Üniversite Öğrencilerinin Üçüncü El Sigara Dumanı Farkındalıkları ve Sigaraya Yönelik Algıları: Kesitsel Çalışma

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 3, 245 - 257, 23.12.2023

Vahide Semerci , Ebru Gökdere

https://doi.org/10.54061/jphn.1250090

Öz

Amaç: Bu çalışma üniversite öğrencilerinin üçüncü el sigara dumanı farkındalıklarının ve sigaraya yönelik algılarının belirlenmesi amacıyla yapıldı.
Yöntem: Kesitsel tipte yapılan çalışmanın örneklemini Türkiye’nin Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan bir üniversitede öğrenim gören öğrenciler oluşturdu (n=425). Veriler; araştırmacılar tarafından 5 Aralık 2022-3 Şubat 2023 tarihleri arasında Kişisel Bilgi Formu, Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeği ve Karar Verme Dengesi Ölçeği ile toplandı. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, pearson korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Öğrencilerin yaş ortalaması 20.11±2.03 (min=18, max=33) olup, %24.5’i erkekti. Öğrencilerin %31.3’ünün sigara kullandığı belirlendi. Öğrencilerin Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeği puan ortalamasının 36.78±8.41 ve Karar Verme Dengesi Ölçeği toplam puan ortalamasının -12.56±12.55 olduğu saptandı. Öğrencilerin Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeği ile Karar Verme Dengesi Ölçeği arasında zayıf düzeyde, negatif yönde ilişki olduğu saptandı (r=-0.259, p=0.001). Yapılan çoklu doğrusal regresyon analizinde, oluşturulan modelin varyansın %12’sini açıkladığı saptandı (F=8.339, p<0.001, R2=0.123). Erkek olmanın, sigara içmenin ve sigara içme algısının olumlu olmasının öğrencilerde üçüncü el sigara dumanı hakkında farkındalığının yordayıcıları olduğu belirlendi.
Sonuç ve öneriler: Sonuç olarak öğrencilerin üçüncü el sigara dumanı farkındalıkları ortalamanın üzerinde bulundu. Ayrıca sigara içme algısı olumsuz olanların puan ortalamaları, sigara içme algısı olumlu olanların puan ortalamalarından daha yüksektir. Erkeklerin, sigara içen ve sigara içme algısı olumlu olan öğrencilerin üçüncü el sigara dumanı hakkında farkındalığının daha düşük düzeyde olduğu belirlendi. Sağlık profesyonellerinin, üçüncü el sigara dumanı açısından önemli bir risk grubunu oluşturan üniversite öğrencilerine yönelik etkin taramalar ve farkındalık çalışmaları yapmaları önerilir.

Anahtar Kelimeler

farkındalık, koruyucu hizmetler, Öğrenci, sigara, üçüncü el sigara dumanı

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı

Proje Numarası

1919B012201198

University Students' Third-hand Smoke Awareness and Perceptions of Smoking: Cross Sectional Study

Öz

Objective: This study was carried out to determine the awareness of third-hand cigarette smoke and perceptions of university students towards smoking
Method: The sample of this cross-sectional study consisted of students studying at a university located in the Eastern Black Sea region of Turkiye (n=425). The data was collected by researchers between December 5, 2022 and February 3, 2023, with a questionnaire, Beliefs about Thirdhand Smoke Scale and Smoking Decisional Balance Scale. Descriptive statistics, pearson correlation and multiple linear regression analysis were used in the data analysis.
Results: The mean age of the students was 20.11±2.03 (min=18, max=33) and 24.5% were men. It was determined that 31.3% of the students were smokers. It was determined that the students' third-hand smoke awareness scale average score was 36.78±8.41 and the decision-making balance scale total score average was -12.56±12.55. There was a weak, negative relationship between the students' Awareness of Third-Hand Smoke Scale and the Decision-Making Balance Scale (r=-0.259, p=0.001). In the multiple linear regression analysis, it was determined that the model created explained 12% of the variance (F=8.339, p<0.001, R2=0.123). It was determined that being a man, smoking, and perceiving positive features about smoking predicted students' awareness of third-hand smoke.
Conclusion and recommendations: Students' awareness of third-hand cigarette smoke was found above the average. In addition, the mean scores of those with a negative perception of smoking are higher than the mean scores of those with a positive perception of smoking. It was determined that men, smokers and students with a positive perception of smoking had a lower level of awareness about third-hand smoke. It can be recommended that health professionals conduct effective screenings and awareness studies for university students, who constitute an important risk group for third-hand smoke.

Anahtar Kelimeler

awareness, preventive care, smoke, Student, third hand smoke

Proje Numarası

1919B012201198

Kaynakça

• Acuff, L., Fristoe, K., Hamblen, J., Smith, M. & Chen, J. (2016). Third-hand smoke: Old smoke, new concerns. Journal Community Health, 41(3), 680-687. https://doi.org/10.1007/s10900-015-0114-1
• Albayrak S., & Ergun A. (2015). Smoking and desire to quit smoking behavior in a sample of Turkish adolescents. Journal of Addictions Nursing, 26(1), 41-46. https://doi.org/10.1097/JAN.0000000000000063
• Aşık, E., Albayrak, S., Kamanlı, M. G., Gadiş, S., Elibol, S., Çetin, A., & Özçelik, T. (2018). Bir Sağlık bilimleri fakültesinde okuyan öğrencilerin madde kullanım özellikleri ve tutumları. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 27(6), 415-420. https://dergipark.org.tr/en/pub/sted/issue/42685/514712
• Atay, Ö.B. & Kurçer, M.A. (2012). Sigara içmeyen üniversite öğrencilerinin sigaraya karşı tutumları ve etkileyen faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(3), 265-272. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1320308585
• Potuk Bilici, B., Özer, Z.Y. & Bozdemir, N. (2023). Çukurova üniversitesi öğrencilerinin sigara içme durumu ve tütün kontrol yasasına bakışları. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 17(1), 157-167. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1179544
• Bozkurt, I. N., & Bozkurt, A. İ. (2023). Üniversite gençliği nikotin bağımlılığına nasıl bakıyor? Bağımlılıktan kurtulmak istiyor mu? Nobel Medicus Journal, 19(1), 11-19. https://doi.org/10.5505/ptd.2016.65365
• Dayi, A., Gulec, G., & Mutlu, F. (2015). Prevalence of tobacco, alcohol and substance use among Eskisehir Osmangazi University students. Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 28(4), 309-318. https://doi.org/10.5350/DAJPN2015280402
• Dede, C. & Çınar N. (2016). Çevresel sigara dumanı ve çocuk sağlığı. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 18(2), 69-72. https://doi.org/10.1289/ehp.1103956
• Drehmer, J.E., Ossip, D.J., Rigotti, N.A., Nabi, E., Woo, H., Wasserman, C.R., Chang, Y., & Winickoff, J.P. (2012). Pediatrician interventions and thirdhand smoke beliefs of parents. American Journal of Preventative Medicine, 43(5), 533-536. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2012.07.020
• Erdoğan, S., Nahcivan N., Esin, N. (2014). Hemşirelikte araştırma süreç, uygulama ve kritik. Nobel.
• Ferrante, G., Simoni, M., Cibella, F., Ferrara, F., Liotta, G., Malizia, V., Corsello, G., Viegi, G. & La Grutta, S. (2013). Third-hand smoke exposure and health hazards in children. Monaldi Archives for Chest Disease, 79(1), 38-43. https://doi.org/10.4081/monaldi.2013.108
• George, D., & Mallery P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step: A simple guide and reference. Routledge.
• Global Health Observatory Data Repository. (2020). Prevalence of current tobacco use. https://data.worldbank.org/indicator/SH.PRV.SMOK?end=2020&most_recent_value_desc=true&start=2020
• González, N. R. (2021). Thirdhand smoke: a ubiquitous hidden threat in pandemic times. Archivos de
• Bronconeumologia, 57(9), 569-570. https://doi.org/10.1016/j.arbr.2021.01.007 Hang, B., Wang, Y., Huang, Y., Wang, P., Langley, S.A., Bi L, et al. (2018). Short-term early exposure to thirdhand cigarette smoke increases lung cancer incidence in mice. Clinical Science, 132(2), 475-488. https://doi.org/10.1042/CS20171521
• Haardörfer, R., Berg, C.J., Escoffery, C., Bundy, L.T., Hovell, M., Kegler, M.C. (2017). Development of a scale assessing Beliefs About ThirdHand Smoke (BATHS). Tobacco Induced Diseases,15(4), 1-8. https://doi.org/10.1186/s12971-017-0112-4
• Karadağlı, F., & Nahcivan, N. (2012). Sigara içen bireylerde sigara bırakmaya hazır oluşluk durumu ile ilişkili faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 5(1), 8-15. http://hdl.handle.net/20.500.12397/4610
• Kaya, M., & Ergün A. (2020). Sağlık bilimleri öğrencilerinin sigara içme durumu, etkileyen faktörler ve ikincil sigara dumanı ile ilgili farkındalık düzeyleri. Journal of Academic Research in Nursing, 6(3), 416-425. https://doi.org/10.5222/jaren.2020.04696
• Kekliktepe, B., & Göğcegöz, I. (2020). Üniversite öğrencilerinin dumansız kampüs uygulamasına bakış açılarının değerlendirilmesi. Current Addiction Research, 4(1), 21-27. https://doi.org/10.5455/car.105-1588602884
• Küresel Yetişkin Tütün Araştırması Türkiye 2016 - HÜTF Halk Sağlığı AD Toplum İçin Bilgilendirme Serisi-(2018/2019-63). http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/
• Matt, G. E., Hoh, E., Quintana, P. J., Zakarian, J. M., & Arceo, J. (2019). Cotton pillows: a novel field method for assessment of thirdhand smoke pollution. Environmental Research, 168(2019), 206-210. https://doi.org/10.1016/j.envres.2018.09.025
• Oğuz, S., Çamcı, G. & Kazan, M. (2018). Üniversite öğrencilerinin sigara kullanım sıklığı ve sigaranın neden olduğu hastalıkları bilme durumu. Van Tıp Dergisi, 25(3), 332-337. https://doi.org/10.5505/vtd.2018.02411
• Önal, Ö., Evcil, F.Y., Eroğlu, H.N. & Kişioğlu, A. (2021). The validity and reliability of the beliefs about thirdhand smoke (baths) Turkish form. Medicine Journal Süleyman Demirel University, 28(3), 499-506. https://doi.org/10.17343/sdutfd.845141
• Northrup, T. F., Stotts, A. L., Suchting, R., Khan, A. M., Green, C., Klawans, M. R., Quintana, P., Hoh, E., Hovell, M. F., & Matt, G. E. (2021). Thirdhand smoke contamination and infant nicotine exposure in a neonatal intensive care unit: An observational study. Nicotine and Tobacco Research, 23(2), 373-382. https://doi.org/10.1093/ntr/ntaa167
• Schober, P., Boer, C., Schwarte, & L.A. (2018). Correlation coefficients: appropriate use and interpretation. Anesthesia & Analgesia, 126(5), 1763-1768. https://doi.org/10.1213/ANE.0000000000002864
• Sezer, R.E. (2019). Bulaşıcı olmayan hastalık ile ilgili diğer etkenler: İkinci el ve üçüncü el tütün dumanı. İçinde G. Koçoğlu (Ed.) Beslenme ve diyet bileşenleri ile bulaşıcı olmayan hastalıklar etkileşimine güncel yaklaşımlar (ss. 85-92). Türkiye Klinikleri.
• Şahiner, N.C., Şahin, A. & Aypar Akbağ, N.N. (2020). Üniversite öğrencilerinin sigara içme durumları ve sigara bağımlılığına yönelik tutumları. Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 64-79. https://doi.org/10.46413/boneyusbad.706297
• Terzi, H., & Sarı, E. S. (2022, 17-19 Haziran). Üçüncü el sigara dumanı ve halk sağlığı açısından önemi. 2. International Cappadocia Scientific Research Congress, Nevşehir, 619-624. https://www.cappadociacongress.org/
• Terzi, Ö., Kumcağız, H., Terzi, M., & Dündar, C. (2019). Üniversite öğrencilerinde sigara kullanımı ve nikotin bağımlılık düzeylerinin belirlenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6(4), 168-181. http://dx.doi.org/10.5152/addicta.2020.19134
• Uçar, E. Y. (2016). Tütünün çevresel zararları: Sadece insana mı zarar veriyor? Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi, 4(1), 69-72. https://doi.org/10.5152/gghs.2016.009
• Uyanusta Küçük, F.Ç. (2019). Tütün dumanından pasif etkilenim ve üçüncü el tütün dumanı: Güncel değerlendirmeler. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 28(Özel sayı), 7-12. http://www.ssuk.org.tr/savefiles/OzelSayi.pdf
• Xie, Z., Chen, M., Fu, Z., He, Y., Tian, Y., Zhang, X., & Feng, N. (2021). Thirdhand smoke beliefs and behaviors among families of primary school children in Shanghai. Tobacco Induced Diseases, 19(10), 1-10. https://doi.org/10.18332/tid/132289
• Velicer, W. F., DiClemente, C.C., Prochaska, J.O & Brendenburg, N. (1985). Decisional balance measure for assessing and predicting smoking status. Journal of Personailty and Social Psychology, 48(5), 1279-1289. https://doi.org/10.1037//0022-3514.48.5.1279
• Wen, Q., Wang, X., Lv, J., Guo, Y., Pei, P., Yang, L., ... & China Kadoorie Biobank Collaborative Group. (2022). Association between involuntary smoking and risk of cervical cancer in Chinese female never smokers: A prospective cohort study. Environmental Research, 212(2022), 1-6. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.113371
• World Health Organization. (2017). 2017 Global Youth Tobacco Survey Fact Sheet Turkey. https://www.who.int/publications/m/item/2017-gyts-fact-sheet-turkey
• World Health Organization. (2022, Haziran). Tobacco. https://www.who.int/health-topics/tobacco.
• World Health Organization. (2023, Şubat). Tobacco. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco.
• Yalçınkaya Alkar, Ö. & Karanci, A.N. (2007). What are the differences in decisional balance and self-efficacy between Turkish smokers in different stages of change. Addictive Behaviors, 32(4), 836- 849. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2006.06.023
• Yeh, K., Li, L., Wania, F. & Abbatt, J. P.D. (2022). Thirdhand smoke from tobacco, e-cigarettes, cannabis, methamphetamine and cocaine: Partitioning, reactive fate, and human exposure in indoor environments. Environment International, 160(2022), 1-17. https://doi.org/10.1016/j.envint.2021.107063