Okullarda Obezite ve Önleme Programları: Sistematik Derleme

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 73 - 88, 31.08.2020

Nesrin Arslan , Aysun Ardic

Öz

Amaç: Günümüzde önemli bir halk sağlığı sorunu olan obezitenin artışı sadece yetişkinleri değil, çocuk ve gençleri de etkilemektedir. Obezitenin önlenmesinde ve prevelansının azaltılmasında, çocukluk döneminden başlayarak davranış değişikliği oluşturmak çok önemlidir. Çocuklarda davranış değişikliği oluşturmak için yapılan çoğu müdahale çalışması okul temellidir. Bu çalışma okul tabanlı obezite programlarında ilgili literatürü incelemek amacı ile yapılmıştır.
Yöntem: Literatür incelemesinde “obesity prevention” or “obesity intervention” and “school based” and “school health” and “childhood obesity” anahtar kelimeleri kullanılarak tarama yapılmıştır. Toplam 20940 makale belirlenmiştir. Tarama, yayın yılı 2014-2018 arası, yayın dili İngilizce ve tarama alanı başlık, özet ve anahtar kelimeler olarak sınırlandırılmıştır. Dahil edilme ve çıkarılma kriterlerine uygun 14 makale değerlendirilmeye alınmıştır.
Bulgular: İncelenen çalışmalardaki girişimler diyet ve fiziksel aktivite uygulamalarına odaklanmıştır. Bunlara ek olarak bazılarında çevresel, yönetimsel ve girişim programını tanıtan stratejiler uygulanmıştır. Uygulanan girişim programlarında primer sonuç çıktısı olarak beden kitle indeksi (BKİ), BKİ z skoru, bel çevresi, vücut yağ yüzdesi alınmıştır.
Sonuç: Katılımcıların yaşları 3-12 yaş arasında farklılık göstermektedir. Çalışmaların takip süresi 4- 48 ay arasında değişmektedir. Uygulanan programların sonunda çoğunda BKİ, BKİ z skoru, bel çevresi, vücut yağ yüzdesi değerleri ve obezite prevelansı azalmıştır. Sonuç olarak bu veriler okul temelli obezite önleme programlarının, çocukluk obezitesini önlemede etkili olduğunu göstermektedir. Bu nedenle okul sağlığı hemşirelerinin okul temelli, çok bileşenli müdahale girişimleri planlaması önerilir.

Anahtar Kelimeler

obesity prevention, obesity intervention, school based, school health, childhood obesity

Kaynakça

• 1. Annesi, J.J., Walsh, S.M., Greenwood, B.L., Mareno, N.,& Unruh-Rewkowski, J.L. (2017). Effects of the Youth Fit 4 Life physical activity/nutrition protocol on body mass index, fitness and targeted social cognitive theory variables in 9- to 12-year-olds during after-school care. J Paediatr Child Health ,53, 365–73. 2. Arslan, N. ve Erol, S. (2014). Ebeveyn Yemek Zamanı Davranışları Ölçeği’nin Türkçe Geçerlik ve Güvenirliği. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 16 (3), 16-27. 3. Barkin, S.L., Heerman, W.J., Sommer, E.C., Martin, N.C., Buchowski, M.S., Schlundt, D., … Stevens, J. (2018). Effect of a Behavioral Intervention for Underserved Preschool-Age Children on Change in Body Mass Index. Jama, 320 (5), 450-460. 4. Bond, M., Wyatt, K., Lloyd, J., & Taylor, R. (2011). Systematic review of the effectiveness of weight management schemes for the under fives. Obes Rev,12,242–53. 5. Centeio, E.E., McCaughtry, N., Moore, EWG., Kulik, N., Garn, A., Martin, J., … Fahlman. (2018). Building healthy communities: A comprehensive school health program to prevent obesity in elementary schools. Prev Med., 111, 210-215. 6. Centers for Disease Control. (2008). Childhood obesity. Retrieved from. Erişim adresi: http://www.cdc.gov/HealthyYouth/obesity. 7. Commission on Ending Childhood Obesity (ECHO) (2017). Report of the Commission on Ending Childhood Obesity.Geneva. Erişim adresi: https://www.who.int/end-childhood-obesity/facts/en/. 8. Commission on Ending Childhood Obesity. (2016).Report of the Commission on Ending Childhood Obesity.Geneva. Erişim adresi: http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/204176/1/9789241510066_eng.pdf?ua=1. 9. Delisle, C., Sandin, S., Forsum, E., Henriksson, H., Trolle-Lagerros, Y., Larsson, C., … Löf, M. (2015). A web- and mobile phone-based intervention to prevent obesity in 4-year-olds (MINISTOP): a population-based randomized controlled trial. BMC Public Health,15, 95. 10. EU Action Plan on Childhood Obesity 2014 2020. Erişim tarihi: 2.12.2019. Avaible from: https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/nutrition_physical_activity/docs/childhoodobesity_actionplan_2014_2020_en.pdf 11. Fulkerson, J.A., Friend, S., Flattum, C., Horning, M., Draxten, M., Neumark-Sztainer, D., … Kubik, M.Y. (2015). Promoting healthful family meals to prevent obesity: HOME Plus, a randomized controlled trial. Int J Behav Nutr Phys Act; 12, 12. 12. Kubik, M.Y., Fulkerson, J.A., Sirard, J.R., , Garwick, A., Temple, J., Gurvich, O., … Dudovitz, B. (2018). Contemporary Clinical Trials School-based secondary prevention of overweight and obesity among 8- to 12-year old children: Design and sample characteristics of the SNAPSHOT trial. Contemporary Clinical Trials, 75, 9-18. 13. Lee, A., Ho,M., MW, V., Keung., & Kwong, AMC. (2014). Childhood obesity management shifting from health care system to school system: intervention study of school-based weight management programme. BMC Public Health,14,1128. 14. Llauradó, E., Tarro, L., Morina, D., Aceves-Martins, M., Giralt, M., & Solà, R. (2018). Follow-up of a healthy lifestyle education program (the Educació en Alimentació Study): 2 years after cessation of intervention edal. BMC Public Health. Jan 5;18(1):104. 15. Llauradó, E., Tarro, L., Moriña, D., Queral, R., Giralt, M., & Solà, R. (2014). EdAl-2 (Educació en Alimentació) programme: reproducibility of a cluster randomised, interventional, primaryschool-based study to induce healthier lifestyle activities in children. BMJ Open, 4 (11). 16. Lloyd, J., Creanor, S., Logan, S., Green, C., Dean, S.G., Hillsdon, M., … Wyatt, K. (2018). Effectiveness of the Healthy Lifestyles Programme (HeLP) to prevent obesity in UK primary-school children: a cluster randomised controlled trial, Lancet Child Adolesc Health, 2 (1), 35-45. 17. Madsen,K., Linchey, J., Gerstein, D., Ross, M., Myers, E., Brown, K., & Crawford, P. (2015). Energy Balance 4 Kids with Play: Results from a Two-Year Cluster-Randomized Trial. Childhood Obesity, 11 (4). 18. Mühlig, Y., Wabitsch, M., Moss, A., & Hebebrand, J.(2014). Weight loss in children and adolescents. Dtsch Arztebl Int,111:818-24. 19. Natale, R.A., Mesih, S.E., Asfour, L., Uhlhorn, S.B., Delamater, A., & Arheart, K.L . (2014). Role Modeling as an Early Childhood Obesity Prevention Strategy: Effect of Parents and Teachers on Preschool Children’s Healthy Lifestyle Habits. J Dev Behav Pediatr , 35, 378-87. 20. Neyzi, O., Günöz, H., Furman, A., Bundak, R., Gökçay, G., Darendeliler, F. ve Baş, F. (2008). Türk çocuklarında vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi ve vücut kitle indeksi referans değerleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 51 (1), 1-14. 21. Sağlık Bakanlığı (2018). Erişim adresi (1.11.2019): https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenmehareket-haberler/293-t%C3%BCrkiye-sa%C4%9Fl%C4%B1kl%C4%B1-beslenme-ve-hareketli-hayat-program%C4%B1-2018-2023-g%C3%BCncelleme %C3%A7al%C4%B1%C5%9Ftay%C4%B1.html 22. Sağlık Bakanlığı. (2013). Türkiye Sağlık Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Eylem Planı (2010-2014).ISBN: 978-975-590-311-8, Sağlık Bakanlığı Yayın No:773. 23. Scherr ,R. E., Linnell, J.D., Dharmar, M., Beccarelli, L.M., Bergman, J.J,, Briggs, M., & Zidenberg-Cherr, S. (2017). A Multicomponent, School-Based Intervention, the Shaping Healthy Choices Program, Improves Nutrition-Related Outcomes. Journal of Nutrition Education and Behavior, 49 (5), 368-379. 24. Tarro, L., Llaurado, E., Albaladejo, R., Morina, D., Arija, V., Sola, R., & Giralt, M. (2014). A primary-school-based study to reduce the prevalence of childhood obesity—the EdAl (Educacio en Alimentacio) study: a randomized controlled trial. Trials, 15, 58. 25. Thakur, J. S., Bharti, B., Tripathy, J.P., Dhawan, V., & Bhansali, A. (2016).Impact of 20 Week Lifestyle Intervention Package on Anthropometric Biochemical and Behavioral Characteristics of Schoolchildren in North India. J Trop Pediatr, 62(5), 368–376. 26. Türkiye çocukluk çağı (7-8 yaş) şişmanlık araştırması -COSI-TUR 2013. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Milli Eğitim Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 921, Ankara, 2014. 27. Türkiye Çocukluk Çağı (İlkokul 2. Sınıf Öğrencileri) Şişmanlık Araştırması - COSI-TUR 2016. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1080, Ankara 2017. 28. Verbeeten, K.C., Elks, C.E., Daneman, D.,& Ong, K.K.(2011). Association between childhood obesity and subsequent Type 1 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Diabet Med , 28 (1),10-18. 29. Wang, Y., Cai, L., Wu, Y., Wilson, R.F., Weston, C., Fawole, O., … Segal, J.L. (2015). Childhood obesity prevention What childhood obesity prevention programmes work? A systematic review and meta-analysis. Obes Rev, 16 (7), 547-65. 30. WHO. (2010b).World Health Organization. Population-based prevention strategies for childhood obesity: report of a WHO forum and technical meeting, Geneva, 15–17 December 2009. 31. WHO. (2012). Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health. Erişim adresi (20.10.2019): http://www.who.int/dietphysicalactivity/childhood/en/index.htm. 32. Xu, F., Ware, R.S., Leslie, E., Tse, L.A., Wang, Z., Li, J., & Wang, Y. (2015) Effectiveness of a RandomizedControlled Lifestyle Intervention to Prevent Obesityamong Chinese Primary School Students: CLICK-Obesity Study. PLoS ONE 10 (10), 1-12.