of maintenance. On the other hand, although the building is damaged, the wooden parts partially preserve their load-bearing properties.

Anahtar Kelimeler

Istanbul timber-frame , structural system and construction materials , degradation of structural timber

Teşekkür

We would like to express our sincere gratitude to the Embassy of Italy for making our visit to Villa Tarabya possible.

Kaynakça

• Bal, İ. E., Vatan, M., (2009). Earthquake Resistance of Traditional Houses in Turkey: Timber-Frame Infilled Structures. International Symposium on Timber Structures from Antiquity to the Present, 25-27 Haziran 2009. İstanbul.
• Barillari, A., ve Di Donato, M. (2010). "Osmanlı Mimarı" D’Aronco İstanbul projeleri 1893–1909: Restorasyonlar, projeler, kitaplar [Bilimsel proje kapsamında hazırlanmış sergi kataloğu]. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Katalogları I (2. baskı).
• Dışkaya, H. (2011). 19. yüzyıl İstanbul geleneksel ahşap karkas yapılarında deprem etkisinin sonlu elemanlar yöntemi ile değerlendirilmesi [Doktora tezi, Mimar Sinan Üniversitesi].
• Doğangün, A., Tuluk, Ö. İ., Livaoğlu, R., ve Acar, R. (2006). Traditional wooden buildings and their damages during earthquakes in Turkey. Engineering Failure Analysis, 13(6), 981–996.
• Dong, G., Zhang, B., Qi, J., Yuan, H., Zhou, Y., Luo, B., Deng, S., ve Xia, Y. (2023). The deterioration state and degradation mechanism of historical timber structures from the Yunnan Military Academy. Wood Material Science and Engineering, 18, 1878–1887.
• Ekinci, S., ve Arpacıoğlu, Ü. (2004, Ekim). Geleneksel ahşap yapılarda yapı fiziği ve malzeme sorunlarının taşıyıcı sisteme etkileri. 2. Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve Sergisi, İstanbul.
• Eldem, S. H. (1987). Turkish houses I: Ottoman period. T.A.Ç.
• Fengel, D. (1991). Aging and fossilization of wood and its components. Wood Science and Technology, 25(3), 153–177.
• Grottesi, G., Coelho, G., ve Kraniotis, D. (2023). Heat and moisture induced stress and strain in wooden artefacts and elements in heritage buildings: A review. Applied Sciences, 13(12), 7251.
• Güçhan, N. Ş. (2018). History and characteristics of construction techniques used in traditional timber Ottoman houses. International Journal of Architectural Heritage, 12(1), 1–20.
• Gülkan, P., ve Langenbach, R. (2004, August). The earthquake resistance of traditional timber and masonry dwellings in Turkey. 13th World Conference on Earthquake Engineering, Vancouver.
• Günay, R. (2002). Geleneksel ahşap yapılar – Sorunları ve çözüm yolları. Istanbul.
• Hızal, K. T. (2024). Species and deterioration of woods used in a traditional Turkish house. BioResources, 19(1), 872–885.
• ICOMOS. (1999). Ahşap tarihi yapıların korunması için ilkeler (Z. Ahunbay, Trans., 2004). ICOMOS Türkiye.
• Karataş, L. (2023). Yersel lazer tarama yöntemi ve ortofotoların kullanımı ile kültür varlıklarının cephelerindeki malzeme bozulmalarının dokümantasyonu: Mardin Mungan Konağı örneği. Geomatik, 8(2), 152–162.
• Kataoka, Y., Kiguchi, M., Williams, R. S., ve Evans, P. D. (2007). Violet light causes photodegradation of wood beyond the zone affected by ultraviolet radiation. Holzforschung, 61(1), 23–27.
• Kömürcüoğlu, E. A. (1996). Das alttürkische Wohnhaus [Doktora tezi, Technische Universität Berlin].
• Langenbach, R. (2000). Intuition from the past: What we can learn from traditional construction in seismic areas, the Orta, Turkey, earthquake of June 6, 2000. US/ICOMOS.
• Long, K., Chen, K., Lin, L., Fu, F., ve Zhong, Y. (2023). Deterioration of microstructures and properties in ancient architectural wood from Yingxian Wooden Pagoda (1056 AD) during natural aging. Forests, 14(2), 393.
• Martín, J., ve López, R. (2023). Biological deterioration and natural durability of wood in Europe. Forests, 14(2), 283.
• Nerdinger, W., Petzet, M., ve Walter, B. (2010). Wendepunkte im Bauen: Von der seriellen zur digitalen Architektur. Edition Detail.
• ProHolz Austria. (1999). Mehrgeschoßiger Wohnbau in Österreich – Rahmenbauweise. Vienna.
• Sezgin, H. (2004). İtalya’nın unuttuğu bir mücevher: Villa Tarabya, İstanbul’un risk altındaki kültür varlıkları. Mimar.IST, 2004(4), 13–14.
• Somer, M. E. (2022). A case study from Istanbul’s Westernization period: The technical documentation of Prinkipo Palace. International Journal of Architectural Heritage, 16(2), 261–283.
• Talat, A. (1922). Ahşap İnşaat Eskali. İTÜ Merkez Kütüphanesi Nadir Eserler.
• Tampone, G., Michelmore, D., Erdoğmuş, E., Demirel, E., ve Barillari, D. (2011). Condition report and proposals for emergency propping to the Villa Tarabya, the summer embassy of Italy in Istanbul: Masterpiece in wood of Raimondo D’Aronco. Associazione Palatina.
• Tampone, G., ve Derinaldis, P. P. (2011, June). A timber propping for Villa Tarabya: A timber liberty architecture in Istanbul. In SHATIS’11: International Conference on Structural Health Assessment of Timber Structures, Lisbon.
• Tanyeli, U. (2004). Konutu ve modernleşmeyi metropolden okumak: İstanbul 1900–2000. Akın Nalça.
• Tobriner, S. (2000, November). Wooden architecture and earthquakes in Turkey: A reconnaissance report and commentary on the performance of wooden structures in the Turkish earthquakes of 17 August and 12 November 1999. In International Conference on the Seismic Performance of Traditional Buildings, Istanbul (pp. 16–18).
• Tokgöz, E. (2015). Türkiye’nin iktisadi gelişme tarihi [1914–2011]. İmaj Yayınevi.
• Walsch-Korb, Z., ve Averous, L. (2019). Recent developments in the conservation of materials properties of historical wood. Progress in Materials Science, 102, 167–221.
• Wang, S. (2021). Damage classification to historical wooden structures: A preliminary survey and recommendation for Dong Minority Drum Towers. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, XLVI-M-1–2021, 821–827.
• Yağcı Ergun, S. F., ve Schuller, M. (2021, August). Timber frame system after the western influence on the houses of Istanbul. In Eighth Annual Construction History Society Conference, Cambridge.
• Yağcı, F. (2019). Son dönem Osmanlı konutlarında mimari elemanlar. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 1(22), 66–75.
• Yağcı, S. F., ve Mazlum, D. (2015). Traditional timber houses of Istanbul: Heritage values and preservation problems. Journal of Architectural Conservation, 21(3), 160–177.
• Yakartepe, E. Ç., ve Binan, C. (2011). Istanbul’s modernization-period hotels (1840–1914). Megaron, 6(2), 79–94.
• Yang, Y., Song, C., Liang, L., Tao, M., Wang, F., ve Zhao, Y. (2023). Material deterioration detection of wooden columns at the Nanyang Fuya Museum using a combination of macroscopic visual inspection and moisture content testing. BioResources, 18(2), 3750–3767.
• Yergün, U. (2002). Batılılaşma dönemi mimarisinde yapım teknolojisindeki değişim ve gelişim [Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi].