Makro İhtiyati Politikalara Genel Bir Bakış: Türkiye Örneği

Yıl 2025, Sayı: 73, 129 - 147, 04.06.2025

Müge Peştere Akçay

https://doi.org/10.26650/mcd2025-1616882

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de 2000–2023 döneminde uygulanan makro ihtiyati politikaların finansal istikrar üzerindeki etkilerini grafiksel göstergeler aracılığıyla analiz etmektedir. 2001 ve 2008 krizlerinden çıkarılan yapısal dersler doğrultusunda, Türkiye’de ekonomik karar alıcılar kredi büyümesini kontrol altına almak, döviz cinsinden borçlan mayı düzenlemek ve bankacılık sektörünün dayanıklılığını artırmak amacıyla çeşitli makro ihtiyati politika araçları devreye sokmuştur. Bu çerçevede, dönemsel ihtiyaçlara bağlı olarak hem sıkılaştırıcı hem de gevşetici nitelikte önlemler uygulanmıştır. Çalışma kapsamında sermaye tedbirleri, likidite karşılama oranı, sermaye tamponu, kredi hacmi, sermaye yeterliliği oranı, zorunlu karşılık düzeyleri, kaldıraç oranı sınırlamaları, kredideğer oranı ve döviz pozisyonları gibi makro ihtiyati politika araçlarının dönemsel amaçlarına göre finansal göstergeler üzerindeki etkileri, grafiksel veriler aracılığıyla analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, zorunlu karşılık oranlarının ve kredi karşılıklarının artırılması yoluyla bankacılık sisteminde belirli dönemlerde likidite yönetimi ve risk kontrolü açısından olumlu etkiler yarattığını göstermektedir. Ancak döviz kuru gelişmeleri incelendiğinde, döviz pozisyonlarına ve rezerv yeterliliğine yönelik makro ihtiyati düzenlemelerin, kur oynaklığını sınırlandırmakta ve döviz piyasalarında kalıcı bir istikrar sağlamakta yetersiz kaldığı açıkça görülmektedir. Özellikle 2021 sonrası dönemde kurda yaşanan hızlı yükseliş, bu araçların sınırlı etkisini gözler önüne sermiştir. Bu bağlamda, makro ihtiyati politikaların başarısı yalnızca araç çeşitliliğine değil, aynı zamanda para politikasıyla sağlanacak güçlü ve zamanlı eşgüdüme bağlıdır.

Anahtar Kelimeler

Makro İhtiyati Politikalar , Finansal İstikrar , Sistemik Risk Yönetimi , Geleneksel Olmayan Para Politikası Araçları , Kredi Büyüme Düzenlemeleri

Etik Beyan

Bilgileri yer alan çalışmanın, etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer aldığını beyan ederim.

An Overview of Macroprudential Policies: The Case of Turkiye

Öz

This study examines the effects of macroprudential policies implemented in Türkiye during the 2000–2023 period on financial stability, based on a graphical evaluation of key financial indicators. Informed by institutional and f inancial experiences following the 2001 and 2008 crises, Türkiye adopted a diverse set of macroprudential tools —both tightening and loosening in nature—with the primary objectives of restraining credit growth, mitigating exchange raterelated vulnerabilities, and enhancing the shock resilience of the banking sector. The analysis focuses on instruments such as capital measures, liquidity coverage ratios, capital buffers, loantovalue ratios, required reserves, leverage constraints, credit provisions, and foreign exchange position regulations, assessing their effects in line with policy intentions. The findings indicate that adjustment to reserve requirements and credit provisioning contributed to improved liquidity management and credit risk containment during certain periods. However, policy interventions targeting exchange rate volatility and reserve adequacy proved insufficient in delivering sustained currency stability. Notably, the sharp depreciation observed post2021 highlights the limited effectiveness of these tools. Overall, the study underscores that the success of macroprudential frameworks critically depends on effective synchronization with monetary policy and broader macroeconomic coordination mechanisms.

Anahtar Kelimeler

Macroprudential Policies , Financial Stability , Systemic Risk Management , Unconventional Monetary Policy Tools , Credit Growth Regulations

Kaynakça

• Akça, M. (2024). Makro ihtiyati bir araç olarak zorunlu karşılık uygulamasının finansal istikrar üzerindeki etkisi: Türkiye ekonomisi üzerine bir uygulama. Uluslararası Yönetim iktisat ve işletme Dergisi, 20(4), 1129-1146. google scholar
• Akça, M., & Kaya, V. (2023). Effectiveness of unconventional monetary policy tools on financial stability: a NARLD approach for Turkiye. Bingöl Üniversitesi iktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(i), 63-80. google scholar
• Akgül, C., & Gökdemir, L. (2022). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 2008-2020 dönemi uyguladığı geleneksel olmayan para politikalarının enflasyon ve büyümeye etkileri. Sosyal Bilimler Araştırmalarında Multidisipliner Stratejik Yaklaşımlar, 45-68. google scholar
• Akinci, O., & Olmstead-Rumsey, J. (2018). How effective are macroprudential policies? An empirical investigation. Journal of Financial Intermediation, 33, 33-57. google scholar
• Aysan, A. F., Fendoğlu, S., & Kiline, M. (2015). Macroprudential policies as buffers against volatile eross-border Capital flows. The Singapore Economic Review, 60(01), 1550001. google scholar
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK). (2025). Aylık Bültenler. google scholar
• Beau, L., Clerc, L., & Mojon, B. (2012). Macroprudential policy and the conduct of monetary policy. Mimeo, Banque de France. google scholar
• Borio, C. (2011). Implementing a macroprudential framework: Blending boldness and realism. Bank for International Settlements. https://www.bis.org/speeches/sp111109.htm google scholar
• Brunnermeier, M. K., Crockett, A., Goodhart, C., Persaud, A. D., & Shin, H. S. (2009). The Fundamental Principles of Financial Regulation (Vol. 11). Geneva Reports on the World Economy. google scholar
• Bruno, V., Shim, I., & Shin, H. S. (2017). Comparative assessment of macroprudential policies. Journal of Financial Stability, 28, 183-202. google scholar
• Bussiere, M., Cao, J., de Haan, J., Hills, R., Lloyd, S., Meunier, B.,... & Styrin, K. (2021). The interaetion between maeroprudential policy and monetary policy: Overview. Review of International Economics, 29(1), 1-19. google scholar
• Cerutti, E. (2017). Macroprudential Policies: What Instruments and How Are They Used in Practice? In E. Gnan & D. Masciandaro (Eds.), Do We Need Different Instruments for Macroprudential Policies?. SUERF Conference Proceedings. google scholar
• Cerutti, E., Claessens, S., & Laeven, L. (2017). The use and effectiveness of macroprudential policies: New evidence. Journal of Financial Stability, 28, 203-224. google scholar
• Claessens, S., Ghosh, S. R., & Mihet, R. (2013). Macro-prudential policies to mitigate financial system vulnerabilities (No. 23/29). IMF Working Paper. https://doi.org/10.5089/9781475523407.001 google scholar
• Çelik, M., & Oğuş-Binatlı, A. (2022). How effective are maeroprudential policy Instruments? Evidence from Türkiye. Economies, 10 (4), 76. google scholar
• Çetin, M. A., & Bakırtaş, İ. (2018). Makro ihtiyati politikalara kavramsal bakış ve Türkiye tecrübesi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (641), 309-340. google scholar
• Eroğlu, N., & Kara, F. (2017). Türkiye’de makro ihtiyati para politikası araçlarının makroekonomik değişkenlere etkisinin var analizi ile incelenmesi. istanbul iktisat Dergisi, 67(2), 59-88. google scholar
• Eroğlu, N., Söylemez, A. O., & Alıç, C. (2016). Türkiye’de zorunlu karşılıklar ve tüketici kredileri: Ekonometrik bir model denemesi. Marmara Üniversitesi iktisadi ve idari Bilimler Dergisi, 38(2), 63-86. google scholar
• Eşsiz, F. P., & Karabulut, K. (2018). Finansal istikrarın sağlanması adına makro ihtiYati politikaların kredi büYümesi üzerindeki etkinliğinin dinamik panel veri YöntemiYle ölçülmesi: 2000-2013. Atatürk Üniversitesi iktisadi ve idari Bilimler Dergisi, 32(3), 661-681. google scholar
• Galati, G., & Moessner, R. (2013). Macroprudential policY - A literature review. Journal of Economic Surveys, 27(5), 846-878. https://doi.org/l0.111l/j.1467-6419.2012.00729.x google scholar
• Gündoğdu, S. K. (2022). Geleneksel olmayan para politikası araçlarının etkileri: TCMB örneği (Master's thesis, Marmara Üniversitesi, TurkiYe). google scholar
• Hahm, J. H., Mishkin, F. S., Shin, H. S., & Shin, K. (2012). Macroprudential policies in open emerging economies (No. w17780). National Bureau of Economic Research. google scholar
• International MonetarY Fund (IMF). (2013). Key aspects of macroprudential policy. IMF PolicY Paper. https://www.imf.org/external/np/ pp/eng/2013/061013b.pdf google scholar
• International MonetarY Fund (IMF). (2025). Macroprudential Policy Survey. IMF eLibrarY. google scholar
• İlhan, A. (2019). TürkiYe’de para politikası ve makro ihtiYati politikanın karşılıklı etkileşimi. TESAM Akademi Dergisi, 6, 43-71. google scholar
• İlhan, A., Özdemir, M., & ErYiğit, K. (2021). The role of macroprudential policies on controlling credit growth: The case of TurkiYe. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16(61), 393-413. google scholar
• KaYa, O. (2017). Türkiye’de finansal istikrar odaklı ortodoks olmayan politikaların etkinliği (YaYımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi SosYal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Kim, S., & Mehrotra, A. (2018). Effects of monetarY and macroprudential policies: Evidence from four inflation targeting economies. Journal of Money, Credit and Banking, 50(5), 967-992. google scholar