Ortaokul Öğrencilerinin Obezite Sıklığının, Beslenme Davranışlarının ve Fiziksel Aktivite Düzeylerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 3, 66 - 83, 31.12.2019

Ayşe Yılmaz , Semra Kocataş

Öz

Amaç:
Bu araştırma,
ortaokul öğrencilerinin obezite sıklığının, beslenme davranışlarının ve
fiziksel aktivite düzeylerinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır.

Yöntem:
Araştırma
tanımlayıcı tiptedir. Araştırmanın evrenini, bir
il merkezindeki devlet ortaokullarında okuyan tüm öğrenciler
(21900), örneklemini evreni bilinen örnekleme formülü ile belirlenen 488
öğrenci oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi
Formu, Beslenme Davranış Ölçeği ve Çocuklar için Fiziksel Aktivite Ölçeği
kullanılmıştır. Araştırmanın verileri 26 Şubat-1 Haziran 2018 tarihleri arasında toplanmıştır. Elde
edilen veriler SPSS 22.0 paket programında, tanımlayıcı
testler, ortalama, Kolmogorov- Simirnov, ANOVA, TUKEY, Mann Whitney U, Kruskal
Wallis testi, korelasyon ve lojistik regresyon analizi yapılarak değerlendirilmiştir.
Yanılma düzeyi 0.05 olarak kabul edilmiştir.

Bulgular:
Öğrencilerin %50.8’inin erkek, %50.2’sinin 10-12 yaş grubunda, %86.1’inin çekirdek aile
yapısında, %46.5’inin annesinin ve %57’sinin babasının ortaöğretim mezunu
olduğu, %88.5’inin annesinin çalışmadığı, %98.6’sının babasının çalıştığı, %9.6’sının
ailesinde obez kişinin olduğu ve %73.8’inin okul başarı durumunun doğrudan geçme
şeklinde olduğu belirlenmiştir.

Araştırmada
öğrencilerdeki obezite oranının %9.6 olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin
“Beslenme Davranış Ölçeği” puan ortalaması 9.1±4.4, “Çocuklar
için Fiziksel Aktivite Ölçeği” puan ortalaması 25.2±6.8 olarak bulunmuştur. Beslenme
Davranış Ölçeği ile Çocuklar için Fiziksel Aktivite Ölçeği arasında
istatistiksel olarak pozitif yönde zayıf bir ilişki olduğu saptanmıştır
(p<0.05). Ailede obez kişinin olmasının öğrencilerin obez olma olasılığını (odds
oranını) 3.951 kat, öğrencilerin öğün atlama durumları obez olma olasılığını (odds oranını) 2.417 kat artırdığı belirlenmiştir. İnternet/
TV izleme sırasında yeme-içme alışkanlığının olmaması noktasındaki bir birimlik
algı artışının öğrencilerin obez olma olasılığını %56.6 [(1-0.434)*100)] oranında azalttığı saptanmıştır.

Sonuç: Araştırmaya katılan öğrencilerin %9.6’sının
obez, BDÖ puan
ortalamalarının yüksek, ÇFAÖ puan ortalamalarının orta düzeyde olduğu, BDÖ ve
ÇFAÖ arasında istatistiksel olarak pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunduğu
saptanmıştır. Bu sonuçlara dayanarak; okul çağı çocuklarında obezitenin
önlenmesine yönelik okullarda beslenme davranışlarını geliştirecek ve fiziksel
aktivite düzeylerini artıracak girişimlerde bulunulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme davranışı, fiziksel aktivite düzeyi, obezite sıklığı, ortaokul öğrencileri

Destekleyen Kurum

SİVAS CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ

Proje Numarası

SBF-060

Kaynakça

• Akaç, H., Babaoglu, K., Hatun, S., Aydogan, M., Turker, G., Gokalp, AS. (2002). Kocaeli Bölgesindeki Okul Çağı Çocuklarında Obezite ve Risk Faktörleri. Çocuk Dergisi, 2, 29-32.
• Akil, M., Top, E. (2019). Obesity Awareness and Nutrition Behavior of School Children in Uşak Province, Republic of Turkey. J. Gizi Pangan, 14(1), 1-8.
• Aktaş, D., Öztürk, FN., Kapan, Y. (2015). Adölesanlarda obezite sıklığı ve Etkileyen Risk Faktörleri, Beslenme Alışkanlıklarının Belirlenmesi. TAF Preventine Medicine Bulletin, 14(5), 406-412.
• Bilici, S., Köksal, E.(2013). Okul Öncesi ve Okul Çağı Çocuklara Yönelik Beslenme Önerileri ve Menü Programları. Şanlıer, N.(Ed). Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• CDC. (2017). Prevalence of Obesity Among Adults and Youth: United States, 2015–2016 Erişim adresi: https://www.cdc.gov/nchs/data/databriefs/db288.pdf.
• COSI-TUR, (2017). “Türkiye Çocukluk Çağı (İlkokul 2. Sınıf Öğrencileri) Şişmanlık Araştırması - COSI-TUR 2016” Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1080, Ankara.
• Çınar, S., Çavuşoğlu, H. (2016). Farklı Sosyo-ekonomik Düzeylerdeki 7-14 Yaş Grubu Çocuklarda Obezitenin İncelenmesi. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci, 8(2), 112-21.
• Daştan, İ., Çetinkaya, V., Erdem Delice, M. (2014). İzmir İlinde 7-18 Yaş Arası Öğrencilerde Obezite ve Fazla Kilo Prevalansı. Bakırköy Tıp Dergisi, 10, 139-146.
• Dündar, C., Öz, H. (2012). Obesity-related factors in Turkish school children. Scientific World Journal, Article ID 353485.
• Ergül, Ş., Kalkım, A. (2011). Önemli Bir Kronik Hastalık: Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Obezite. TAF Preventive Medicine Bulletin, 10(2), 223-230.
• Gil J. M., Takourabt S. (2016). Socio-economics, food habits and the prevalence of childhood obesity in Spain. Child: Care, Health And Development, 43(2), 250-258.
• Kaymaz, E. (2016). Devlet ve Özel Okullarda Öğrenim Gören Ortaokul Öğrencilerinin Obezite, Fiziksel Aktivite Düzeyi ve Beslenme Alışkanlıklarının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Muğla.
• Keskin, K., Alpkaya, U., Çubuk, A., Öztürk, Y. (2017). 12 – 14 Yaş Çocukların Fiziksel Aktivite Düzeyleri ile Beslenme Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İÜ Spor Bilimleri Dergisi, 7(3), 1303-1414.
• Kılıçarslan Törüner, E., Savaşer, S. (2010). Çocukluk Çağı Şişmanlığı: Epidemi Boyutunda Sorun. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 3, 63-73.
• Köksal, G., Özel, HG.(2008). Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Obezite. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Metinoğlu, İ., Pekol, S., Metinoğlu, Y. (2012). Kastamonu’da 10-12 Yaş Grubu Öğrencilerde Obezite Prevalansı ve Etkileyen Faktörler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 117-123.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2017-2018. https://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=327, Erişim: 13.10.2018.
• Noh, J., Kim, Y., Oh, I., Kwon, YD. (2014). Influences Of Socioeconomic Factors on Childhood and Adolescent Overweight By Gender in Korea: Cross-Sectional Analysis of Nationally Representative Sample. BMC Public Health, 14, 324.
• Özilbey, P., Ergör, G. (2015). İzmir İli Güzelbahçe İlçe’sinde İlköğretim öğrencilerinde Obezite Prevelansı ve Beslenme Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Turk J Public Health, 13(1), 30-39.
• Öztürk, A. ve Aktürk, S. (2011). İlköğretim Öğrencilerinde Obezite Prevelansı ve İlişkili Risk Faktörleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 10(1), 53-60.
• Pala, K., Gerçek, H., Akış, N., Türkkan, A., Göksal, E., Taneri, PE. (2017). 2001-2014 Yılları Arasında 6-12 Yaş Çocuklarda Obezite Prevalansı Değişimi, Gemlik. Uluslararası Hakemli Beslenme Araştırmaları Dergisi, 11, 77-86.
• Pelen, K., Günay, O. (2013). İlköğretim Okulu Öğrencilerine Verilen Sağlık Eğitiminin Öğrencilerin Bilgi, Tutum ve Davranışlarına Etkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 22(1), 52-63
• Süzek, H., Arı, Z., Uyanık, BS. (2005). Muğla'da Yaşayan 6-15 Yaş Okul Çocuklarında Kilo Fazlalığı Ve Obezite Prevalansı. Türk Biyokimya Dergisi, 30, 290-295.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı. (2008). Özcebe H., Ulukol B., Mollahaliloğlu S., Yardım N. ve Karaman F. (Editörler). T.C. Sağlık Bakanlığı, Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı (SB, RSHMB), Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Yayın Numarası: 719, HM Yayın No: SB-HM-2007-17, Yücel Ofset Matbaacılık Turizm Sanayi Tic. Ltd. Şti., Ankara.
• TOÇBİ, (2011). T.C Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye’de Okul Çağı Çocuklarında (6-10 Yaş Grubu) Büyümenin İzlenmesi (Toçbi) Projesi Araştırma Raporu 2011. Irmak ve ark. (Ed.). Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Voss, C., Dean, PH., Gardner, R., Duncombe, S., Harris, KC. (2017). Validity and Reliability of the Physical Activity Questionnaire for Children (PAQ-C) and Adolescents (PAQ-A) in İndividuals with Congenital Heart Disease. PLoS ONE 12(4), e0175806.
• Yıldız, D., Eren F., B., Suluhan, D. (2015). Çocukluk Dönemi Obezitesi ve Önleme Yaklaşımları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(4), 338-345.
• WHO. (2018). Obesity and Overweight. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact- sheets/detail/obesity-and-overweight.
• WHO. (2007). The Challenge of Obesity in the WHO European Region and the Strategies for Response Summary. Denmark. Erişim adresi: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0010/74746/E90711.pdf.
• WHO Regional Office for Europe (2014). European Childhood Obesity Surveillance Initiative-Implementation of round 1 (2007/2008) and round 2 (2009/2010).