An Evaluation on the Current Structure of Municipalities’ Revenues and Their Structural Constraints of Increasing Revenue

Yıl 2020, Sayı: 64, 31 - 49, 22.01.2021

Erdal Eroğlu

Öz

This study aims to examine the structural constraints of municipal revenues and offer some solutions to increase these revenues, focusing on the revenue structure of municipalities in Turkey for 2010–2018. In this context, the revenue structure of municipalities is analyzed within the framework of financial autonomy. The most serious problems of the municipalities in Turkey are insufficient revenue to finance their expenditures and their financial dependence on the central government. Municipalities do not have the authority to impose new taxes, and they have restrictions on creating alternative sources of revenue as required by the relevant legislation. Consequently, they go into borrowing, especially in financing their investment expenditures. This study discusses three ways of increasing municipal revenues: one is to revise current sources; the second is to generate new sources, and the third one is to use current sources efficiently. The statistical information used within the scope of the study was compiled from the data published by the Ministry of Treasury and Finance, General Directorate of Accounts, and Public Procurement Authority. The current situation analysis and policy synthesis are the methods adopted in the study. Findings reveal that municipalities have structural constraints on the issue of increasing their existing income and creating new sources of income; therefore, an expenditure-oriented perspective is required for municipalities.

Anahtar Kelimeler

Municipality revenues, fiscal decentralization, structural constraint, revenue capacity, expenditure management

Belediye Gelirlerinin Yapısının ve Gelir Artırımı Konusunda Yapısal Kısıtların Değerlendirilmesi

Öz

2010-2018 dönemi kapsamında Türkiye’de belediyelerin gelir yapısının, yapısal kısıtlarının ve gelir artırımı konularının incelendiği bu çalışmanın amacı belediyelerdeki mevcut durumun ortaya konularak alternatif gelir artırımı konusunda çözüm önerilerinin getirilmesidir. Bu kapsamda çalışmada belediyelerin gelir yapısı mali özerklik bağlamında analiz edilmekte ve belediyelerin gelirlerinin arttırılması hususunda yapısal kısıtlardan hareketle değerlendirmeler ve önerilerde bulunulmaktadır. Türkiye’de belediyelerin en önemli sorunu mali açıdan merkeze bağımlı olmaları ve harcamalarını finanse edecek ölçüde yeterli öz gelire sahip olmamalarıdır. Bunun sonucunda belediyeler özellikle yatırım harcamalarının finansmanı sürecinde borçlanmaya gitmektedirler. Bu durumun temel nedenlerinden biri belediyelerin vergilendirme yetkisinin olmaması ve alternatif gelir kaynakları yaratma hususunda ilgili mevzuatlar gereği kısıtlıklara sahip olmasıdır. Çalışmada belediye gelirlerinin artırılması konusu mevcut gelir kaynaklarının iyileştirilmesi, yeni gelir kaynaklarının yaratılması ve etkin kaynak kullanımı ile gelir artırımı şeklinde üç başlıkta tartışılmaktadır. Çalışma kapsamında kullanılan istatistiki bilgiler Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü ve Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan verilerden derlenmiştir. Çalışmada benimsenen yöntem mevcut durum analizi ile politika sentezidir. Çalışmada, belediyelerin mevcut gelirlerinin artırımı ve yeni gelir kaynaklarının yaratılması hususlarında yapısal kısıtlara sahip oldukları dolayısıyla belediyeler için etkin harcama yönlü bir bakış açısının gelir artırımı için gerekli olduğu sonuçlarına ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Belediye Gelirleri, Mali Özerklik, Yapısal Kısıt, Gelir Artırımı, Harcama Yönetimi

Kaynakça

• Acar, F. ve Aydın, F. (2013). Tüm Yönleri ile Belediye Gelileri Vergiler, Harçlar Ücretler, Katılım Payları, Türkiye Belediyeler Birliği, Ankara.
• Akai N., & M. Sakata (2002). Fical Decentralization Contributes to Economic Growth: Evidence from State-Level Cross-Section Data for the United States. Journal of Urban Economics, (52), 93-108.
• Altuğ, F., ve Çetinkaya, Ö. (2010). Mahalli İdarelerde Harcama Yönetimi ve Kullanılan Tekniklerin Değerlendirilmesi. F. Altuğ, Ö. Çetinkaya ve S. İpek (Ed.), Mahalli İdareler Maliyesi Üzerine Yazılar içinde. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Arıkboğa, Ü. (2016). Türkiye’de Belediyelerin Gelir Yapısı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(33), 276-297.
• Blair, H. (2000). Participation and Accountability at The Periphery: Democratic Local Governance in Six Countries. World development, 28(1), 21-39. https://doi.org/10.1016/S0305-750X(99)00109-6
• Bos, F. (2013). Economic Theory and Four Centuries of Fiscal Decentralisation in the Netherlands. OECD Journal on Budgeting, Vol. 2, 9-60. https://doi.org/10.1787/16812336
• Bröthaler, J., & Getzner, M. (2011). Fiscal autonomy and total government expenditure: an Austrian case-study. International Advances in Economic Research, 17(2), 134-156. DOI 10.1007/s11294-011-9301-8
• Çetinkaya, Ö., ve Demirbaş, T. (2010). Belediye gelirlerinin analizi ve mali özerklik açısından değerlendirilmesi. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (53), 1-18.
• Çetinkaya, Ö., Korlu, R. K., ve Eroğlu, E. (2016). Belediye hizmetlerinin kalitesi ve vatandaşların algı düzeyi: Bursa Büyükşehir Belediyesi örneği. Süleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 21(4), 1251-1273.
• Çetinkaya Ö., Eroğlu E., ve Bolaç U. (2018). Turizmin Belediyelerde Ortaya Çıkardığı Finansman Sorunları ve Çözüm Önerileri.
• Mecek, M. Parlak, B., & Atasoy, E (Ed.), Kent Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Etkin Belediyecilik Uygulamaları içinde (s. 1405-1425). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çiçek, G. (2009). 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun yapım işleri ihaleleri uygulamalarında karşılaşılan ihale uyuşmazlıkları ve çözüm önerileri. (Yüksek Lisans Tezi) Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Danuletiu, D. C. (2010). Fiscal decentralization and issues of municipal bonds: the case of Romania. Polish Journal of Management Studies, 1, 72-80. http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-articleBPC8-0006-0024
• Demirbaş, T. ve Çetinkaya, Ö. (2010). Belediye Gelir Türü Olarak Motorlu Taşıtlar Vergisi Önerisinin Tartışılması.
• F. Altuğ, Ö. Çetinkaya ve S. İpek (Ed.), Mahalli İdareler Maliyesi Üzerine Yazılar içinde (s. 117-130). Bursa: Ekin Kitabevi.
• Demircan, E. S. (2007). Yeni ekonomik düzende küreselleşme yerelleşme bağlamında belediyelerde yeni mali yönetim anlayışı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (30), 99-128.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2018/11/Birinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1963- 1967%E2%80%8B.pdf
• Doğan, M., ve Baş, A., İ. (2013). Bir finansman kaynağı olarak belediyelerde borçlanma. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 34(1), 293-315.
• Egeli, H., ve Diril, F. (2012). Türkiye’de yerel yönetimlerde mali özerklik ve vergilendirme yetkisi. Sayıştay Dergisi, 84, 26-44.
• Eroğlu, E., ve Tunç, G. (2018). Devletin Yeniden Ölçeklenmesi ve Finansallaşma: Yerel Yönetimlerin Mali Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. Emek Araştırma Dergisi (GEAD), 9(14), 23-50.
• Eroğlu, E. (2020). Belediye İktisadi Teşebbüslerinin Yerel Kamu Alımları İçerisindeki Payları ve Etkinliği: Bursa Büyükşehir Belediyesi Örneği, Business and Economics Research Journal, 11(4), 1035-1048.
• Ersoy, M. (1999). Tarihsel perspektif içinde Türkiye’de Merkezi Yönetim Yerel Yönetim İlişkisi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 9(1), 45-66.
• Fınžgar, M., & Oplotnık, Ž, J. (2013). Comparison of Fiscal Decentralization Systems in EU 2 According to Selected Criteria. Journal of Local Self-Government, 11(3), 651-672. https://www.researchgate.net/profile/Zan_ Oplotnik/publication/263544639_Comparison_of_Fiscal_Decentralization_Systems_in_EU-27_According_ to_Selected_Criteria/links/54a21acf0cf256bf8baf7d03/Comparison-of-Fiscal-Decentralization-Systems-inEU-27-According-to-Selected-Criteria.pdf
• Gerçek, A. (2010). Belediye Vergilerinin Türleri ve Analizi. F. Altuğ ve Ö. Çetinkaya (Ed.), Mahalli İdareler Maliyesi Üzerine Yazılar içinde, (s. 7-30). Bursa: Ekin Kitabevi.
• Güneş V., & Eroğlu E. (2016, Şubat). The Role of The Politics in Fiscal Relations Between Administrations: An Analysis on The Budget of Municipalities in Turkey, IX. European Conference on Social and Behavioral Sciences, Paris, FRANSA.
• Güner, Ayşe (2005), Yerel Bir Gelir Olarak Motorlu Taşıtlar Vergilemesi. Legal Mali Hukuk Dergisi, 1(11), 2965–2972.
• Hansen, S. W. 2015. The Democratic Costs of Size: How Increasing Size Affects Citizen Satisfaction with Local Government, Political Studies, 63(2), 373-389. https://doi.org/10.1111/1467-9248.12096
• Hacıköylü, C., ve Heper, F. (2010). Emlak Vergisinde Matrah Tespitine İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Maliye Dergisi, (158), 1-14.
• İpek, E. Ş. (2018). Türkiye’de belediye gelirlerinin değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 1-19.
• Kamu İhale Kurumu (2019). Kamu Alımları İzleme Raporu. Ankara. Erişim Adresi: https://dosyalar.kik.gov.tr/ genel/Raporlar/kamu_ihale_kurumu_2019_12_aylik_kamu_alimlari_istatistikleri.pdf.
• Keleş, R. (2016). Yerinden Yönetim ve Siyaset ( 10. bs). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kılıçaslan, H., ve Yavan, S. (2017). Rant Vergisi: Avusturya ve İsviçre Örnekleri ve Türkiye’ye İlişkin Bir Değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1), ss. 47-60.
• Korlu, R. K., ve Çetinkaya, Ö. (2015). Türkiye’deki belediyelerin mali özerkliğinin öz gelirler bağlamında analizi ve değerlendirilmesi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 95-111.
• Mehmet, D. A. Ğ., ve Kılınç, F. (2017). 6360 Sayılı Kanun Sonrası Büyükşehir Belediyeleri Açısından Mali Özerkliğin Değerlendirilmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 426-443 g
• Oates, W. (1999). An essay on fiscal federalism. Journal of Economic Literature. 47, 1120-1149. https://www. aeaweb.org/articles?id=10.1257/jel.37.3.1120
• Önal, A. (2008). Türkiye’de Belediyelerin Borçlanma Süreci: 1960-2006. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (39), 187-206.
• Pratchett, L. (2004). Local autonomy, local democracy and the ‘new localism’. Political Studies, 52(2), 358-375. https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.2004.00484.x
• Sakal, M. ve H. Demirhan (2015). Yerel Yönetimlerin Gelir Toplama Zorunluluğu, Finans Sorunları ve Yeni Kaynak Arayışları.
• M. Mecek, M. Doğan ve B. Parlak (Ed.), İdari ve Mali Açıdan Türkiye’de Yerel Yönetimler içinde (s. 405-416). Antalya: Bekad Yayınları.
• Solak, A. (2014). Yapım İhalelerinde Karşılaşılan Sorunlar Ve Çözüm Önerileri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 16(2), 13-21.
• Şener, M. (1998). Türkiye’de Belediyelerin Finansman Sorunları ve Çözüm Önerileri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(5), ss. 7-24.
• Toprak, Z. (2006). Yerel yönetimler (6. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Tekeli, İ. (2006). Katılımcı Demokrasi ve Sivil Toplum Kuruluşları (2. bs). Sosyal Demokrasi Derneği Yayınları–1, Ankara: Genç Offset.
• Ulusoy, A., ve Akdemir, T. (2009). Yerel yönetimler ve mali özerklik: Türkiye ve OECD ülkelerinin karşılaştırmalı analizi. Balıkesir University Journal of Social Sciences Institute, 12(21), 259-287.
• Ulusoy, A., ve Akdemir, T. (2013). Yerel Yönetimlerin Finansman Sorunların Çözümünde Motorlu Taşıtlar Vergisi Önerisi. Sosyo Ekonomi,1, 87-116.
• Ulusoy, A., ve Tekdere, M. (2019). Türkiye’deki Belediyelerin Mali Sorunları ve Muhtemel Etkiler. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 167-182.
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu. Erişim Adresi: https://mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf.
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu Erişim Adresi: https://mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5216.pdf.
• 6360 Sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Erişim Adresi: https://mevzuat.gov.tr/ mevzuatmetin/1.5.6360.pdf.
• 2462 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu Erişim Adresi: https://mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2464.pdf google scholar