Modernization and Music from Ottoman to the Republic

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 2, 696 - 710, 27.04.2021

Yunus Akif Çelikel , Murat Özkul

https://doi.org/10.21547/jss.860122

Öz

Music, which has a peculiar basis, methodology and language of its own among branches of art, has had a structure intertwining with the society along with the parameters that brings it into existence. That it is not disconnected from the society and develops depending on a cultural basis, have included music in the historical process and caused it to be associated with even fields such as politics. Consequently, music is a form of art which cannot be considered separately from the society and has established a bond with all social interaction networks.
When this characteristic of music is analysed in terms of the history of Turkey, it is seen that one of the most intriguing cases took place during the process of modernization. Having a look at the modernization phases of Turkey, political, social and cultural changes can be observed to take place within the long period including the first years of the Republic. A number of attempts for musical change are also observed among these changes; and it is detected that music, which is an influential field in the society, was a prioritized elements during the process of modernization.
The purpose of this study is to explore the political bonds of and changes in music during the process of modernization which started with the Tanzimat era and maintained its effect during the first periods of the Republic; and at the same time, to try to convey the socially manipulative feature of music within this historical process.

Anahtar Kelimeler

Music, Modernization, Tanzimat, Republic

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Modernleşme ve Müzik

Öz

Sanat dalları arasında kendine has felsefi temeli, metodolojisi ve dili olan müzik, kendini var eden parametrelerle birlikte toplumla iç içe geçen bir yapıya sahip olmuştur. Toplumdan kopuk olmayışı ve kültürel bir altyapıya bağlı olarak gelişmesi, müziği tarihsel sürecin içine dâhil etmiş ve siyaset gibi mecralarla dahi ilişki kurulmasına sebebiyet vermiştir. Dolayısıyla müzik, toplumdan bağımsız düşünülemeyen ve toplumsal etkileşim ağlarının tümüyle bağ kurmuş bir sanattır.
Müziğin bu özelliği Türkiye tarihi açısından incelendiğinde en ilgi çekici vakalardan biri modernleşme sürecinde gerçekleşmiştir. Türkiye’nin modernleşme aşamalarına bakıldığında Tanzimat ile başlayan ve Cumhuriyet’in ilk yıllarını kapsayan uzun sürecin içinde siyasal, toplumsal ve kültürel değişimlerin yaşandığı görülmektedir. Bu değişimlerin içinde müziksel birtakım değişim çabaları da gözlenmekte ve toplum içinde etkili bir alan olan müziğin modernleşme sürecinde öncelikli bir unsur olduğu görülmektedir.
Bu çalışmanın amacı, Tanzimat döneminden başlayarak Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde de etkisini sürdüren modernleşme sürecinde müziğin siyasal bağlarını ve yaşanan değişimleri keşfetmek, aynı zamanda müziğin toplumsal yönlendiriciliğini de bu tarihsel süreç içerisinde aktarmaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

müzik, modernleşme, tanzimat, cumhuriyet

Kaynakça

• Akkaş, S. (2015), Türkiye’de cumhuriyet dönemi kültür ve müzik politikaları (1923-2000), İstanbul: Sonçağ Yayınları.
• Akşin, S. (2001), Ana çizgileriyle Türkiye’nin yakın tarihi: 1789-1980, Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Alaner, A. B. (2000), Tarihsel süreçte müzik, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Yayınları.
• Al-Azmeh, A. (2003), İslâmlar ve moderniteler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alpagut, U. (2010), Müzik sorunlarına bakışta Atatürk’ün izleri, Ankara: Bilim Kitapevi.
• Ayas, G. (2014), Mûsiki inkılâbı’nın sosyolojisi, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ayas, G. (2015), Müzik sosyolojisi sorunlar-yaklaşımlar-tartışmalar, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Aydın, M. (2014), Moderniteye dışarıdan bakmak, İstanbul: Açılımkitap.
• Behar, C. (2006), Aşk olmayınca meşk olmaz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berkes, N. (1985), Felsefe ve toplumbilim yazıları, İstanbul: Adam Yayınları.
• Çiğdem, A. (1997), Bir imkân olarak modernite, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erol, A. (2005), Popüler müziği anlamak: Kültürel kimlik bağlamında popüler müzikte anlam, Ankara: Bağlam Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (2004), Türkçülüğün esasları, Ankara: İnkılâp Yayınları.
• İnalcık, H. (2016), Devlet-i ‘Aliyye IV, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Jeanniere, A. (1993), Modernite Nedir?, M. Küçük (Ed.), Modernite versus postmodernite, Ankara: Vadi Yayınları.
• Katoğlu, M. (1997), Cumhuriyet Türkiyesi’nde Eğitim, Kültür Sanat, S. Akşin (Ed.), Türkiye tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kaya, E. E. (2012), Yeni Türk Müzik İnkılabına Bir Hazırlık Evresi Olarak 1826-1920 Dönemi, Turkish Studies, 1(7), 1451-1460.
• Kaygısız, M. (2000), Türklerde müzik, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Kaygısız, M. (2004), Müzik tarihi başlangıçtan günümüze müziğin evrimi, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Köker, L. (2000), Modernleşme, kemalizm ve demokrasi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kushner, D. (1979), Türk milliyetçiliğinin doğuşu, İstanbul: Kervan Yayınları.
• Lewis, B. (1998), Modern Türkiye’nin doğuşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2016), Osmanlı’ya bakmak, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Özbek, M. (2005), Arabesk Kültür: Bir Modernleşme ve Popüler Kimlik Örneği, S. Bozdoğan, R. Kasaba (Ed), Türkiye’de modernleşme ve ulusal kimlik, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Quataert, D. (2011), Osmanlı imparatorluğu 1700-1922, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Say, A. (2003), Mmüzik tarihi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Say, A. (2010), Müzik nedir, nasıl bir sanattır?, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Schmidt-Jones, C. (2013), Yeniçeri Müziği ve Batı Müziği Üzerindeki Türk Etkisi, Rast Müzikoloji Dergisi, 1(1), 196-222.
• Shiner, L. (2013), Sanatın icadı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Stokes, M. (1998), Türkiye’de arabesk olayı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, M.; Duman, R. (2008) Cumhuriyetin Yapılanma Sürecinde Müzik Eğitimi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(16), 259-272.
• Uçan, A. (2015), Türk müzik kültürü, Ankara: Evrensel Yayınevi.
• Zürcher, E. J. (1998), Modernleşen Türkiye’nin tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.