Bir Devlet Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri ve Sigara İçme Durumları Arasındaki İlişki

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 3, 84 - 102, 31.12.2019

Emine Kütükçü Semra Kocataş

Öz

ÖZET

Amaç: Bu araştırma, bir devlet hastanesinde
çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri ve sigara içme durumları arasındaki
ilişkiyi saptamak amacıyla yapılmıştır.

Yöntem: Araştırma kesitsel tiptedir.
Araştırmanın örneklemini bir devlet hastanesinde çalışan 200 hemşire
oluşturmuştur. Araştırma yapılmadan önce etik kurul onayı ve araştırmanın
yapılacağı kurumdan yazılı izin alınmıştır. Araştırmanın verileri, 7
Mayıs-10 Ağustos 2018 tarihleri arasında Kişisel Bilgi Formu ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılarak ve
hemşirelerle yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS 22.0 paket programında tanımlayıcı
testler, ortalama, ki kare testi ve Pearson korelasyon analizi yapılarak
değerlendirilmiştir.

Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelerin %85.5’i kadın, yaş ortalamaları
33.8±8.46 yaş olup, %60.0’ının lisans ve üzeri eğitim düzeyine sahip olduğu,
%66.5’nin evli ve %90.5’inin ekonomik düzeylerini orta düzey olarak
tanımladıkları saptanmıştır. Hemşirelerin %72.0’sinin vardiyalı ve %89.0’unun
çalıştığı birimde klinik hemşiresi olarak çalıştığı, %45.5’inin toplam çalışma
süresinin 11-20 yıl arasında, %35.0’inin 
çalıştığı birimde çalışmayı istemediği, %32.0’sinin çalışma koşullarını
“kötü” olarak tanımladığı, %39.0’unun şuan çalıştığı birimde sorun yaşadığı,
sorun yaşayanların %32’sinin çalışma koşullarına bağlı sorun yaşadıkları belirlenmiştir.
Hemşirelerin %31.5’inin sigara içtiği, sigara içen hemşirelerin %46.0’sının
sigara içme süresinin 10 yıl ve altı olduğu, her gün sigara içen hemşirelerin
günlük sigara ortalamasının 17.1±7.0 (Min:2;Max:30) adet olduğu ve %54.0’ünün
nikotin bağımlılık düzeylerinin düşük olduğu belirlenmiştir. Erkek,
Sağlık Meslek Lisesi mezunu olan, yoğun bakım ve acil birimlerinde çalışan,
sorumlu hemşire olan, çalışma koşullarını kötü olarak ifade eden ve çalıştığı
birimde sorun yaşayan hemşirelerde sigara içme oranlarının daha yüksek olduğu
saptanmıştır (p<0.05). Hemşirelerin
duygusal tükenme puan ortalamasının 17.3±7.16,
duyarsızlaşma puan ortalamasının 5.6±3.47, kişisel başarı puan ortamalasının
19.7±4.40 ve genel tükenmişlik puan ortalamalarının 42.7±9.5 olduğu belirlenmiştir. Çalışma koşullarını
kötü olarak tanımlayan hemşirelerin çalışma koşullarını orta ve iyi olarak
tanımlayan hemşirelere göre duygusal tükenme, duyarsızlaşma puanlarının daha
yüksek, kişisel başarı puanlarının daha düşük olduğu belirlenmiştir.
Çalıştıkları birimde sorun yaşadığını ifade eden hemşirelerin, birimde sorun
yaşamadığını ifade eden hemşirelere göre duygusal tükenme ve duyarsızlaşma
puanlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır (p˂0.05).  

Sonuç: Çalışmada yer alan hemşirelerin sigara içme
sıklığının yüksek, bağımlılık düzeylerinin ise düşük olduğu ortaya çıkmıştır.
Çalışma koşullarının hemşirelerin tükenmişlik yaşamaları üzerinde etkisi olduğu
bulunmuştur. Hemşirelerin çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve sigara içme
oranlarının azaltılması için etkili müdahale programlarının geliştirilmesi
önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hemşire, çalışma ortamı

Destekleyen Kurum

CUBAP

Proje Numarası

SBF-073

Teşekkür

Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde değerli bilgilerini benimle paylaşan, yanında çalışmaktan onur duyduğum ve ayrıca tecrübelerinden yararlanırken göstermiş olduğu hoşgörü ve sabırdan dolayı değerli hocam, tez danışmanım Sayın Hocam Dr. Öğr. Üyesi Semra KOCATAŞ’a, başından beri beni her türlü konuda cesatlendiren babam ve anneme, büyük fedakârlık yaparak yanımda olan en büyük yardımcımlarım eşim ve kızıma çok teşekkür ederim.

Kaynakça

• Alqahtani A. M., Awadalla N. J.I., Alsaleem S. A., Alsamghan A. S. ve Alsaleem M. A. (2019). Burnout Syndrome among Emergency Physicians and Nurses in Abha and Khamis Mushait Cities, Aseer Region, Southwestern Saudi Arabia, The Scientific World Journal Volume, Article ID 4515972, 1-14.
• Alışkın O., Savas N., Inandi T., Peker E., Erdem M. ve Yeniceri A. (2015). Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Sağlık Personelinin Sigara İçme ve Bağımlılık Durumu, Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi, 6(24), 32-42.
• Altay B., Gönener D. Ve Demirkıran C. (2010). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri ve Aile Desteğinin Etkisi, Fırat Tıp Dergisi, 15(1), 10-16.
• Arıkan D. ve Karabulut N.(2004). Hemşirelerde İşe bağlı Gerginlik ve Bunu Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7, (1), 10.
• Armutçuk A.K., Sevinç Ö., Bozkurt A. İ., Bostancı M. ve Zencir M. (2011). Denizli Devlet Hastanesi’nde Çalışan Hekim Dışı Sağlık Personelinde Tükenmişlik Düzeyi ve İlişkili Faktörler, Pamukkale Üniversitesi Tıp Dergisi, 4(1), 15-20.
• Arslan H.,Ünal M.,Aslan O.,Gürkan S.,B.,Alparslan N., Z. (1996). Pratisyen Hekimlerde Tükenme Düzeyi, Düşünen Adam Dergisi, 9(3), 48-52.
• Baltaş Z. ve Baltaş A. (2013). Stres ve Başa Çıkma Yolları. Remzi Kitabevi,34, 23-30.
• Barutçu E. ve Serinkan C. (2008) Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu; Denizli’de Yapılan Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2),541-561.
• Bozkurt N. ve Bozkurt A. İ. (2016). Nikotin Bağımlılığını Belirlemede Fagerström Nikotin Bağımlılık Testinin (FBNT) Değerlendirilmesi ve Nikotin Bağımlılığı İçin Yeni Bir Test Oluşturulması, Pamukkale Tıp Dergisi, 9(1), 45-51.
• Çam O, (1992). Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenirliğinin Araştırılması VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Demeği Yayınları, Ankara, 155-159.
• Ergin C. (1996). Maslach Tükenmişlik Ölçeği'nin Türkiye Sağlık Personeli Normları. 3P dergisi, 4(1), 28-33.
• Ergin C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği'nin Uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Demeği Yayınları, 143-154.
• Ertürk E. ve Keçecioğlu T. (2012). Çalışanların İş Doyumları İle Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler; Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama, Ege Akademik Bakış Dergisi, 12(1),39-52.
• Felton JS. (1998). Burnout as a Clinical Entity-its İmportance in Health Care Workers, Occup Med, 48, 237-350.
• Fernandes S. L., Nitsche M. J. T. ve Godoy I. (2014). Association Between Burnout Syndrome, Harmful Use of Alcohol and Smoking in Nursing in the ICU of a University Hospital, Ciência & Saúde Coletiva, 23(1), 203-214.
• Guillermo A., Canadas De la F., Cristina V., Concepcio´n San L., Inmaculada G., Gustavo R. C. Ve Emilia I. De la F. (2015). Risk Factors and Prevalence of Burnout Syndrome in the Nursing Profession ; International Journal of Nursing Studies, 52, 240-249.
• Günay E., Şimşek Z., Kutucularoğlu G. ve Metinyurt G. (2010). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Askeri Sağlık Personelinde Sigara İçme Sıklığı, Nikotin Bağımlılığı ve Ucuz Sigara Satışının Etkisi, Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 58(4), 393-400.
• Günüşen P.N. ve Üstün B. (2008). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11( 4), 48-58.
• Günüşen P.N. ve Üstün B. (2010). Türkiye’de İkinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Hemşire ve Hekimlerde Tükenmişlik: Literatür İncelemesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(1), 40-51.
• Haran S., Özgüven Devrimci H., Ölmez Ş. ve Sayıl I. (1998). Ankara Üniversite Tıp Fakültesi Hastaneleri ve Ankara Numune Hastanesinde Çalışan Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik Düzeyleri, Kriz Dergisi, 6(1), 75-84.
• Iglesias M. E. L., de Bengoa Vallejo R. B., ve Fuentes P. S. (2010). The Relationship Between Experiential Avoidance and Burnout Syndrome in Critical Care Nurses: A Cross-Sectional Questionnaire Survey, International Journal of Nursing Studies, 47(1), 30-37.
• Işıklı İ.E. (2018). Hastane çalışanlarında tükenmişlik: Düzce ve Sakarya ili örneği, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 53 (1) ,259-272.
• Kaçan Yüksel C., Örsal Ö. ve Köşgeroğlu N. (2016). Hemşirelerde Tükenmişlik Düzeyinin İncelenmesi, Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 5 (2), 65-74.
• Kaya N., Kaya H., Erdoğan A.S. ve Uygur E. (2010). Bir Devlet Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Tükenmişlik, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1) ,402-419.Ortamı Standartlarının Geliştirmesi, Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15(1), 30-38.
• Kutlu R., Marakoğlu K. ve Çivi S. (2005). Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hemşirelerinde Sigara İçme Durumu ve Etkileyen Faktörler, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 27(1), 29-34.
• Metin Ö. Ve Özer Gök F. (2007). Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyinin Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 58-66.
• Örsal Ö., Örsal Ö., Duru P., Ünsal A. Ve Barlas N. (2013). Evaluation of the Factors Associated with Burnout of Nurses Working at a State Hospital in Turkey, Nursing Practice Today, 4(1), 21-34.
• Özsoylu S., Akyıldız B. ve Dursun A. (2017). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi ve Etkileyen Faktörler, Pediatri Emergi Intensive Care Med,4,104-109.
• Öztürk S., Özgen R., Şişman H., Baysal D., Sarıakçalı N., Aslaner E., Kum P., Gürel D., Gezer D., Akıl Y. Ve Yıldızdaş Dinçer R. (2014). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi ve Sosyal Desteğin Etkisi, Çukurova Medical Journal, 39(4), 752-764.
• Petrelli F, Scur S, Tanz E, Nguyễn T. T. ve Grappasonni I. (2019). Public Health and Burnout: a Survey on Lifestyle Changes Among Workers in the Healthcare Sector, Acta Biomed 90(1), 24-30.
• Sayan İ., Tekbaş F., Göçgeldi E., Paslı E. ve Babayiğit M. (2009). Bir Eğitim Hastanesinde Görev Yapan Hemşirelerin Sigara İçme Profilinin Belirlenmesi, Genel Tıp Dergisi, 19 (1), 9-15.
• Taş D., Okutan O. , Kaya H., Kartaloğlu Z. ve Bozkanat E. (2009). İstanbul’da Askeri Sağlık Personeli Arasında Sigara İçme Sıklığı, Türk Toraks Dergisi, 10, 15-19.
• Tay T.W., Earnest A., Tan S. Y. ve Ming Ng M. J.( 2014). Prevalence of Burnout Among Nurses in a Community Hospital in Singapore: A Cross-sectional Study, Proceedings of Singapore Healthcare, 23(2), 93-99.
• Torun T. (2016). Pediatri Kliniğinde Çalışan Hemşirelerde Tükenmişlik ve İş Doyumunun İncelenmesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uysal M.A., Kadakal F., Karşidağ C., Bayram N.G., Uysal O. ve Yilmaz V. (2004). Fagerström test for nicotine dependence: Reliability in a Turkish sample and factor analysis, Tuberk Toraks, 52, 115-121.
• Üzer F. (2018). Devlet Hastanesi Çalışanlarının Sigara Kullanma Alışkanlıklarına Bakış, Türk Aile Hekimliği Dergisi, 22 (2), 92-99.