XIX. Yüzyılda Türkistan (Orta Asya) Türk Topluluklarında Kölelik ve Köle Ticareti

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 3, 971 - 986, 01.12.2016

Orhan Doğan Aysel Erdoğan

https://doi.org/10.21547/jss.256705

Cited By: 1

Öz

Hürriyetine sahip olmayan, başkalarının hüküm ve kontrolünde olan kişiler anlamına gelen köle tabirinin kullanımı Türk toplumunda oldukça eskiye dayanmaktadır. Tarihte kurulmuş olan bütün devletlerde kölelik müessesi mevcuttur. Nitekim Türkistan Hanlıklarında da kölelik, gerek ekonomik hayat gerekse toplumsal hayatta varlığını uzun yıllar sürdürmüştür. Özellikle toprağın işlenmesinde önemli bir yere sahip olan köleler, ayrıca ev hizmetçiliği, tamircilik, bekçilik gibi farklı işlerde de ön plana çıkmışlardır. Yaşam standardı düşük olan kölelerin, toplum içindeki konumuna bakıldığında gerek ekonomik gerekse dini açıdan bir baskı altında oldukları anlaşılmaktadır. Kölelerin Türkistan Hanlıkları içerisindeki sayılarının fazla oluşu köleliğin yaygın oluşunu göstermesi bakımından önemlidir. Çalışmamızda XIX. yüzyılda Buhara, Hive ve Hokand gibi Türkistan Hanlıklarında, kölelerin ne şekilde elde edildiği, durumu, toplumun kölelere olan tutumu, köle ticareti ve köleliğin ekonomik yaşamdaki yeri ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Köle, Kölelik, Ticaret, Toplum

Slave Trade and Slavery In Turkestan (Central Asia) Turkish Community at the XIX. Century

Öz

The use of slaves in Turkish society is based on fairly old which means do not have the liberty, people with others in the provision and control. The institution of slavery in the entire State has been established in history. Indeed, slavery in the Turkestan khanates have continued for many years the existence in both economic life and social life. Slaves who have an important place, especially in the processing of land, have come to the fore different jobs such as domestic servants, tinker, guard. The low standard of living of the slaves, both considering the position in society, are understood to be under pressure from the economic as well as religious. The slaves made up of many within the Khanates of Turkestan is important to show the widespread nature of slavery. In our study, In Turkestan Khanate such as Bukhara, Khiva and Hokand will be discussed what is obtained in the form of a slave, situation, the attitude of society to the slave, the slave trade and slavery in the place of economic life at the XIX. century

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Slave, Slavery, Trade, Community

Kaynakça

• AYDIN M. Akif, HAMİDULLAH, Muhammed, “Köle”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2002, C.26.
• BARTHOLD, V.V., Asya’nın Keşfi: Avrupa’da ve Rusya’da Şarkiyatçılığın Tarihi, Yöneliş Yayınları, İstanbul 2000.
• BONVALOT, Gabriel, Eski Yurt (Esir Yurt Orta Asya’dan), Çev. Reşat Uzmen, Tercüman 1001 Temel Eser, 1884.
• BOZKURT, Gülnihal, Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1981, Volume 38, Issue 1-4, p. 65-106.
• BREGEL, Yuri, An Historical Atlas of Central Asia, London: Brill, 2003.
• BURNES, Alexander, Travels İnto Bokhara Being The Account Of A Journey From Indıa Tı Cabool, Tartary and Persia; Also Narrative Of A Voyage On The Indus From The Sea To Lahore, London Vol. I. II-III.
• BURTON, Audrey, “Russian Slaves in 17th Century Bukhara”, Post- Soviet Central Asia, ed: Touraj Atabaki and John O’Kane, Tauris Academic Studies in association with the International Institute of Asian Studies, Leiden, Amsterdam, ss. 345-365.
• ÇELİK Muhammed Bilal, 1800-1865 Yılları Arasında Buhara Emirliği, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya, 2009.
• ÇELİK, Muhammed Bilal, Firdevsü’l-İkbal’e Göre Hive Hanlığı Tarihi ve Devlet Teşkilatı, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2004.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, “Tarihimizde Kölelik”, Köleleri Evlat Sayan Medeniyet, Tarih ve Medeniyet, S:11, 1995, ss.20-25.
• GÜNDOĞDU, Abdullah, Hive Hanlığı Tarihi: Yadigâr Şibaniler Devri 1512-1740, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlamamış Doktora Tezi, Ankara,1995.
• HAYİT, Baymirza, Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.
• HOLDSWORTH, Mary, Turkestan in the Nineteenth Century (A Brief History of the Khanates of Bukhara, Kokand and Khiva, Fifteen Shillings, 1959.
• IVANOV, P.P., “ Oçerki Pa İstorii Sredney Azii (XVI. Seredina XIX. V), İzdatilstva, Vostoçnoy Litaraturi, Moskva, 1958.
• JENKİNSON, Anthony, Early Voyages and Travels to Russia and Persia By Anthony Jenkinson and Other Englishmen, With Some Account of The First İntercourse of The English With Russia and Central Asia By way of The Caspian Sea, vol I, Ed: E. Delmar Morgan and C. H. Coote , B. Franklin, New York, 1990
• KHALFİN, N.A., Russia’s Policy ın Central Asia 1857-1868, Central Asian Research Centre, London, 1964, S.12.
• KONYALI, İbrahim Hakkı, Cariyeler ve Esir Pazarı, Tarih Dünyası, S. 2., 1950, ss. 72- 74.
• MACGAHAN, I.A., Hive Seyahatnamesi ve Tarihi, Çev: Kolağası Ahmed, Haz. Prof. Dr. İsmail Aka- Dr. Mehmet Ersan, Akademi Kitabevi, İzmir 1995.
• MEYENDORFF, Count, Journey Of The Russian Mission From Orenburg To Bokhara, Translated by Colonel Monteith, Madras Engıneers, Printed At The Spectator Press, 1840.
• MURAV’YOV, Nikolay, Journey To Khiva Through The Turkoman Country, Oğuz Press London, 1977.
• PAKALIN, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
• PARLATIR, İsmail, Türk Sosyal Hayatında Kölelik, Belleten, C. XLVII, T.T.K. Basımevi, Ankara 1984, s. 805- 829.
• SPULER, B., “Central Asia From The Sixteenth Century To The Russian Conquests”, The Cambridge History Of İslam, Edited by P. M. Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis, Chapter 7, Cambrıdge University Press, 1977, ss. 468- 494
• TAYLOR, Bayard, Central Asia: travels in Cashmere, little Thibet, and Central Asia, New York, 1893.
• TEKİN, Feridun, “Hive Hanlığı”, Türkler, c. VIII, Ankara Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s.634-640.
• VİCTOR- Bababekov Dubovıtskıı, Khaydarbek, “The Rise and Fall of the Kokand Khanate”, Ferghana Valley: The Heart of Central Asia, Ed: S. Frederick Starr, London England, 1984.
• VURGUN, Seda Yılmaz, “XIX. Yüzyılda Seyahatnamelerin Işığı Altında Buhara Emirliği (Hanlığı)”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2013, 317 s.
• VURGUN, Seda Yılmaz, “XIX. Yüzyılda Türkistan’da Kölelik, Çapul ve Yağma”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/1, 2014, S. 179- 196.