Yetişkin Bireylerde Sağlık Arama Davranışı, Sağlık Sorumluluğu ve Etkileyen Faktörler

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 3, 142 - 151

Dilara Çın , Esma Demir , Mehmet Şen , Özge Kılıç , Saime Erol

https://doi.org/10.54061/jphn.1532446

Öz

Amaç: Bu çalışma, yetişkin bireylerin sağlık arama davranışlarını, sağlık sorumluluklarını ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapıldı.
Yöntem: Araştırma, tanımlayıcı ilişki arayıcı tasarım ile İstanbul ilinin Anadolu Yakası’nda bulunan bir Aile Sağlığı Merkezinde (ASM) gerçekleştirildi. Araştırmanın örneklemini ASM’ye kayıtlı 605 yetişkin birey oluşturdu. Veriler, Sosyo-Demografik Özellikleri Tanılama Formu, Sağlık Arama Davranışı Ölçeği (SADÖ) ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği’nin Sağlık Sorumluluğu Alt Boyutu kullanılarak toplandı. Verilerin değerlendirilmesinde, tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra Independent Samples T-Test, One-Way ANOVA testi ve Pearson korelasyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Yetişkinler, online sağlık arama davranışı alt boyutundan 16.09±4.41, profesyonel sağlık arama davranışı alt boyutundan 12.50±2.10, geleneksel sağlık arama davranışı alt boyutundan 12.90±1.62 puan aldı. Sağlık sorumluluğu alt boyut puan ortalamasının 20.47±4.13 olduğu saptandı. Sağlık sorumluluğu alt boyutu ile online sağlık arama davranışı alt boyutu arasında pozitif yönde, yüksek düzeyde; sağlık sorumluluğu alt boyutu ile profesyonel, geleneksel sağlık arama davranışı alt boyutları arasında ise pozitif yönde, orta düzeyde anlamlı korelasyon bulundu (p<.05).
Sonuç: Sosyoekonomik, eğitim düzeyi düşük, çalışmayan, yaşamının çoğunluğunu kasaba ya da köyde geçirmiş, kronik hastalığı olan, sigara-alkol kullanan yetişkinlerin sağlık sorumluluğu ve profesyonel sağlık arama davranış puanları düşük bulunmuştur. Sağlık sorumluluğu ve sağlık arama davranışlarını geliştirmek için desteklenmeye ihtiyaçları vardır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel sağlık arama, online sağlık arama, profesyonel sağlık arama, sağlık sorumluluğu, yetişkin

Etik Beyan

Bu çalışma Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından onaylanmıştır (Tarih: 29.12.2022, Karar no:185).

Destekleyen Kurum

Bu araştırma, kamu, ticari veya kâr amacı gütmeyen sektörlerdeki herhangi bir fon kuruluşundan bir hibe almamıştır.

Health Seeking Behavior, Health Responsibility and Affecting Factors in Adult Individuals

Öz

Objective: This study was applied to determine the health-seeking behaviors of adult individuals, their health responsibilities and affecting factors.
Methods: The research was conducted with a descriptive correlational design in a Family Health Center (FHC) located on the Anatolian Side of Istanbul. The sample of the research consisted of 605 adult individuals registered to FHC. Data were collected using the Socio-Demographic Characteristics Diagnosis Form, the Health Seeking Behavior Scale (HSBS) and the Health Responsibility Sub-dimension of the Healthy Lifestyle Behavior Scale. In addition to descriptive statistics, Independent Samples T-Test, One-Way ANOVA test and Pearson correlation analysis were used to evaluate the data.
Results: Adults scored 16.09±4.41 from the online health seeking behavior sub-dimension, 12.50±2.10 from the professional health seeking behavior sub-dimension, and 12.90±1.62 from the traditional health seeking behavior sub-dimension. The mean score of the health responsibility scale was found to be 20.47±4.13. A positive, high level of correlation was found between the health responsibility scale and the online health seeking behavior sub-dimension; and a positive, moderate level of correlation was found between the health responsibility scale and the professional, traditional health seeking behavior sub-dimensions (p<.05).
Conclusion: Adults with low socioeconomic status, low education level, unemployed, living in towns or villages for most of their lives, having chronic diseases, and smoking and drinking alcohol had low health responsibility and professional health seeking behavior scores. They need support to develop health responsibility and health seeking behaviors

Anahtar Kelimeler

Traditional health seeking, online health seeking, professional health seeking, health responsibility, adult

Kaynakça

• Atalı, P. (2021). İstanbul'un bir ilçesinde Covid-19 pandemisinde sağlık arama davranışlarını etkileyen değişkenlerin etki düzeylerinin yapısal eşitlik modellemesi ile incelenerek değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Avcı, Y. D. (2016). Kişisel sağlık sorumluluğu. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(3), 1-8. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1445494881
• Bahar, Z., Beşer, A., Gördes, N., Ersin, F., & Kıssal, A. (2008). Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(1), 1-13.
• Can, A. B., Sönmez, E., Özer, F., Ayva, G., Bacı, H., Kaya, H. E., Uyan, O., Ulusoy, G., Öğütçü, N., & Aslan, D. (2014). Sağlık arama davranışı olarak internet kullanımını inceleyen bir araştırma. Cumhuriyet Medical Journal, 36(4), 486-494. http://dx.doi.org/10.7197/1305-0028.66422
• Celebi, C., Calik-Kutukcu, E., Saglam, M., Bozdemir-Ozel, C., Inal-Ince, D., & Vardar-Yagli, N. (2021). Health-promoting behaviors, health literacy, and levels of knowledge about smoking-related diseases among smokers and non-smokers: A cross-sectional study. Tuberculosis and Respiratory Diseases, 84(2), 140-147. https://doi.org/10.4046/trd.2020.0158
• Cevahir, E. (2020). SPSS ile Nicel Veri Analizi Rehberi. Kibele Yayınları.
• Çalışkan, Z., & Saykılı, S. (2020). İl sağlık müdürlüğü çalışanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve antropometrik ölçümlerinin belirlenmesi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 1-12. https://www.doi.org/10.46971/ausbid.769912
• Demirci, H. F. (2020). Sağlık sigortası sahipliği ve sağlık hizmetleri talebi. Selçuk Sağlık Dergisi, 1(1), 37-45. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1084240
• Deniz, S., & Çimen, M. (2021). Sağlık arama davranışı üzerine bir araştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(3), 639-646.
• Erdoğan, T., Aydemir, Y., Aydın, A., İnci, M. B., Ekerbiçer, H., Muratdağı, G., & Kurban, A. (2020). İnternet ve televizyonda sağlık bilgisi arama davranışı ve ilişkili faktörler. Sakarya Tıp Dergisi, 10(Özel Sayı), 1-10. http://doi.org/10.31832 smj.739127
• Hadi, M. D., Lin, Y. P., & Chan, E. Y. (2020). My health, myself: A qualitative study on motivations for effective chronic disease self-management among community dwelling adults. Family Practice, 37(6), 839-844. https://doi.org/10.1093/fampra/cmaa072
• Hendrix, C. C. (2023). Adult Children Pick Up the Responsibility of “Aging in Place” Parents. Duke University School of Nursing. https://nursing.duke.edu/news/adult-children-pick-responsibility-%E2%80%9Caging-place%E2%80%9D-parents
• Hoffman, G. J., Lee, J., & Mendez-Luck, C. A. (2012). Health behaviors among baby boomer informal caregivers. The Gerontologist, 52(2), 219-230. https://doi.org/10.1093/geront/gns003
• Idriss, A., Diaconu, K., Zou, G., Senesi, R. G., Wurie, H., & Witter, S. (2020). Rural-urban health-seeking behaviours for non-communicable diseases in Sierra Leone. BMJ Global Health, 5(2), e002024. http://doi.org/10.1136/bmjgh-2019-002024
• Kaçan, C. Y., & Örsal, Ö. (2019). Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları düzeyinin değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), 19-24. https://doi.org/10.33631/duzcesbed.481144
• Kıraç, R. (2019). Sağlık arama davranışını etkileyen faktörler: Yapısal eşitlik modellemesine dayalı bir çalışma [Doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Kıraç, R., & Öztürk, Y. E. (2021). Health seeking behavior: Scale development study. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(29), 224-234. https://doi.org/10.21076/vizyoner.754526
• Latunji, O. O., & Akinyemi, O. O. (2018). Factors influencing health-seeking behaviour among civil servants in Ibadan, Nigeria. Annals of Ibadan Postgraduate Medicine, 16(1), 52-60.
• Lee, Y. J., Boden-Albala, B., Jia, H., Wilcox, A., & Bakken, S. (2015). The association between online health information–seeking behaviors and health behaviors among Hispanics in New York City: A community-based cross-sectional study. Journal of Medical Internet Research, 17(11), e261. https://doi.org/10.2196/jmir.4368
• Lorig, K., Laurent, D., Gonzalez, V., Sobel, D., & Minor, M. (2020). Living a healthy life with chronic conditions: Self-management skills for heart disease, arthritis, diabetes, depression, asthma, bronchitis, emphysema and other physical and mental health conditions. Bull Publishing.
• Maestas, N., Mullen, K. J., & Powell, D. (2023). The effect of population aging on economic growth, the labor force, and productivity. American Economic Journal: Macroeconomics, 15(2), 306-332. https://doi.org/10.1257/mac.20190196
• Mishra, S. I., Gioia, D., Childress, S., Barnet, B., & Webster, R. L. (2011). Adherence to medication regimens among low-income patients with multiple comorbid chronic conditions. Health & Social Work, 36(4), 249-258. https://doi.org/10.1093/hsw/36.4.249
• Newsom, J. T., Shaw, B. A., August, K. J., & Strath, S. J. (2018). Physical activity–related social control and social support in older adults: Cognitive and emotional pathways to physical activity. Journal of Health Psychology, 23(11), 1389-1404. https://doi.org/10.1177/1359105316656768
• Nikoloudakis, I. A., Vandelanotte, C., Rebar, A. L., Schoeppe, S., Alley, S., Duncan, M. J., & Short, C. E. (2018). Examining the correlates of online health information–seeking behavior among men compared with women. American Journal of Men's Health, 12(5), 1358-1367. https://doi.org/10.1177/1557988316650625
• Olgun, Z., & Kutlu, R. (2022). Aile hekimliği polikliniğine başvuran bireylerin sağlık algısı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 16(1), 196-205. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1006496
• Özdemir, D., & Arpacıoğlu, S. (2020). Sosyal medya kullanımı, sağlık algısı ve sağlık arama davranışının koronavirüs korkusu üzerine etkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12, 364-381. https://doi.org/10.18863/pgy.803145
• Özenoğlu, A., Yalnız, T., & Uzdil, Z. (2018). Sağlık eğitiminin beslenme alışkanlıkları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları üzerine etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(3), 234-242. https://doi.org/10.31067/0.2018.20
• Raghupathi, V., & Raghupathi, W. (2020). The influence of education on health: an empirical assessment of OECD countries for the period 1995–2015. Archives of Public Health, 78(20), 1-18. https://doi.org/10.1186/s13690-020-00402-5
• Sümbüloğlu, K., & Sümbüloğlu,V. (2017). Biyoistatistik. Hatipoğlu Yayıncılık.
• Şantaş, G., Şantaş, F., & Kaya, S. (2023). Sağlık okuryazarlık düzeyi ile sağlık arama davranışı arasındaki ilişki: Bir alan araştırması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(3), 781-796.
• Traina, G., Martinussen, P. E., & Feiring, E. (2019). Being healthy, being sick, being responsible: attitudes towards responsibility for health in a public healthcare system. Public Health Ethics, 12(2), 145-157. https://doi.org/10.1093/phe/phz009
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2022). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2024). Türkiye İstatistik Kurumu Nüfus İstatistikleri Portalı. https://nip.tuik.gov.tr/?value=YasGrubunaGoreNufus
• Walker, S. N., Sechrist, K. R., & Pender, N. J. (1987). The health-promoting lifestyle profile: Development and psychometric characteristics. Nursing Research, 36(2), 76-81.
• Yadav, R., Zaman, K., Mishra, A., Reddy, M. M., Shankar, P., Yadav, P., Kumar, K., & Kant, R. (2022). Health seeking behaviour and healthcare utilization in a rural cohort of North India. Healthcare, 10(5), 1-12. https://doi.org/10.3390/healthcare10050757
• Yalçınkaya, M., Özer, F. G., & Karamanoğlu, A. Y. (2007). Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 409-420.
• Yaman, Z., & Atalay, H. N. (2021). Bireylerin sağlık algısının sağlık arama davranışı ile ilişkisinin incelenmesi. The Journal of International Educational Sciences, 25(7), 189-202. http://dx.doi.org/10.29228/INESJOURNAL.48852
• Yurdakul, E. S., & Sarı, O. (2020). Geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarının etik yönden incelenmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 10(3), 404-414. https://doi.org/10.31020/mutftd.720120
• Zaya, G., Li, S., Pan, J., Zhang, J., Näslindh-Ylispangar, A., Ahokas, A., Korhonen, E. S., Rekola, L., Wu, X., & Shang, S. (2021). Health-seeking behavior of undergraduate nursing students and associated factors: A cross-sectional study. Research Square, 4(1), 1-15. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-816241/v1
• Zhao, Y. C., Zhao, M., & Song, S. (2022). Online health information seeking behaviors among older adults: Systematic scoping review. Journal of Medical Internet Research, 24(2), e34790. https://doi.org/10.2196/34790