Para Cezalarında Eksen Kayması

Yıl 2021, Sayı: 66, 19 - 49, 18.10.2021

Mehmet Alpertunga Avci

https://doi.org/10.26650/mcd2021-981758

Öz

Pragmatik olarak, para cezalarıyla ulaşılmak istenen amaç ve korunan menfaat bakımından hukuki ve mali doktrin ayrışabilir. Ancak beklenti, hukuki amacın önüne geçmeden mali amacın tahkim edici nitelikte olmasıdır. Aksi taktirde para cezalarının gelir yaratma kapasitesi; önleme, caydırma ve uslandırma fonksiyonlarını gölgede bırakabilir. Bu durumda ise yüksek gelirlileri toplumsal düzeni bozucu eylemlerden alıkoymak güçleşir, adalete ve eşitliğe olan inanç zedelenir, cezaların caydırıcılığı azalır ve kamu borçlularının mali uyumu zayıflar. Dolayısıyla para cezalarındaki amaçsal bir eksen kayması; toplumu hukuka aykırı eylemlerden korumayı, ıslah suretiyle tekerrürden alıkoymayı ve başkalarına ibret teşkil etmeyi güçleştirir. Bu makale; para cezalarındaki eksen kaymasını, tahsil ve tahmin kabiliyeti perspektifinde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma, para cezalarının gelir yaratma kapasitesine temayül eden bu eksen kayması nedeniyle asli amacın mali amacın gerisinde kaldığını iddia etmektedir. Doktriner bilginin güncel ve veriye dayalı izdüşümünü değerlendirmek ve anılan iddiayı desteklemek için Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün 2007-2020 dönemine ilişkin “Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri”nden yararlanılmıştır. Tahmin kabiliyetindeki başarıya rağmen, tahsil kabiliyetinde dramatik ve istikrarlı düşüş olduğu, asli amacı gölgeleyen eksen kaymasıyla beklenen mali amacın çok uzağında olunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Para cezalarının nasıl işlediğini daha iyi anlamak, yeni mali ve hukuki teknikler geliştirip oluşturabilmek için bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Para cezaları, tahsil kabiliyeti, tahmin kabiliyeti, gelir yaratma kapasitesi, devlet geliri

The Axis Shift in Fines

Öz

Pragmatically, legal and fiscal doctrines may diverge by achieving purposes and obtaining benefits with fines. However, the expectation is that fiscal purposes strengthen without preceding the legal ones. Otherwise, the capacity for fines to generate revenue may eclipse their functions to prevent, deter, and correct. In such a case, it becomes difficult to detain high income people for actions breaching the social order, belief in justice and equality erodes, deterrence of fines decreases, and the financial compliance of public debtors weaken. Therefore, a purpose-oriented axis shift in fines complicates the act of protecting society from unlawful actions, detention from repetition by correction, and punishment as a warning or deterrent to others. This article propounds on the axis shift in fines from collectability and forecastability. It argues that primary purposes lag behind fiscal ones due to this shift toward the capacity of fines to generate revenue. This study supports the claim above by using the Central Government Budget Statistics of the General Directorate of Accounting for 2007-2020 to evaluate the doctrinal knowledge of current and data-based projection on fines. This study shows a dramatic and consistent decrease in collectability, despite the success in forecastability. Even the expected fiscal purposes are distant, with the axis shift eclipsing the primary objectives. Further research is needed to better understand the ways in which fines can enhance or generate fiscal and legal techniques

Anahtar Kelimeler

Fines, collectability, forecastability, revenue generation capacity, public revenue

Kaynakça

• AICPA (Association of International Certified Professional Accountants) (2017). Tax policy concept statement 1 -Guiding principles of good tax policy: A framework for evaluating tax proposals. Retrieved from https://www. aicpa.org/advocacy/tax/downloadabledocuments/tax-policy-concept-statement-no-1-global.pdf google scholar
• Akbulut, B. (2019). Ceza hukuku genel hükümler (6.bs). Ankara: Adalet Yayınevi. google scholar
• Aksoy, Ş. (1993). Kamu bütçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
• Altuğ, F. (2019). Kamu bütçesi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. google scholar
• Centel, N. (2001). Cezanın amacı ve belirlenmesi. Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye armağan içinde (s. 337-372). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Çelikkaya, A. ve Gürbüz, H. (2006). Mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu etkileyen faktörlerin analizi: bir alan çalışması. İşletme, İktisat ve Finans Dergisi, 21(247), 122-139. google scholar
• Çolak, H. ve Altun, U. (2007). Bir yaptırım türü olarak para cezalarının teori ve uygulamadaki analizi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 69, 241-338. google scholar
• Demirtaş, T. (2020). Ceza hukuku genel hükümler (15.bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Donay, S. ve Kaşıkçı, M. (2005). En son değişikliklerle açıklamalı ve karşılaştırmalı Türk ceza kanunu (1.bs). İstanbul: Beta Basım Yayım. google scholar
• Edizdoğan, N., Çetinkay, Ö. ve Gümüş, E. (2019). Kamu maliyesi (10.bs). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. google scholar
• Feyzioğlu, B. N. (1981). Nazarî, tatbikî, mukayeseli bütçe (6.bs). İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
• Franklin, E., Bourdeaux, C., & Hathaway, A. (2019). State revenue forecasting practices: accuracy, transparency, and political participation. In D. Williams & T. Calabrese (Eds.), The palgrave handbook of government budget forecasting (pp. 155-176). Switzerland: Palgrave Macmillan. google scholar
• Freire, M. E., & Garzon, H. (2014). Managing local revenues. In. C. Farvacque-Vitkovic & M. Kopanyi (Eds.), Municipal finances - a handbook for local governments (pp. 147-214). Washington: The World Bank. google scholar
• Garrett, A. T., & Leatherman, J. C. (2020). An introduction to state and local public finance. Virginia: WVU Research Repository. google scholar
• Gerçek, A. (2020). Kamu alacaklarının tahsil hukuku (6.bs). Bursa: Ekin Kitabevi. google scholar
• Gruber, J. (2019). Public finance and public policy (6th ed.). New York: Worth Publishers. google scholar
• Karakoç, Y. (2019A). Genel vergi hukuku (2.bs). Ankara: Yetkin Kitabevi. google scholar
• Karakoç, Y. (2019B). Türk hukukunda vergi yükümlülüğünün ihlâli bağlamında ceza sorumluluğu: 1-20. Erişim adresi: https://api.hacibayram.edu.tr/files/1/5.turkkorecezahukukugunleri/Karakoç,%20Türk%20Hukukunda %20Vergi%20Yükümlülüğünün%20İhlali%20Bağlamında%20Ceza%20Sorumluluğu.pdf google scholar
• Karakoç, Y. (2019C). Vergi ceza hukuku (2.bs). Ankara: Yetkin Kitabevi. google scholar
• Kardeş, S. (2009). Tüm kamu idarelerinin bütçe ve muhasebe ansiklopedisi: Cilt 2 (2.bs). Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2009/387. google scholar
• Kirmanoğlu, H. (2014). Kamu ekonomisi analizi (5.bs). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. google scholar
• Koca, M. ve Üzülmez, İ. (2020). Türk ceza hukuku genel hükümler (13.bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Le, T. M., Moreno-Dodson, B., & Bayraktar, N. (2012). Tax capacity and tax effort: Extended cross-country: analysis from 1994 to 2009. World Bank Policy Research Working Paper 6252. Retrieved from https:// openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/12094/wps6252.pdf?sequence=1&isAllowed=y Mutluer, M. K. (2011). Vergi hukuku - genel ve özel hükümler (3.bs). Ankara: Turhan Kitabevi. google scholar
• O’Maley, P. (2013). The birth of biopolitical justice. In. B. Golder (Ed.), Re-reading Foucault: On law, power and rights (pp. 151-168). Oxon: Routledge. google scholar
• OECD (2015). Addressing the tax challenges of the digital economy, action 1 2015 final report. Paris: OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project. Retrieved from https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/ 9789264241046-en.pdf?expires=1626450221&id=id&accname=guest&checksum=5495BDC6A56BE056DD C4EF11670E1272 google scholar
• Önder, A. (1992). Ceza hukuku dersleri (1.bs). İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
• Öner, E. (2017). Vergi hukuku (8.bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Özbek, V. Ö., Doğan, K. ve Bacaksız, P. (2020). Türk ceza hukuku genel hükümler (11.bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık, Ankara. google scholar
• Özgenç, İ. (2020). Türk ceza hukuku genel hükümler (16.bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Saban, N. (2015). Vergi hukuku (7.bs.). İstanbul: Beta Basım A.Ş. google scholar
• Savaşan, F. (2016). Piyasa başarısızlığından devletin başarısızlığını kamu ekonomisi (6.bs). Bursa: Dora Basım Yayın Dağıtım Ltd. Şti. google scholar
• Şener, O. (2014). Kamu ekonomisi (12.bs). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. google scholar
• Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2020). Vergi hukuku (genel hükümler) (11.bs). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. google scholar
• Şenyüz, D. (2020). Vergi ceza hukuku (vergi kabahatleri ve suçları) (11.bs). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. google scholar
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü (2021, 16 Temmuz). Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri. Erişim adresi: https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri google scholar
• T.C. Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü. (2019). Kamu idareleri için mali analiz rehberi. Erişim adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/3/2019/02/Mali-Analiz-Rehberi.pdf google scholar Taşkan, Y. (2019). Vergi hukuku (2.bs). Ankara: Adalet Yayınevi. google scholar
• Uyanık, A. (2019). Vergi bilinci ve vergiye gönüllü uyumun vergi gelirlerine etkilerinin değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 177, 354-386. google scholar
• 5018 Nolu Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (24.12.2003 tarih, 25326 sayılı Resmî Gazete). google scholar
• 6183 Nolu Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun (28.07.11953 tarih, 8469 sayılı Resmî Gazete). google scholar
• Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu Kararı (AYMGKK). (27.09.1988 tarih, E.1988/7, K.1988/27 sayılı karar). google scholar
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu Kararı (DVDDKK). (26.12.2008 tarih, E.2007/639, K.2008/753 sayılı karar). google scholar