A Discussion on the Nature of Insurance Premium Incentives Applied in Turkey: Public Expenditure or Premium Expenditure?

Yıl 2022, Sayı: 67, 67 - 87, 28.04.2022

Mehmet Bulut

https://doi.org/10.26650/mcd2021-1073771

Öz

Insurance premium incentives are an essential active employment policy in the fight against unemployment. They are also relevant to achieving  many financial and social policy objectives. With insurance premium incentives, the premium burden on the employer and/or the insured is reduced, and the goal is to achieve results, such as protecting existing employment, reducing unemployment, preventing unregistered employment, introducing policies for certain sectors and regions, and providing employment for specific groups of people. Therefore, achieving these goals can only be possible if the incentive system is applicable, concise, and accurate in scope. Turkey currently has 17 different insurance premium incentives implemented, most of which are public expenditures and they carry challenges, such as lack of inter-institutional coordination, technical and legal challenges, and complexity in practice. In this study, explanations were given regarding the determination of the nature of insurance premium incentives applied in Turkey, as well as the observed challenges. Furthermore, the concept of premium expenditure was employed for the first time in an academic study in Turkey, and a comparison was made with the concept of public expenditures, and thus, making this study significant in terms of finance literature.

Anahtar Kelimeler

Insurance premium incentive, unemployment, public expenditure, premium expenditure, unregistered employment

Türkiye’de Uygulanan Sigorta Prim Teşviklerinin Niteliği Üzerine Bir Tartışma: Kamu Harcaması mı, Prim Harcaması mı?

Öz

Sigorta prim teşvikleri işsizlikte mücadelede önemli bir aktif istihdam politikasıdır. Bunun yanı sıra birçok mali ve sosyal politika amaçlarının gerçekleştirilmesi için de kullanılmaktadırlar. Sigorta prim teşvikleri ile işveren ve/veya sigortalı üzerindeki prim yükü azaltılmakta ve bu sayede mevcut istihdamın korunması, işsizliğin azaltılması, kayıtdışı istihdamın önlenmesi, belirli sektör ve bölgelere yönelik politikalar ortaya konulması, spesifik kişi gruplarının istihdamının sağlanması gibi sonuçlara ulaşılması hedeflenmektedir. Söz konusu hedeflerde başarılı olunması ise teşvik sisteminin uygulanabilir, basit ve kapsamının doğru olması ile mümkündür. Sigorta prim teşviklerinde önemli olan noktalardan birisi de prim gelirinde azalma olan sosyal güvenlik kuruluşu ile teşviki finanse eden kuruluşun aynı olup olmamasıdır. Bu durum sigorta prim teşvikinin niteliğini belirlemede anahtar öneme sahiptir ve kamu harcaması ya da prim harcaması olarak nitelendirilmesini sağlamaktadır. 2022 yılı itibariyle Türkiye’de 17 farklı sigorta prim teşviki uygulanmakta olup bunların çoğu kamu harcaması niteliğindedir ve kurumlararası koordinasyon eksikliği, uygulamada ortaya çıkan teknik ve hukuki zorluklar, karmaşıklık gibi sıkıntıları bünyelerinde barındırmaktadırlar. Bu çalışmamızda Türkiye’de uygulanan sigorta prim teşviklerinin niteliğinin belirlenmesine yönelik açıklamalarda bulunulmuş ve gözlemlenen sorunlar paylaşılmıştır. Ayrıca ilk defa Türkiye’deki bir akademik çalışmada prim harcaması kavramı kullanılmış ve kamu harcamaları kavramı ile kıyaslama yapılmış olup çalışmamız bu açıdan maliye literatürü açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sigorta prim teşviki, işsizlik, kamu harcaması, prim harcaması, kayıtdışı istihdam

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2016). Kamu maliyesi. Ankara: Gazi Yayınevi. google scholar
• Atgür, M. (2020). Türkiye’de kamu harcaması davranışı ve hanehalkı tüketim harcaması davranışı ilişkisi (20062019). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, 352-365. google scholar
• Batırel, Ö. F. (2013). Vergi harcamaları, mali saydamlık ilkesi ve anayasaya uygunluk. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(24), 13-20. google scholar
• Bayraktar, S. (2019). İşsizliğin çözümünde uygulanan aktif istihdam politikalarının etkinliği üzerine genel bir değerlendirme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 339-358. google scholar
• Ceylan, B. (2020). Türkiye’de transfer harcamalarının gelir dağılımında adalet üzerindeki etkisi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(2), 67-76. google scholar
• Cirit Bayar, B. ve Varıcı, İ. (2021). SGK prim teşviklerinin SGK denetmenlerinin bakış açıları ile analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(2), 352-367. google scholar
• Erdayı, U. (2009). Dünyada genç işsizliği sorununun çözümüne yönelik ulusal politikalar ve Türkiye. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2009/3(22), 133-162. google scholar
• Ericok, R. E. (2019). Türkiye’de vergi harcamalarının gelişimi: 2015-2021. İstanbul İktisat Dergisi, 69(2), 321-355. google scholar
• Gençler, A. (2011). Avrupa Birliği’nde krizin işsizliğe etkisi ve istihdam teşvikleri. Çalışma İlişkileri Dergisi, 2(1), 1-25. google scholar
• GİB (Gelir İdaresi Başkanlığı). (2021). 2021 yılı vergi harcamaları raporu. Erişim adresi: https://www.gib.gov.tr/ sites/default/files/fileadmin/Vergi_Harcamalari_Raporu/Vergi_Harcamalari_Raporu_2021.pdf. google scholar
• Guzman, G. (2014). How effective are active employment policies to reduce unemployment in EU countries? Atlantic Review of Economics, 2014(2), 1-15. google scholar
• Güler H., Toparlak, E. ve Kaba, H. (2018). Türkiye’de mali kural olarak vergi gelir güvenliğinin sağlanmasında vergi politikası tasarımı. Politik Ekonomik Kuram, 2(1), 142-164 google scholar
• Günsan, N. ve Yergin, H. (2021). Aktif işgücü politikalarının istihdam üzerindeki etkisi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(12), 1161-1180. google scholar
• Karaş, E. ve Hayrullahoğlu, B. (2021). Türkiye’de vergi harcamalarının incelenmesi ve vergilemede adalet açısından değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 91-105. google scholar
• Kasapoğlu, M. M. ve Murat, S. (2018). Aktif istihdam politikaları ve Türkiye’de İşkur tarafından uygulanan aktif istihdam politikalarına güncel bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(25), 485-502. google scholar
• Koban, E. ve Yıldırır Keser, H. (2013). Rekabet edebilirlikte Türk lojistik sektörünün istihdam yapısının analizi ve istihdama yönelik devlet destekleri. Çalışma İlişkileri Dergisi, 4(2), 32-43. google scholar
• Koç, N. ve Şahin, M. (2020). Türkiye’de istihdamın arttırılmasına yönelik teşvik politikalarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(75), 1294-1313. google scholar
• Kurt, M. ve Çelikay, F. (2020). Vergi harcamaları ile gelir eşitsizliği arasındaki nedensellik üzerine bir inceleme. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16, 511-524. google scholar
• Meriç, M. (2003). Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde transfer harcamalarının gelişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 171-191. google scholar
• Nadaroğlu, H. (2000). Kamu maliyesi teorisi. İstanbul: Beta Yayıncılık. google scholar
• Nurdoğan, A. K. (2019). Sosyal sigorta prim teşviklerinin Sosyal Güvenlik Kurumu prim gelirlerine etkisi: Ekonometrik bir analiz. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 81-106. google scholar
• Oral, İ. (2019). 2018 yılında uygulanan sigorta prim teşvikleri üzerine düşünceler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 222-240. google scholar
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu). (2021). 2020 yılı faaliyet raporu. Ankara. google scholar
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu). (2022). 2021 yılı faaliyet raporu. Ankara. google scholar
• Ulusoy, A. (2018). Maliye politikası (10.bs), Kocaeli: Umuttepe Yayınları. google scholar
• Yıldırım, D. Y. ve Akman, E. (2018). Bir kamu politikası olarak istihdam politikalarının uygulanmasında Türkiye İş Kurumu (İşkur)’nun rolü: Batı Akdeniz bölgesinde bir inceleme. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(13), 563-585. google scholar