ANAYASAL İKTİSATÇI OLARAK F.A. HAYEK’İN ARTAN ORANLI VERGİ TARİFESİNE YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ ve TEK ORANLI VERGİ SAVUNUSU

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 91 - 104

Coşkun Can Aktan , Mehtap Öksüz

https://doi.org/10.71284/jpepfm.202528

Öz

Bu makale, 20. yüzyılın önde gelen liberal düşünürlerinden F. A. Hayek’in artan oranlı gelir vergisine yönelik eleştirilerini ve tek oranlı vergileme modelini savunmasının nedenlerini ele almaktadır. Hayek, artan oranlı verginin “kanun önünde eşitlik” ve “genellik ilkesi” gibi hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmadığını savunmakta; bu tür bir vergilemenin ayrımcılığa, keyfiliğe ve siyasi rantçılığa zemin hazırlayacağını ileri sürmektedir. Makalenin özgün değerini, Hayek’in maliye yazınında dağınık şekilde yer alan vergilemeye ilişkin görüşlerini sistematik biçimde bir araya getirerek onun anayasal vergi anlayışını kapsamlı şekilde ortaya koyması oluşturmaktadır. Ayrıca çalışmada, Hayek’in düşüncelerinin John Locke’un “öngörülebilirlik”, “genellik” ve “istikrarlılık” ilkelerine dayanan siyasal felsefesiyle olan bağlantıları vurgulanmakta ve bu bağlantıların Hayek’in vergilendirme anlayışına yansımalarına yer verilmektedir. Makalenin temel amacı, Hayek’in tek oranlı vergileme sistemini savunmasının arkasındaki gerekçeleri ortaya koymak ve bu bağlamda artan oranlı vergilendirmenin hem ekonomik hem de etik temellerini sorgulamaktır. Bu yönüyle çalışma, günümüz vergi politikalarının anayasal sınırlamalar çerçevesinde nasıl tasarlanması gerektiğine dair önemli bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Artan Oranlı Vergileme , Tek Oranlı Vergileme , F. A. Hayek.

F.A. HAYEK’S CRITICISM OF PROGRESSIVE TAXATION AND DEFENSE OF PROPORTIONALITY AS A CONSTITUTIONAL ECONOMIST

Öz

This article examines the criticisms directed by one of the leading liberal thinkers of the 20th century, F. A. Hayek, against progressive income taxation and explores the rationale behind his defense of a proportional taxation. Hayek argues that progressive taxation is incompatible with fundamental principles of the rule of law—such as equality before the law and the generality principle—and contends that it fosters discrimination, arbitrariness, and political rent-seeking. The article’s originality lies in its systematic reconstruction of Hayek’s scattered remarks on taxation within his broader body of work, thereby offering a comprehensive account of his constitutional approach to tax policy. Furthermore, the study highlights the philosophical affinity between Hayek’s views and John Locke’s emphasis on the principles of predictability, generality, and stability in legal and political order, and analyzes how these principles are reflected in Hayek’s approach to taxation. The main aim of the article is to uncover the normative and theoretical foundations of Hayek’s support for proportional taxation and to critically assess the economic and ethical premises of progressive taxation. In doing so, the study provides a significant contribution to contemporary debates on how tax systems should be designed within the constraints of constitutional government.

Anahtar Kelimeler

Progressive Taxation , Proportional Taxation , F.A. Hayek

Kaynakça

• Aktan, C.C. (2018). Laissez faire liberalizm’inden klasik liberalizm’e; neo-liberalizm’den liberteryenizm’e: Liberal düşünce. In C. C. Aktan & B. Şahin (Eds.), Liberalizm, demokrasi ve sınırlı devlet. Orion.
• Aktan, C.C. & Vural, İ.Y. (2021). Friedrich A. von Hayek’in felsefesinde sosyal düzen, kurallar ve kurumlar. In C. C. Aktan (Ed.), Nobelite: Hukuk ve iktisat yaklaşımının öncüleri. Astana Yayınları.
• Estrada, F. (2010). A reading Hayek on power to tax [Working paper]. SSRN. https://ssrn.com/abstract=1575864
• Hayek, F. A. (1944). The road to serfdom. University of Chicago Press.
• Hayek, F. A. (1953). The case against progressive income taxes. The Freeman, 4(12), 229–232. https://cdn.mises.org/Freeman53-12b_3.pdf
• Hayek, F. A. (1956). Progressive taxation reconsidered. In M. Sennholz (Ed.), On freedom and free enterprise: Essays in honor of Ludwig von Mises (pp. 265–284). D. Van Nostrand Co.  https://centerforeconomicliberty.blogspot.com/2012/09/progressive-taxation-reconsidered-by-f.html
• Hayek, F. A. (1960). The constitution of liberty. University of Chicago Press.
• Hayek, F. A. (1979). Law, legislation and liberty: Vol. 3. The political order of a free people. Routledge & Kegan Paul.
• Hayek, F. A. (1984). A model constitution. In C. Nishiyama & K. R. Leube (Eds.), The essence of Hayek (pp. 317–328). Hoover Institution Press.
• Hayek, F. A. (1993). Law, legislation and liberty: Vol. 2. The mirage of social justice. Routledge. (Original work published 1976)
• Hayek, F. A. (2002). Anayasal iktisat üzerine düşünceler [Reflections on constitutional economics] (T. Akdemir, Çev.). In C. C. Aktan (Ed.), Anayasal iktisat (pp. 45–62). Siyasal Kitabevi. (Original work published 1984)
• Locke, J. (2012). Hükûmet üzerine ikinci inceleme [Second treatise of government] (F. Bakırcı, Çev.; 2nd ed.). Ebabil Yayıncılık. (Original work published 1689)
• Martin, C. S., & Wenzel, N. G. (2020). Generality and knowledge: Hayek’s constitutional theory of the liberal state. Constitutional Political Economy, 31(2), 145–168. https://doi.org/10.1007/s10602-019-09293-3
• Melkevik, Å. (2016). No progressive taxation without discrimination? On the generality of the law in the classical liberal tradition. Constitutional Political Economy, 27(4), 418–434. https://doi.org/10.1007/s10602-016-9219-5
• Spicer, M. W. (1995). On Friedrich Hayek and taxation: Rationality, rules, and majority rule. National Tax Journal, 48(1), 103–111. https://doi.org/10.1086/NTJ41789127
• Steele, G. (2011). Progressive taxation: Applying Hayek’s constraint. The Political Quarterly, 82(2), 222–230. https://doi.org/10.1111/j.1467-923X.2011.02185.x
• Yay, T. (2013). F. A. Hayek’te iktisadi düşünce. Ezgi Kitabevi.
• Yayla, A. (2000). Özgürlük yolu: Hayek’in sosyal teorisi. Liberte Yayınları.