Yetişkinlerde Geleneksel/Tamamlayıcı Tıp Tutumu ile Sağlık Okuryazarlığı ve Sağlık Algısı Arasındaki İlişk

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 10, 01.01.2019

Sümeyye İlayda Dursun Burçin Vural Büşra Keskin Hatice Kübra Kaçar Abdullah Beyhan Hasibe Kadıoğlu

Öz

Amaç: Bu araştırma yetişkinlerde geleneksel/tamamlayıcı tıp uygulamaları ile sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma Kasım-Aralık 2017 tarihleri arasında İstanbul’da 4 aile sağlığı merkezine başvuran 18-65 yaş arası bireylerle tanımlayıcı olarak yürütüldü n=214 . Katılımda “gönüllülük” esas alınmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında katılımcıların sosyo-demografik özelliklerini belirleyen anket formu, Geleneksel Tamamlayıcı Tıp Tutum Ölçeği, Yetişkin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Sağlık Algısı Ölçeği kullanılmıştır. Veri analizleri SPSS 23.0 istatistik programında aritmetik ortalama, Mann Whitney U, Korelasyon Analizi ve One Sample-KS testleri kullanılarak yapıldı. Bulgular: Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 32.9±11.7 olup %71.7’i kadındır. Katılımcıların %55.6’sı üniversitesi mezunu, %81.8’i orta gelir grubundadır. %79.9’unun kronik bir hastalığı yoktur. Katılımcıların %39.3’ü geleneksel/tamamlayıcı tıp yöntemi kullanmaktadır. Kullanıcıların %34.6 ile en çok kullandıkları yöntem bitkisel yöntemler olup bunu %17.8 ile masaj ve %8.9 ile hacamat takip etmektedir. En az kullanılan yöntemler %1.4 ile hipnoz yöntemi olup bunu %0.9 ile larva uygulamaları ve %0.5 ile refleksoloji yöntemi takip etmektedir. Katılımcılar Geleneksel Tamamlayıcı Tıp Tutum Ölçeğinden 189 puan üzerinden ortalama 103.99±22.03 puan almışlardır. Yetişkin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği puanı ve Geleneksel Tamamlayıcı Tıp Tutum Ölçeği puanı arasında negatif yönlü zayıf bir ilişki bulunmuştur r = -19; p< .01 . Yetişkin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği puanı ile Geleneksel Tamamlayıcı Tıp Tutum Ölçeği “Tamamlayıcı ve alternatif tıp görüşü” alt faktörü arasında negatif yönlü zayıf-orta düzeyde ilişki bulunmuştur r = - 23; p< .01 , “Konvensiyonal tıptan memnuniyetsizlik” alt faktörü arasında negatif yönlü orta düzey ilişki bulunmuştur r = -28; p< .01 ve “Bütüncül Denge” alt faktörü arasında ise ilişki bulunmamıştır p> .05 . Geleneksel Tamamlayıcı Tıp Tutum Ölçeği puanı ve Sağlık Algısı Ölçeği puanı arasında ise anlamlı bir ilişki bulunmamıştır p> .05 . Sonuç: Araştırma bulgularına göre yetişkin bireylerin sağlık okuryazarlık düzeyleri arttıkça geleneksel ve tamamlayıcı tıpa karşı tutumlarında azalma görülmüştür. Bu sonuç doğrultusunda etkinliği kanıtlanmamış geleneksel/tamamlayıcı tıp yöntemlerinin kullanımının engellenmesinde, sağlık okuryazarlığı seviyesinin yükseltilmesi koruyucu bir önlem olabilir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Tıp, Sağlık Algısı, Sağlık Okuryazarlığı, Tamamlayıcı Tıp

The Relationship Between Traditional/Complementary Medical Attitude and Health Literacy and Health Perception in Adults

Öz

Objective: The aim of the study was to explore the relationship between traditional /complementary medical practices and health literacy and health perception in adults. Methods: The study was conducted as a descriptive type between the ages 18-65 who visited to 4 family health centers in Istanbul at November and December 2017 n = 214 . "Volunteerism" was the basis for participation. The data of the study was collected with demographic questionnaire, Traditional and Complementary Medicine Attitude Scale, The Adult Health Literacy Scale and The Health Perception Scale. Data entry and analysis was done by using he arithmetic mean, Mann Whitney U, Correlation and One Sample-KS tests in SPSS 23 program. The necessary permission to conduct the study was taken by Marmara University Institute of Health Sciences Ethics Committee. Results: The average age of the participants is 32.9 ± 11.7 and 71.7% are females. Of the participants 55.6% of the them are university graduated and 81.8% are in the middle income group. Among the participants 79.9% haven’t got chronic disease and 39.3% of participants used traditional/complementary medicine method. The most common method used by 34.6% of the users is herbal methods followed by massage methods with 17.8% and cupping with 8.9%. The least used methods are hypnosis method with 1.4% followed by larval applications with 0.9% and reflexology method with 0.5%. Participants received an average of 103.99 ± 22.03 points out of 189 points from Traditional and Complementary Medicine Attitude Scale. There was a weak negative correlation between The Adult Health Literacy Scale and Traditional and Complementary Medicine Attitude Scale r = -19; p< .01 . On "Complementary and Alternative Medicine" dimension a weak-moderate negative correlation r = -23; p< .01 , on “Dissatisfaction with Conventional Medicine” dimension a moderate negative correlation r = -28; p< .01 and on “Holistic Balance” dimension no correlation p> .05 was found between The Adult Health Literacy Scale and Traditional and Complementary Medicine Attitude Scale. There was no significant relationship between Traditional and Complementary Medicine Attitude Scale and The Health Perception Scale p>.05 . Conclusion: The results of the study indicated that as adult literacy levels increase, attitudes towards traditional and complementary medicine is decreased. In the light of this conclusion, increasing the level of health literacy may be a preventive measure of using unproven traditional /complementary medicine methods.

Anahtar Kelimeler

Complementary Medicine, Health Literacy, Health Perception, Traditional Medicine

Kaynakça

• Akçay, F.,& Aktürk, Z. (2010). Gastrointestinal sistem hastalıklarında tamamlayıcı ve alternatif tedaviler. Türkiye Klinikleri Journal of Family Medicine Special Topics, 1(3), 68-75. Erişim adresi: http://www.turkiyeklinikleri.com/
• Arıkan, D., Sivrikaya, S.K., & Olgun, N. (2009). Complementary alternative medicine use in children with type 1 diabetes mellitus in Erzurum, Turkey. Journal of Clinical Nursing, 18(15), 2136-2144. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2008.02464.x
• Ayaz, S., Tezcan, S., Akıncı, F. (2005). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9(2): 26-34. Erişim adresi: http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/
• Bains, S. S., & Egede, L.E. (2011). Association of health literacy with complementary and alternative medicine use: a cross-sectional study in adult primary care patients. BMC complementary and alternative medicine, 11(1), 138. https://doi.org/10.1186/1472-6882- 11-138
• Bülbül, S. H., Turgut, M., & Köylüoğlu, S. (2009). Çocuklarda tıp dışı alternatif uygulamalar konusunda ailelerin görüşleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 52(4), 195-202. Erişim adresi: http://www.cshd.org.tr/
• Can, G. (2013). Tamamlayıcı ve alternatif tıp yaklaşımlarına genel bakış. Sağlıkla, 3, 54-56. Erişim adresi: http://www.hedefcs.com.tr
• Çetı̇ n,O.B. (2007). Eskişehir'de Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Kullanımı. Sosyoekonomi, 6(6). Erişim adresi: http://www.turkiyeklinikleri.com/
• Diamond, J.J., Becker, J.A., Arenson, C.A., Chambers, C.V., Rosenthal, M.P. (2007) Development of a scale to measure adults’ perceptions of health: priliminary findings. Journal of Community Psychology, 35(5), 557-61.
• Egbert, N., & Nanna, K. M. (2009). Health literacy: Challenges and strategies. The Online Journal of Issues in Nursing, 14(3). https://doi.org/10.3912/OJIN.Vol14No03Man01
• Gardiner, P., Mitchell, S., Filippelli, A. C., Sadikova, E., White, L. F., Paasche-Orlow, M. K., & Jack, B. W. (2013). Health literacy and complementary and alternative medicine use among underserved inpatients in a safety net hospital. Journal of Health Communication, 18(sup1), 290-297. https://doi.org/10.1080/10810730.2013.830663
• Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği (2014, 27 Ekim) Resmi Gazete (Sayı:29158).Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141027- 3.htm
• Genç, R.E., Şenol, S., Turgay, A.S., Kantar, M. (2009). Complementary and alternative medicine used by pediatric patients with cancer in Western Turkey. Oncology Nurse Forum 36(3):159-64. https://doi.org/10.1188/09.ONF.E159-E164
• Ilgaz, A. & Gözüm, S. (2016). Tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarının güvenilir kullanımı için sağlık okuryazarlığının önemi. DEUHFED, 9(2), 67-77. Erişim adresi: http://www.deuhyoedergi.org/index.php/DEUHYOED/index
• Kadıoğlu, H. & Yıldız, A. (2012). Sağlık Algısı Ölçeği’nin Türkçe çevriminin geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri J. Med. Sci., 32(1):47-53. Erişim adresi: http://www.turkiyeklinikleri.com/
• Klein Velderman, M., Crone, M.R., Wiefferink, C.H., & Reijneveld, S.A. (2009). Identification and management of psychosocial problems among toddlers by preventive child health care professionals. European Journal of Public Health, 20(3), 332-338. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckp169
• Köse, E., Ekerbiçer, H.Ç.& Erkorkmaz, Ü. (2017). Traditional and complementary medicine attitude scale: study of validity and reliability, Oral presentation, HESTOUREX World Health Sport Tourism Congress & Exgibition, April 6-9.
• Kutlu, S., Ekmekçi, T.R., Köşlü, A., & Purisa, S. (2009). Dermatoloji polikliniğine başvuran olgularda tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin kullanımı. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 29(6), 1496-1502. Erişim adresi: http://www.turkiyeklinikleri.com/
• Molassiotis, A., Fernandez-Ortega, P., Pud, D., Ozden, G., Scott, J. A., Panteli, V., ... & Madsen, E. (2005). Use of complementary and alternative medicine in cancer patients: a European survey. Annals of Oncology, 16(4), 655-663. https://doi.org/10.1093/annonc/mdi110
• Nielsen-Bohlman, L., Panzer, A.M., & Kindig, D.A. Institute of medicine committee on health literacy. Health literacy: a prescription to end confusion. Washington, DC: National Academies Press, 2004. Erişim adresi: https://www.nap.edu/download/10883
• Orhan, F., Sekerel, B. E., Kocabas, C. N., Sackesen, C., Adalioglu, G., & Tuncer, A. (2003). Complementary and alternative medicine in children with asthma. Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 90(6), 611-615. https://doi.org/10.1016/S1081-1206(10)61864- 9
• Owen‐Smith, A., McCarty, F., Hankerson‐Dyson, D., & DiClemente, R. (2012). Prevalence and predictors of complementary and alternative medicine use in African‐Americans with acquired immune deficiency syndrome. Focus on alternative and complementary therapies, 17(1), 33-42. https://doi.org/10.1111/j.2042-7166.2011.01140.x
• Özcan, V., Altunpolat, R. (2013). Sağlık okuryazarlığı ve sağlık okuryazarlığında eczacının rolü. TEB Haberler,15-21.
• Özçelik, H., & Fadıloğlu, Ç. (2009). Kanser hastalarının tamamlayıcı ve alternatif tedavi kullanım nedenleri. Türk Onkoloji Dergisi, 24 (1), 48-52. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/
• Özturk, C., & Karayagiz, G. (2008). Exploration of the use of complementary and alternative medicine among Turkish children. Journal of clinical nursing, 17(19), 2558-2564. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2008.02329.x
• Sezer, A. & Kadıoğlu, H. (2014).Yetişkin sağlık okuryazarlığı ölçeğinin geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 165-170. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/
• The WHO. Traditional medicine. Executive Board. 111th Session Provisional agenda item 5.7. World Health Organization. Report by the Secretariat. (EB111/9, 12 Aralık 2002). Erişim adresi: http://apps.who.int/gb/archive/pdf_files/EB111/eeb1119.pdf
• Yeşilada, E. (2002). Hekim, alternatif tedavi ve modern tıp. STED, 11(6), 223-225. Erişim adresi: http://www.ttb.org.tr/
• Zaybak, A., & Fadıloğlu, Ç. (2004). Üniversite öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışı ve bu davranışı etkileyen etmenlerin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 20(1), 75-9. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/