Kaddafi Dönemi Libya İç ve Dış Siyaseti: Libya Arap Baharında Türkiye Politikası

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 136 - 148, 30.06.2021

Neslihan Kibar Önder

Öz

2010 yılında Tunus’ta bir gencin kendini yakması ile fitili ateşlenen ve kısa sürede bütün Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde karşılık bulan “Arap Baharı” nihayet Şubat 2011’de Libya’da da etkisini göstermiştir. 42 yıllık totaliter Kaddafi yönetiminden bunalan halk, Arap Baharına başta ülkenin en büyük iki kentinden biri olan Bingazi’de demokratik hak ve özgürlük kazanımı amacı ile gösterilere başlayarak reaksiyon göstermiştir. Nihayetinde başlayan iç çatışmalar Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin bölge halkının güvenliği için aldığı kararı kendine dayanak sayan NATO operasyonu ile Libya’da Kaddafi yönetimi sona ermiştir.
Arap Baharı gibi tüm dünyayı ilgilendiren bir olay karşısında Türkiye, bölgeyle olan yaklaşık 400 yıllık kültürel, siyasi ve ekonomik bağları olduğu düşünüldüğünde; Libya Arap Baharına kayıtsız kalmamış ve bölge siyasetinde aktif rol üstlenmeye çalışmıştır.
Bu çalışmamızda Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi’nin Arap Baharından etkilenmesinin siyasi, sosyolojik ve ekonomik sebepleri, Kaddafi sonrası Libya’da siyasi istikrarın sağlanamaması ve Libya Arap Baharı sürecinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin izlediği siyaset ile iki ülke arasındaki ilişkiler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Libya, Arap Baharı, Kaddafi, NATO, Türkiye Cumhuriyeti

Kaddafi Dönemi Libya İç ve Dış Siyaseti: Libya Arap Baharında Türkiye Politikası

Öz

2010 yılında Tunus’ta bir gencin kendini yakması ile fitili ateşlenen ve kısa sürede bütün Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde karşılık bulan “Arap Baharı” nihayet Şubat 2011’de Libya’da da etkisini göstermiştir. 42 yıllık totaliter Kaddafi yönetiminden bunalan halk, Arap Baharına başta ülkenin en büyük iki kentinden biri olan Bingazi’de demokratik hak ve özgürlük kazanımı amacı ile gösterilere başlayarak reaksiyon göstermiştir. Nihayetinde başlayan iç çatışmalar Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin bölge halkının güvenliği için aldığı kararı kendine dayanak sayan NATO operasyonu ile Libya’da Kaddafi yönetimi sona ermiştir.
Arap Baharı gibi tüm dünyayı ilgilendiren bir olay karşısında Türkiye, bölgeyle olan yaklaşık 400 yıllık kültürel, siyasi ve ekonomik bağları olduğu düşünüldüğünde; Libya Arap Baharına kayıtsız kalmamış ve bölge siyasetinde aktif rol üstlenmeye çalışmıştır.
Bu çalışmamızda Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi’nin Arap Baharından etkilenmesinin siyasi, sosyolojik ve ekonomik sebepleri, Kaddafi sonrası Libya’da siyasi istikrarın sağlanamaması ve Libya Arap Baharı sürecinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin izlediği siyaset ile iki ülke arasındaki ilişkiler incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Libya, Arap Baharı, Kaddafi, NATO, Türkiye Cumhuriyeti.

Anahtar Kelimeler

Libya, Arap Baharı, Kaddafi, NATO, Türkiye Cumhuriyeti

Kaynakça

• Baltalı, M.E. (2019). Libya’da Kaddafi Dönemi: Yönetim Tarzı ve Yarattığı Sorunlar Yayınlanmış yüküksek lisan tezi, İnönü Üniversitesi.
• Biography. “Muammer el Kaddafi”. https://www.biography.com/political-figure/muammar-al-qaddafi Erişim: 12.01.2020.
• Bölme, Selin M., U. Ulutaş, M. Küçükkeleş, T. Özhan ve E. Bektaş. (2018. )Batı ve Kaddafi Makasında Libya . Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırma Vakfı. 3:1-49.
• Cantürk. C ve B. Şengül. (2018). Devrimler, Kaos ve İstikrar Arayışları İçinde Libya: Tarihsel ve Yapısal Bir Analiz. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırma Dergisi.6:45-70.
• Ceviz, N.(2011). Libya Tarihine Kısa Bir Bakış. Ortadoğu Analiz Dergisi. 3/27:80-90.
• Doğan, G ve B. Durgun. (2012). Arap Baharı ve Libya: Tarihsel Süreç ve Demokratikleşme Kavramı Çerçevesinde Bir Değerlendirme”. Süleyman Demirel Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1/15 :61-90.
• Domazeti, R. ve T. Altun. (2018). Libya: Çalınmış Devrim. İNSAMER.): 1-30.
• Erdurmaz, S. (2013). Libya Arap Baharının solan Yüzü. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Güler, M.(2015). İç Savaşların Değerlendirilmesinde Model Önerisi ve Libya İç Savaşı İncelemesi. Savunma Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 1/15:45-75.
• Hürriyet. “Libya Muhalefetinden Türkiye’ye Çağrı” https://www.hurriyet.com.tr/gundem/libya-muhalefetinden-turkiyeye-cagri-17287741 Erişim: 10.04.2020.
• Kaddafi, Muammer El. (1979). Yeşil Kitap. Libya Halk Bürosu Yayınları.
• Kangal, K. “Libya Tarihinde Petrolün Siyasi İktisadı”. Evrensel. https://www.evrensel.net/haber/14693/libya-tarihinde-petrolun-siyasi-iktisadi Erişim:12.05.2020
• Kurt, V. (2014) “Orduların Arap Baharına Etkisi-Tunus, Libya ve Suriye”. Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırma Vakfı. 102:1-22.
• Kuşoğlu, Baran. “Libya Arap Baharına Nato Katkısı”. Yasama Dergisi. 7/22(2012):99-118.
• Oktar, T. (2010). Hamdi Genç ve Arzu Varlı. Ortadoğu ve Kuzey Afrika Ülkelerinde Ekonomik Dönüşüm. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, 2010.
• Özbek, A., III. uluslararası eurefe kongresi tam metin bildiriler kitabı. Arap Baharı Nedir? Arap Baharının Ekonomik Nedenleri. Cilt 1, 2019:53-70.
• T.C Dışişleri Bakanlığı, “Sayın Bakanımızın Libya Ulusal Geçiş Konseyi Başkanı Sayın Mustafa Abdulcelil ile Gerçekleştirdiği Ortak Basın Toplantısı-23.05.2011/Ankara, http://www.mfa.gov.tr/mustafa-abdulcelil-metin.tr.mfa .Erişim: 30.04.2020.
• T.C Dışişleri Bakanlığı. “19.09.2011 Tarih ve 210 Nolu Libya Hakkında Kabul Edilen 2009 sayılı BMGK Kararı konulu basın bildirisi” Erişim:30.04.2020. http://www.mfa.gov.tr/no-210_-19-eylul-2011_-libya-hakkinda-kabul-edilen-2009-sayili-bmgk-karari-hk_.tr.mfa
• T.C Resmi Gazete. “26.03.2011, s:27886. Libya’da ortaya çıkan şiddet ortamının sona erdirilmesini teminen birleşmiş milletler güvenlik konseyi tarafından alınan kararlar çerçevesinde; lüzum, sınır, kapsam, şekil, yöntem ve zamanı hükümetçe takdir ve tespit edilmek kaydıyla Türk silahlı kuvvetleri unsurlarının yabancı ülkelere gönderilmesi ve gerekli düzenlemelerin hükümet tarafından yapılmasına anayasanın 92. maddesi uyarınca bir yıl süreyle izin verilmesine dair karar.”
• Turan, Tufan ve Esin Tüylü Turan. “Libya’nın Tarihi Gelişimi İçerisinde Senusilik, Türk Senusi ve Türkiye-Libya İlişkileri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 4/19(2011):190-206.