Yaşayan İnsan Hazinesi/Halk Ozanı Sevim Emir (Karagünlü)

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 26 - 48, 30.06.2020

Fatih Solmaz

Öz

Tarihi kökeninde şaman, baksı, kam, bahşı adlarıyla telaffuz edilen bunun yanı sıra kopuz veya vurmalı çalgılarla şiir söyleme geleneği olan ozanlık, geçmişten günümüze kadar sürekliğini devam ettirmiş köklü bir gelenektir. Türk milletinin millî ölçüsü olan hece ölçüsüyle şiirler yazan ozanlar, toplum hayatından seçtikleri konuları, sözlü gelenek içerisinde sade, anlaşılır ve akıcı bir dil ile ele alarak halkın sözünün temsilciliğini yapmışlardır. XV. yüzyılın ilk yarısında âşık adı altında beşeri aşkı konu almaya başlayan ve şiirlerinde realist, toplumsal olaylar yer alan ve kendi hikâyelerinden, aşklarından beslenen âşıklar ozanların yerini almışlar ve kahvehane çevresinde ozanlıktan aldıkları kültürel mirası değiştirip dönüştürerek XVI. yüzyılın başından itibaren âşıklık geleneğini meydana getirmişlerdir. Çalışmada, 2005 yılında Kültür Bakanlığı’nca “Yaşayan Halk Ozanı” unvanı verilen “Karagünlü” mahlaslı Sevim Emir’in hayatı, edebî şahsiyeti ve âşıklık geleneği içerisindeki yeri tespit edilmiştir. Şiirlerini şekil, dil ve ifade açısından değerlendirmeye çalıştığımız Emir, Malatya’da yetişmiş önemli bir kadın halk ozanıdır. Babası Âşık Ali Balı’nın yanında yetişen Sevim Emir, halk şiirine hâkim ve hece ölçüsüyle güçlü şiirler yazmıştır. Tabiattan tasavvufa kadar hemen hemen her konuda ele aldığı şiirleriyle dikkat çeken Emir, insan ve toplum meselelerine değinmiş olup genellikle doğa ve insan sevgisi üzerinde durmuştur. Alevi-Bektaşi geleneği çevresinde yetişen Emir, babasından aldığı feyz ve ilhamla dinî nitelikli şiirler de yazmıştır. Karagünlü mahlaslı halk ozanı Sevim Emir, kadın ozanların ve ana sesinin toplumsal hayattaki yerini tespit etmek açısından üzerinde çalışılması gereken bir şahsiyettir.

Anahtar Kelimeler

Yaşayan İnsan Hazinesi, Ozan, Sevim Emir, Kültür, Gelenek

Living Human Treasure/ Minstrel Sevim Emir (Karagünlü)

Öz

Ministrel, which is pronounced as shaman, baksı, kam, bahısı that are of Central Asian origin and which is also a tradition of singing poems with kopuz or percussion instruments, keeps its continuity from past to present. The poets who write poetry with the scale of the syllable which is the national standard of the Turkish nation have represented the voice of folk by by handling the topics chosen from the society life with a plain, understandable and fluent language in oral tradition.
In the study, the life of Sevim Emir whose pen name is "Karagünlü" and who is awarded as a "Living Folk Poet" by the Ministry of Culture, and her literary personality and the place of her in the tradition of Turkish popular poet singers was determined. Emir, whose poems we try to evaluate in terms of form, language and expression, is an important female poet who grew up in Malatya. Sevim Emir who was raised beside his father, Turkish popular poet singer Ali Balı, had a comprehensive knowledge of folk poetry and wrote striking poems with the scale of syllable. Emir, who draws attention with his poems in almost every subject from nature, tasawwuf, touched on human and social affairs and generally focused on nature and human love. The Emir, who grew up around the Alevi-Bektashi tradition, wrote religious poetry with the inspiration and advance from his father.
Sevim Emir, a folk poet with the pen name of Karagunlü, is a personality that must be studied in order to determine the social life of female poets and their main voices.

Anahtar Kelimeler

Living Human Treasure, Minstrel, Sevim Emir, Culture, Tradition

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1999); Halk şiirimizin gücü, Ankara: Bilgi Yay.
• Artun, Erman (2016); Türk halk edebiyatına giriş, Adana: Karahan Kitabevi Yay.
• Düzgün, Dilaver (2017); “Âşık Edebiyatı”, Türk halk edebiyatı el kitabı (iç.), Ankara: Grafiker Yayınları, 287-344.
• Emir, Sevim (2004); Arguvanlı âşık Balı günlüğü ve şiirleri, Malatya: Rektur Rek. Matbaa Yay.
• Emir, Sevim (2005); Baba ocağı, Malatya: Rektur Rek. Matbaa Yay.
• Emir, Sevim (2012); Gün gedikte deli ömrüm, Malatya: Malatya Belediyesi Kültür Yay.
• Ercil, Mahmut (2008); Malatyalı âşık Birfâni hayatı, sanatı ve şiirleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi, (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp) Erişim Trh: 05/04/2020.
• İnan, Abdulkadir (2017); Tarihte ve bugün şamanizm materyaller ve araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Kavruk, Hasan –M. Ö (2006); Geçmişten günümüze Malatya şairleri, Malatya: Malatya Belediyesi Kültür Yay.
• Kaya, Doğan, (2010); Türk halk edebiyatı terimler sözlüğü, Ankara: Akçağ Yay.
• Köprülü, M. Fuat (2014); Türk edebiyatı tarihi 1, İstanbul: Alfa yay.
• Sakaoğlu, Saim – Ali Berat Alptekin (2016); Halk şiirinden seçmeler, Ankara: Akçağ Yay.
• Şenocak, Ebru (2014); “Anadolu’nun bağrından kopan bir saz ve söz deryası: âşık Deryâmi”, Akra Kültür ve Sanat Dergisi, (S.4) s.115-129.
• Şimşek, Esma (2016); “Âşık Veysel’in âşıklık geleneği içerisindeki yeri üzerine bir değerlendirme” , Akra Kültür ve Sanat Dergisi, (S.9) s. 117-126.
• Yağmur, Selim (2012); Yunus Emre divanı, İstanbul: Dergah Yay.
• Yardımcı, Mehmet (2013); Başlangıçtan günümüze Türk halk şiiri, İzmir: Kanyılmaz Yay.