ÖZEL ASKERİ ŞİRKETLERİN FONKSİYONEL ANALİZİ VE ÖRGÜTSEL MODELLEMESİ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 20 - 50, 27.06.2024

Kadir Murat Altıntaş

Öz

Son yarım yüzyılda ekonomik ve politik küreselleşme, bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, internetin insan yaşamına entegrasyonu ve bilgiye erişim kolaylığı, insanlığı alışılmadık yeni bir dünya düzeni ve daha önce hiç deneyimlenmemiş yepyeni bir çevre ile karşı karşıya bırakmıştır. Bu dönüşüm süreci, bireyleri olduğu kadar toplumları da derinden etkilemiş ve üretimden tüketime, güvenlikten istihbarat faaliyetlerine kadar tamamen ‘farklı bir ekonomik ve politik iklimin’ ortaya çıkmasına neden olmuştur. Toplumların güvenlik tehditleri ve istihbarat algılarının kökten değiştiği bu dönemde, şiddet eğilimli devlet dışı silahlı aktörler olarak tanımlayabileceğimiz ve ‘sözde’ herhangi bir taraf ile iltisaklı olmayan grupların savaş denklemine entegre edildiğini görmekteyiz. Şiddet eğilimli devlet dışı silahlı aktörler kapsamında bulunan yasadışı oluşumların dışında tamamen yasal sınırlar dahilinde hizmet veren ve teorik manada ticari tüzel kişilikten farkı bulunmayan Özel Askeri Şirketler, gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkelerce son yıllarda genel kabul görmüş ve yaygın bir uygulama alanı bulmuştur. Bu çalışmanın amacı; 21. yüzyılda değişen ve dönüşen savaş konsepti doğrultusunda diplomasinin tamamlayıcı bir unsuru olarak özel askeri şirketlerin faaliyet temelinde organizasyonel farklılıklarının vurgulanması ve uygulamada genel kabul görmüş bir fonksiyonel dağılıma yönelik örgütsel modellemenin kavramsal temellerinin ortaya konulmasıdır. Bu anlamda ayrıca ilgili modelleme kapsamında farklı organizasyonel yapılanmaların ve fonksiyonel dağılımların karşılaştırmalı analizleri doğrultusunda nihai bir sınıflandırmaya erişmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özel Askeri Şirketler, Güvenlik ve İstihbarat, Fonksiyonel Analiz, Örgütsel Modelleme

Kaynakça

• Altıntaş, K. M. ve Asal, S. (2023) Ekonomik İstihbarat Kapsamında Endüstriyel Espiyonaj: Ticari Tüzel Kişilikler Açısından Endüstriyel Casusluğun Stratejik Önemi. Nobel Akademik Yayıncılık 5. Baskı. ISBN 978-625-400-286-1. Ankara.
• Altıntaş, K. M. ve Asal, S. (2024) Özel Askeri Şirketler ve İstihbaratın Özelleşmesi: İstihbarat Aynasında Berraklaşan Vekil Yapılanmalar. Nobel Akademik Yayıncılık 2. Baskı. ISBN 978-625-371-405-5. Ankara.
• Avant, D. D. (2004). The Privatization of Security and Change in the Control of Force. International Studies Perspective, George Washington University.
• Avant, D. D. (2005). The Market for Force: The Consequences of Privatizing Security. Edinburgh: Cambridge University Press.
• Dönmez, S. (2023). Güvenliğin Dönüşümü Kapsamında Özel Askerî Güvenlik Şirketleri. Gaziantep University Journal of Social Sciences. 22(4).
• Ercan, Ü. (2014). Güvenlik Faaliyetlerinde Özelleştirme: Paralı Askerlik mi? Özel Askeri Birlikler mi? Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi, C.5, S.1, 51-67.
• Erol, M. S. ve Şafak O. (2015). Hybrid Warfare Studies and Russia’s Example in Crimea. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 9(17): 261-277.
• Erol, M. S. ve Çelik K. E. (2018). ABD’nin Suriye Politikasında Vekil Aktör Olarak Terör Örgütleri: YPG Örneği. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 2(2): 14- 45.
• Field, J. A., Jr., Transnationalism and New Tribe. Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye, Jr., eds., Transnational Relations and World Politics. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1973, s.3, Aktaran: Faruk Sönmezoğlu. (2012). Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi. İstanbul, Der Yayınları.
• Frunzeti, T. (2013). Asymmetric, Unconventional and Hybrid Actions in 21st Century Warfare. Strategic Impact. No. 1, Vol. 46.
• Goldstein, J. S. ve Pevehouse, J. C. (2015). Uluslararası İlişkiler, Çev: Haluk Özdemir, Ankara, BB101.
• Gönültaş, B. (2022). ‘Küresel askeri harcamalarda 2023'te 2 trilyon 443 milyar dolarla rekor kırıldı’. Anadolu Ajansı. 22.04.2024. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/kuresel-askeri-harcamalarda-2023te-2- trilyon-443-milyar-dolarla-rekor-kirildi/3198616. Erişim tarihi 13.05.2024.
• Gönültaş, B. (2023). ‘SIPRI'nın ilk 100 savunma sanayisi şirketi listesinde 4 Türk firması yer aldı’. Anadolu Ajansı. 05.12.2023. Dünya, Savunma Sanayi. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/siprinin-ilk-100-savunma-sanayisi-sirketi- listesinde-4-turk-firmasi-yer-aldi/3072590. Erişim tarihi 13.05.2024.
• Gürkaynak, M. ve Yalçıner, S. (2009). Uluslararası Politikada Karşılıklı Bağımlılık ve Küreselleşme Üzerine Bir İnceleme, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 6, Sayı 23.
• House of Commons Foreign Affairs Comittee. Private Military Companies. Ninth Report of Session 2001-02. Green Paper. Erişim Tarihi 26 Nisan 2023. https://publications.parliament.uk/pa/cm200102/cmselect/cmfaff/922/922.pdf.
• Kurt, V. (2019). Arap İsyanları Sonrasında Ortadoğu’da Vekâlet Savaşları: Yemen Örneği. International Journal of Political Science & Urban Studies. 7(1): 307-326.
• Mansoor, P. R.. Introduction: Hybrid Warfare in History. Williamson Murray-Peter R. Mansoor (eds.), Hybrid Warfare: Fighting Complex Opponents from the Ancient World to the Present, Cambridge University Press, New York 2012.
• Meriç, A. B. (2021). Devlet Olmayan Aktörlere Karşı Kuvvet Kullanılması: IŞİD ile Mücadele Örneği. The Turkish Yearbook of International Relations. Volume 52.
• Öz, T. ve Çalışkanlar, T. M. (2020). Paralı Askerlerden Özel Askerî Şirketlere Savunma Yönetimi Teknolojileri Uygulamaları. Güvenlik Stratejileri Dergisi. Cilt: 16 Sayı: 34, 309-339.
• Mumford, A.. (2013). Proxy Warfare, Cambridge Polity Press, Oxford.
• Popescu, Nicu. (2015). Hybrid Warfare: Neither New Nor Only Russian. European Institute for Security Studies.
• Thornton, R. (2015). The Changing Nature of Modern Warfare, The RUSI Journal, 160: 4.
• Schreier, F. and Caparini M (2005). Privatising Security: Law, Practice And Governance Of Private Military And Security Companies. Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces, Occasional Paper-№6.
• Singer, P. W. (2003). Corporate Warriors: The Rise of the Privatized Military Industry. Cornell University Press, Ithaca ve London.
• Singer, P. W. (2004). The Private Military Industry and Iraq: What have we learned and where to next? Geneva, Switzerland: Geneva 231. Centre for the Democratic Control of Armed Forces.
• Singer, P. W. (2009). Kiralık Ordular: Özel Askeri Şirketler. Çev. Gözde Aral, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Tangör, B. ve Yalçınkaya H. (2010). Güvenlik Yönetişimi Çerçevesinde Özel Askeri Şirketler. Uluslararası İlişkiler. Cilt 7, Sayı 25 (Bahar).
• Tılısbık, N. ve Akbal Ö. (2006). İstihbarat ve Türkiye, Nüve Kültür Merkezi Yayınları, Konya.
• Voelz, G. J. (2009). Contractors and Intelligence: The Private Sector in the Intelligence Community. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence. 22: 4, 586-613.
• Yalçınkaya, H. (2006). Özel Askeri Sektörün Oluşumu ve Savaşların Özelleşmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 61, Sayı 3, 2006, s. 247-278.