THREE OTTOMAN STRUCTURE IN BAGDAT

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1 - IRAK'ta OSMANLI İZLERİ SEMPOZYUMU, 0 - 0, 28.02.2022

Rumeysa Teke , Zübeyde Uzun

Öz

Baghdad, one of the most precious cities in the Middle East geography, is one of the cities that states have fought for in every period. This city, which is the capital of Iraq, has been the center of science, philosophy and art as well as being a commercial center. Muhammed b. Mûsâ al-Hârizmî, Kindî, Gazzâlî, İbn Sînâ and Fârâbî such as scholar were educated in Baghdad. Many artists such as Fuzûlî praised this city, which is famous for its gardens resembling paradise. Many factors such as its geographical location, cultural background and being the center of science made Baghdad the place where important people of the period wanted to live. Imâm-ı Âzam Ebû Hanîfe, Abdülkādir-i Geylani and Mûsâ al-Kâzım are important names living in this city. The Great Seljuks had built a tomb on their graves in Baghdad because of the importance they gave to these people. Iraq was invaded by the Shiite leader Shah Ismail; The tombs of many Sunni leaders such as Imam-i Âzam Ebû Hanîfe and Abdülkādir-i Geylani tombs were destroyed. However, Shah Ismail had built a new two-domed tomb in place of the Great Seljuk structure, the tomb of Musa al-Kazim. Suleiman the Magnificent, who went on the Irakeyn Expedition, carried out construction activities in Baghdad. The Sultan first had found the tombs of Imam-i Âzam Ebû Hanîfe and Abdülkādir-i Geylani and them had converted into a complex. From the reign of Suleiman the Magnificent to Abdülhamid period were made repairs and additions to these kulliyes.
Within the scope of this study, the architecture of Imam-i Âzam Ebû Hanîfe, Abdülkādir-i Geylani and Mûsâ al-Kâzım Kulliyes will be examined and information will be given about the construction stages.

Anahtar Kelimeler

Iraq, Baghdad, Ottoman, Imam-i Âzam Abu Hanîfe Complex, Abdülkādir-i Geylani Complex, Mûsâ el-Kâzım Complex.

BAĞDAT'TA ÜÇ OSMANLI ESERİ

Öz

Ortadoğu coğrafyasının en nadide şehirlerinden olan Bağdat, her dönemde devletlerin uğruna savaştıkları şehirlerin başında gelmektedir. Irak’ın başkenti olan bu şehir ticaret merkezi olmasının yanında bilim, felsefe ve sanatın da merkezi olmuştur. Muhammed b. Mûsâ el-Hârizmî, Kindî, Gazzâlî, İbn Sînâ ve Fârâbî gibi alimler Bağdat’ta yetişmiştir. Cenneti andıran bahçeleriyle ünlü bu şehri Fuzûlî gibi birçok sanatçı kendi alanında övmüştür. Coğrafi konumu, kültürel birikimi ve ilmin merkezi olması gibi birçok etken Bağdat’ı dönemin önemli şahıslarının yaşamak istedikleri yer haline getirmiştir. İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe, Abdülkādir-i Geylânî ve Mûsâ el-Kâzım bu şehirde yaşayan önemli isimlerdendir. Büyük Selçuklular, bu kişilere verdikleri önemden dolayı Bağdat’ta bulunan kabirleri üzerine türbe inşa ettirmişlerdir. Şiî lider Şah İsmâil tarafından Irak işgale uğramış; İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe, Abdülkādir-i Geylânî türbeleri gibi pekçok Sünnî liderin türbesi harap edilmiştir. Bununla birlikte Şah İsmâil, Büyük Selçuklu yapısı olan Mûsâ el-Kâzım Türbesi'nin yerine iki kubbeli yeni bir türbe inşa ettirmiştir. Irakeyn Seferi'ne çıkan Kanûnî Sultan Süleyman Bağdat’ta imar faaliyetlerinde bulunmuştur. Sultan ilk olarak İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe ve Abdülkādir-i Geylânî türbelerini buldurup, külliyeye çevirtmiştir. Kanûnî Sultan Süleyman Dönemi’nden II. Abdülhamid Dönemi’ne kadar bu külliyelere çeşitli onarım ve eklemeler yapılmıştır.
Bu çalışma kapsamında İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe, Abdülkādir-i Geylânî ve Mûsâ el-Kâzım Külliyeleri'nin mimarisi incelenecek ve yapım aşamaları hakkında bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

: Irak, Bağdat, Osmanlı, İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe Külliyesi, Abdülkādir-i Geylânî Külliyesi, Mûsâ el-Kâzım Külliyesi

Kaynakça

• Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. Ayla Ödekan. 2 cilt. İstanbul: Yem Yayınları, 1997.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Haz., Seyit Ali Kahraman, C.4, S.2, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Joseph Von Hammer Purgstall. Büyük Osmanlı Tarihi. Haz., Mümin Çevik, Erol Kılıç, C.3, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1966.
• Kuran, Aptullah. “Mimar Sinan'ın Camileri”. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Haz., Sadi Bayram. C.1, Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul 1988.
• Kuran, Aptullah. “Tezkerelerde Adı Geçen Sinan Eserlerinin Yapı Türlerine Göre Alfabetik Listesi”. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Haz., Sadi Bayram, C.1, Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul 1988.
• Matrakçı Nasuh. Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han. Haz., Hüseyin G. Yurdaydın, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1976.
• Osmanlı Ansiklopedisi Tarih/ Medeniyet/ Kültür. C.2, İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Saatçi, Suphi. ''Mimar Sinan'ın Bağdat'taki Eserleri''. (İstanbul, Türkiye, 7-9 Kasım 2009).
• TDV İslam Ansiklopedisi. Abdüsselam Uluçam. 1 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Süleyman Uludağ. 1 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Abdülazîz Ed-Dûrî. 4 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Yusuf Halaçoğlu. 4 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Abdüsselam Uluçam. 4 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Mustafa Uzunpostalcı. 10 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Ahmet Vefa Çobanoğlu. 26 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Mustafa Öz. 31 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Abdüsselam Uluçam. 31 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• TDV İslam Ansiklopedisi. Tufan Gündüz. 35 cilt. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Uluçam, Abdüsselam. Irak'taki Türk Mimari Eserleri. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Büyük Osmanlı Tarihi. 2 cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.