Serbest Zaman Egzersiz Düzeyi Yeme Bağımlılığı ve Yeme Farkındalığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 4, 523 - 529, 30.12.2024

Sema Arslan Kabasakal , Sinan Erdem Satılmış

https://doi.org/10.56639/jsar.1572220

Öz

Üniversite döneminde öğrencilerin yeni bir döneme uyum sağladıkları ve özellikle kilo alımları için kritik bir süreçtir. Bu dönemde sağlıksız beslenme davranışları gelişebilir ve fiziksel aktivite düzeyinde azalmalar olabilir. Bu sonuçlar ilerleyen yaşlarda obezite, diyabet vb sağlık problemlerine davetiye çıkarabilir. Bu dönemde bireylerde gelişebilecek sağlıksız beslenme tutumlarının ve fiziksel aktivite katılım düzeylerinin belirlenmesi ve buna yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu nedenle bu çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinin yeme bağımlığı, yeme farkındalığı ve serbest zaman egzersiz düzeylerinin incelenmesi ve bu faktörler arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya Yalova Üniversitesi'nde öğrenim gören 769 gönüllü üniversite öğrencisi dahil edilmiştir. Katılımcılara "Kişisel Bilgi Formu", “Serbest Zaman Egzersiz Anketi” (SZEA), “Modifiye Edilmiş Yale Yeme Bağımlılığı Ölçeği” (MYBÖ) ve “Yeme Farkındalığı Ölçeği” (YFÖ) uygulanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, çarpıklık ve basıklık değerleri, Bağımsız Örneklem T test, Pearson Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Çalışmada cinsiyete ve düzenli uyku uyuma durumuna göre SZEA puanlarında anlamlı bir farklılığa rastlanmış (p<0,05), MYBÖ ve YFÖ puanlarında ise bir farklılık bulunamamıştır (p>0,05). Dış görünümünden memnun olma durumuna göre ise MYBÖ ve YFÖ puanlarında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuş (p<0,05), SZEA puanlarında bir farklılığa rastlanmamıştır (p>0,05). Bunun yanı sıra MYYBÖ ile YFÖ puanları arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). SZEA ile YFÖ ve MYYBÖ puanları arasında ise anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür (p>0,05). Sonuç olarak örneklem grubunun serbest zamanda aktif olarak egzersiz gerçekleştirdiği fakat bu durumun yeme farkındalık ve bağımlılık düzeyleri ile bir ilişkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra katılımcıların yeme bağımlılık düzeyleri arttıkça yeme farkındalık seviyelerinin de arttığı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlıklı beslenme, Yeme bağımlılığı, Yeme farkındalığı, Egzersiz

Etik Beyan

Çalışmaya ilişkin etik kurul izni 10.03.2023 Tarihinde Yalova Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’ndan 2023/52 sayısı ile alınmıştır.

An Investigation of the Relationship Between Leisure-Time Physical Activity Levels, Eating Addiction and Eating Awareness

Öz

University is a critical time for students adjusting to a new lifestyle, especially regarding weight gain. During this time, unhealthy eating habits may develop and physical activity levels may decrease. This can lead to health problems such as obesity, heart disease, diabetes, etc. later in life. It is necessary to identify the unhealthy eating attitudes and physical activity levels that may develop in individuals during this period and to take action accordingly. Therefore, this study aimed to investigate the levels of food addiction, food awareness, and leisure-time physical activity in university students and to examine the relationship between these factors. The study included 769 volunteer university students studying at Yalova University. In addition to the personal information form, the Leisure Time Physical Activity Questionnaire (LTPAQ), the Modified Yale Eating Addiction Scale (MYEAS), and the Eating Awareness Scale (EAS) were administered to the participants. Descriptive statistics, skewness, and kurtosis values, independent samples t-test, and Pearson correlation analysis were used to analyze the data. According to the results of the study, a significant difference was found in LTPAQ scores according to gender and regular sleep status (p<0.05), while no difference was found in MYEAS and EAS scores (p>0.05). A significant difference was found in MYEAS and EAS scores (p<0.05) according to satisfaction with physical appearance, while no difference was found in LTPAQ scores (p>0.05). It was also found that there was a moderate positive correlation between MYEAS and EAS scores (p<0.05). It was observed that there was no significant relationship between LTPAQ with MYEAS and EAS scores (p>0.05). As a result, it was found that the sample group was active in their leisure time, but this situation was not related to their level of food consciousness and addiction. It was also found that as the participants' levels of food addiction increased, so did their levels of food consciousness.

Anahtar Kelimeler

Healthy nutrition, Food addiction, Eating awareness, Exercise

Kaynakça

• Akdevelioğlu, Y., & Yörüsün, T. Ö. (2019). Üniversite öğrencilerinin yeme tutum ve davranışlarına ilişkin bazı faktörlerin incelenmesi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 19-28.
• Arslan Kabasakal, S. (2023). Beslenme ve Fiziksel Aktivite. Fiziksel Aktivite ve Sağlık, 157.
• Arslan Kabasakal, S., Güvendi, B., Kaya, S., & Keskin, B. (2024). Emotional Eating and Social Physique Anxiety in Weight-Class Athletes. Electronic Journal of Social Sciences, 23(91), 1069-1084. https://doi.org/10.17755/esosder.1434338 Ayaz-Alkaya, S., & Okuyan, C. B. (2017). Hemşirelik öğrencilerinin egzersiz davranışları ve uyku kaliteleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(4), 236-241.
• Bayles, S., & Ebaugh, F.G. (1950). Emotional factors in eating and obesity. Journal of the American Dietetic Association, 26(6), 430-434. https://doi.org/10.1016/S0002-8223(21)30276-0
• Bayrakdar, A., & Zorba, E. (2024). Egzersiz ve Beslenme, Akademisyen Kitabevi, Ankara.
• Baysal, A. (2011). Beslenme (13. Baskı). Hatiboğlu Yayınları, Ankara.
• Bor, H. (2021). Cinsiyete göre yeme farkındalığı düzeyinin incelenmesi: Bir meta-analiz çalışması. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(4), 911-920. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1003868
• Bunio, L. K., Battles, J. A., & Loverich, T. M. (2021). The nuances of emotion regulation difficulties and mindfulness in food addiction. Addiction Research & Theory, 29(1), 11-17. https://doi.org/10.1080/16066359.2020.1714038
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with amos: basic concepts, applications, and programming. New York: Routledge.
• Cherikh, F., Frey, S., Bel, C., Attanasi, G., Alifano, M., & Iannelli, A. (2020). Behavioral food addiction during lockdown: time for awareness, time to prepare the aftermath. Obesity Surgery, 30, 3585-3587.
• Çakaroğlu, D., Ömür, E. H., & Arslan, C. (2020). Üniversite öğrencilerinin yeme tutumu, yeme farkındalığı ve sosyal görünüş kaygısının değerlendirilmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(1), 1-12.
• Deliens, T., Clarys, P., De Bourdeaudhuij, I., & Deforche, B. (2014). Determinants of eating behaviour in university students: a qualitative study using focus group discussions. BMC Public Health, 14, 1-12.
• Demir, A., & Çifçi, F. (2020). COVID-19 Pandemi Sürecinde Egzersizin Lise Öğrencilerinin Psikolojik Sağlamlık Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(3), 169-179. https://doi.org/10.33689/spormetre.739918
• Dinç, N., Gökmen, M. H., & Ergin, E. (2017). Düzenli egzersiz yapan bireylerin beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 43-53. https://doi.org/10.30769/usbd.313945
• Ekinci, N. E., Satılmış, S. E., Güler, Y., Ergüven, A. T., ve Küçükkubaş, N. (2022). Serbest zamanda sıkılma algısı, beslenme ve fiziksel aktive arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 693-712. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1160484
• Framson, C., Kristal, A. R., Schenk, J. M., Littman, A. J., Zeliadt, S. & Benitez, D. (2009). Development and validation of he mindful eating questionnaire. Journal of the American Dietetic Association, 109(8), 1439-1444. https://doi.org/10.1016/j.jada.2009.05.006
• French, S. A., Story, M., Neumark‐Sztainer, D., Downes, B., Resnick, M., & Blum, R. (1997). Ethnic differences in psychosocial and health behavior correlates of dieting, purging, and binge eating in a population‐based sample of adolescent females. International Journal of Eating Disorders, 22(3), 315-322. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-108X(199711)22:3%3C315::AID-EAT11%3E3.0.CO;2-X
• Godin, G. & Shephard, R. J. (1985). A simple method to assess exercise behavior in the community. Canadian Journal of Applied Sport Science, 10(3), 141-146.
• Hair, J., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010) Multivariate data analysis. New Jersey: Pearson Educational International.
• Hendrickson, K. L., & Rasmussen, E. (2017). Mindful eating reduces impulsive food choice in adolescents and adults. Health Psychology, 36, 226-35.
• Jun, E. M., & Choi, S. B. (2014). Obesity, body image, depression, and weight-control behaviour among female university students in Korea. Journal of Cancer Prevention, 19(3), 240-246. https://doi.org/10.15430/JCP.2014.19.3.240
• Kayantaş, İ., Özdemir, M., & Buyrukoğlu, E. (2022). Fiziksel aktivite düzeyinin cinsiyet özelliği açısından incelenmesi (bir meta-analiz çalışması). Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 5(Özel Sayı 1), 687-696. https://doi.org/10.38021/asbid.1207249
• Kline, C. E. (2014). The bidirectional relationship between exercise and sleep: implications for exercise adherence and sleep improvement. American Journal of Lifestyle Medicine, 8(6), 375-379. https://doi.org/10.1177/1559827614544437
• Köse, G., Tayfur, M., Birincioğlu, İ., & Dönmez, A. (2016). Yeme Farkındalığı Ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi,3(1), 125-134. https://doi.org/10.5455/JCBPR.250644
• Macht, M., Meininger, J., & Roth, J. (2005). The pleasures of eating: A qualitative analysis. Journal of Happiness Studies, 6, 137-160. https://doi.org/10.1007/s10902-005-0287-x
• Morrison, K. M., Shin, S., Tarnopolsky, M., & Taylor, V. H. (2014). Association of depression and health related quality of life with body composition in children and youth with obesity. Journal of Affective Disorders, 172, 18-23. https://doi.org/10.1016/j.jad.2014.09.014
• Murathan, G. (2023). Kadın sporcuların yeme farkındalıkları ile olumsuz beden konuşmaları özelliklerinin değerlendirilmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(1-Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı), 573-583. https://doi.org/10.38021/asbid.1357240
• Orbatu, D., Daşdemir, F., & Bektaş, M. (2023). Adölesanlarda internet bağımlılığı, uyku kalitesi ve beslenme-egzersiz davranışlarının klinik obezite ile ilişkisi. Yaşam Boyu Hemşirelik Dergisi, 4(3), 1-18.
• Öney, B., & Şişman, Z. (2023). Beslenmede güncel bir yaklaşım: Yeme farkındalığı. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 416-427. https://doi.org/10.46237/amusbfd.1087583
• Özgür, Ö., Doğru, M., & Külcü, A. (2021). Bir ilçe fakülte ve meslek yüksekokulu öğrencilerinde yeme farkındalığı risk faktörlerinin incelenmesi. Gevher Nesibe Journal of Medical and Health Sciences, 6(15), 52-56. https://doi.org/10.46648/gnj.279
• Özkan, A. M., Çekiç, A., & Çepikkurt, F. (2023). Egzersiz katılımcılarının fiziksel görünüm mükemmeliyetçiliği, sosyal görünüş kaygısı ve egzersiz bağımlılıklarının incelenmesi. International Journal of Sport Exercise and Training Sciences, 9(1), 26-37. https://doi.org/10.18826/useeabd.1192210
• Rogers, P. J. (2011). Obesity- is food addiction to blame?. Addiction, 106(7), 1213-1220.
• Schulte, E. M., & Gearhardt, A. N. (2017). Development of the modified Yale food addiction scale version 2.0. European Eating Disorders Review, 25(4), 302-308. https://doi.org/10.1002/erv.2515 Smith, G. T., Simmons, J. R., Flory, K., Annus, A. M., & Hill, K. K. (2007). Thinness and eating expectancies predict subsequent binge-eating and purging behavior among adolescent girls. Journal of Abnormal Psychology, 116(1), 188.
• Sorbara, M., & Geliebter, A. (2002). Body image disturbance in obese outpatients before and after weight loss in relation to race, gender, binge eating, and age of onset of obesity. International Journal of Eating Disorders, 31(4), 416-423. https://doi.org/10.1002/eat.10046
• Spaeth, A. M., Dinges, D. F., & Goel, N. (2013). Effects of experimental sleep restriction on weight gain, caloric intake, and meal timing in healthy adults. Sleep, 36(7), 981-990. https://doi.org/10.5665/sleep.2792
• Şanlı, E., & Atalay Güzel, N. (2009). Öğretmenlerde fiziksel aktivite düzeyi-yaş, cinsiyet ve beden kitle indeksi ilişkisi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(3), 23-32.
• Tekin, A., Yetkin, A., & Gürsoy, Ç. (2018). Genç erişkinlerde yeme bağımlılığı ile dürtüsellik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(4), 171-178. https://doi.org/10.26453/otjhs.416562
• Tekin, G., Amman, M. T., & Tekin, A. (2009). Serbest zamanlarda yapılan fiziksel egzersizin üniversite öğrencilerinin depresyon ve atılganlık düzeylerine etkisi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 148-159.
• Tok, Ş. (2018). Modifiye edilmiş Yale Yeme Bağımlılığı Ölçeği sürüm 2.0'ın Türkçe uyarlanmasının geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Uzmanlık Tezi, Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Sakarya.
• Tuncer, A., Enzin, F., İri, F., Dinler, E., Pelin, Z., & Bayramlar, K. (2020). Uyku bozukluklarında egzersiz tedavisinin önemi. Zeugma Sağlık Araştırmaları Dergisi, 2(2), 89-97.
• Uçar, A. (2020). Lise öğrencilerinde hedonik açlık ve yeme farkındalığının beslenme durumu ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, Ankara.
• Ulaş, B., Uncu, F., & Üner, S. (2013). Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinde Olası Yeme Bozukluğu Sıklığı ve Etkileyen Faktörler. Annals of Health Sciences Research, 2(2), 1-8.
• Veske, S. (2021). Denizli il merkezinde öğrenim gören lise öğrencilerinin yeme bağımlılığı sıklığı ve etkileyen faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Denizli.
• Womble, L. G., Williamson, D. A., Martin, C. K., Zucker, N. L., Thaw, J. M., Netemeyer, R., Lovejoy, J. C., & Greenway, F. L. (2001). Psychosocial variables associated with binge eating in obese males and females. International Journal of Eating Disorders, 30(2), 217-221. https://doi.org/10.1002/eat.1076
• Yerlisu Lapa, T., & Yağar, G. (2015). Validity and reliability study of leisure time exercise questionnaire into Turkish. 2nd International Sports Science, Tourism and Recreation Student Congress (ss. 74-75).
• Yüksel, E. & Akıl, M. (2019). Adölesanların fiziksel aktivite seviyeleri ile obezite farkındalık düzeyleri ve beslenme davranışlarının incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(3), 185-193.